Chìa khóa phát triển nhân lực cho nền kinh tế số
Kinhtedothi – Tăng trưởng kinh tế truyền thống dựa vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ đang dần hết thời. Trong khi đó, các mô hình phát triển bền vững ngày càng đòi hỏi sự đóng góp của lực lượng lao động có trình độ cao, khả năng tiếp cận công nghệ mới, tư duy đổi mới sáng tạo và tuân thủ các tiêu chuẩn phát triển xanh.
38 triệu lao động chưa qua đào tạo từ sơ cấp trở lên
Báo cáo giám sát số 1358/BC-ĐGC ngày 6/8/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đến năm 2024, Việt Nam có khoảng 38 triệu lao động chưa qua đào tạo từ sơ cấp trở lên; tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ ở Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 28,3%, thấp hơn nhiều so với mặt bằng chung của các quốc gia trong khu vực ASEAN. Tham luận tại Hội thảo “Phát triển nhân lực – điều kiện tiên quyết cho kinh tế và tăng trưởng xanh” do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Phó Cục trưởng Cục Việc làm – Bộ Nội vụ Nguyễn Khánh Long cho rằng, số lao động có bằng cấp, chứng chỉ chiếm tỷ lệ thấp đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Nguy cơ bị bỏ lại phía sau đối với nhóm lao động phổ thông, lao động tuổi trung niên và lao động nữ làm việc tại các khu công nghiệp nếu không kịp thời tái đào tạo.
Các chuyên gia đề xuất Nhà nước có chính sách khuyến khích đào tạo nhân lực số - nhân lực xanh; đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo nghề, giáo dục STEM. Ảnh minh họa.
Và, chuyển đổi số chỉ thành công khi có sự chuyển đổi đồng bộ về kỹ năng của lực lượng lao động. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, có tới 44% kỹ năng của người lao động hiện nay sẽ trở lên lỗi thời trong vòng 5 năm tới nếu không được đào tạo hoặc nâng cấp. Tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 về “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” đã xác định phát triển nhân lực số là một trong ba trụ cột quan trọng trong Chiến lược chuyển đổi số quốc gia đến năm 2030. Tuy nhiên, chỉ khoảng 35% người lao động Việt Nam tự đánh giá đủ kỹ năng số để đáp ứng công việc trong tương lai. Đây là khoảng trống cần được lấp đầy thông qua hệ thống giáo dục, đào tạo nghề và chính sách phát triển kỹ năng suốt đời.
Trong khi đó, Phó Giám đốc Văn phòng Giới sử dụng lao động – Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Vi Thị Hồng Minh cho rằng: Chất lượng lao động là một trong những nhân tố quan trọng, quyết định tăng trưởng năng suất lao động. Khoa học công nghệ ngày càng phát triển, máy móc thiết bị càng hiện đại thì càng đòi hỏi người lao động phải có trình độ chuyên môn tương ứng. Thế nhưng tỷ lệ lao động ở Việt Nam đã qua đào tạo có bằng, chứng chỉ chiếm 28,8%, thiếu cả về số lượng và trình độ chuyên môn kỹ thuật, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao. Nhiều việc làm mới vẫn là lao động giản đơn, thời vụ và không ổn định.
Tạo đột phá nhân lực
Nhằm bảo đảm cả về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực quốc gia trong kỷ nguyên chuyển đổi số và tăng trưởng xanh, Phó Cục trưởng Cục Việc làm Nguyễn Khánh Long đề xuất triển khai đồng bộ một số giải pháp chiến lược. Đó là, Nhà nước ban hành Chiến lược Quốc gia về phát triển nhân lực gắn với chuyển đổi số và tăng trưởng xanh. Cùng với đó là đẩy mạnh đào tạo lại và nâng cấp kỹ năng cho lực lượng lao động, trong đó xác định trọng tâm vào kỹ năng số, từ kỹ năng tin học cơ bản, khai thác dữ liệu, sử dụng AI đến vận hành hệ thống tự động hóa và kỹ năng xanh.
Hợp tác chặt chẽ “Nhà nước – Nhà trường – DN” là con đường hiệu quả để có nguồn nhân lực chất lượng cao. Ảnh minh họa.
Để thực hiện có hiệu quả nội dung này, cần thiết lập chương trình đào tạo quốc gia về kỹ năng số - kỹ năng xanh với lộ trình cụ thể cho từng ngành nghề. Cùng với đó là thúc đẩy hợp tác ba bên giữa Nhà nước – DN – Cơ sở đào tạo để bảo đảm chương trình sát với nhu cầu thực tiễn; khuyến khích DN tham gia đào tạo tại chỗ và cấp chứng chỉ kỹ năng được công nhận toàn quốc...
Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số sẽ chiếm 30% GDP và hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để đạt mục tiêu này, không chỉ đòi hỏi đầu tư công nghệ mà quan trọng hơn là việc chuẩn bị và phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu “số hóa” và “xanh hóa” là nhiệm vụ ưu tiên trong hiện tại và tương lai.
Để người lao động đóng góp vào thành công mục tiêu này, bà Vi Thị Hồng Minh khuyến nghị Nhà nước hoàn thiện khung pháp lý và chính sách khuyến khích đào tạo nhân lực số - nhân lực xanh; đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo nghề, giáo dục STEM và các ngành phục vụ kinh tế xanh. Đối với DN chủ động xây dựng chiến lược nhân sự dài hạn, kết hợp đào tạo nội bộ và hợp tác với cơ sở giáo dục. Bên cạnh đó, DN tích cực tham gia xây dựng chương trình đào tạo nghề và đào tạo tại chỗ; đầu tư công nghệ hỗ trợ học tập và đánh giá kỹ năng.
Về phía cơ sở giáo dục nghề nghiệp cập nhật chương trình đào tạo gắn với yêu cầu thực tiễn DN; tăng thời lượng thực hành, hợp tác chặt chẽ với DN để tổ chức theo mô hình đào tạo kép. Các cơ sở đào tạo nghề phát triển đội ngũ giảng viên chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật, đổi mới sáng tạo.
Từ thực tiễn tuyển dụng – đào tạo – sử dụng và giữ chân lao động, Chủ tịch Công đoàn cơ sở Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam Lại Hoàng Dũng chia sẻ bài học kinh nghiệm. Trong đó, hợp tác chặt chẽ “Nhà nước – Nhà trường – DN” là con đường hiệu quả để có nguồn nhân lực chất lượng cao. Sự gắn kết này đảm bảo đào tạo đáp ứng nhu cầu thực tế, giảm khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành, tối ưu hóa nguồn lực.
