Yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết

Đề xuất ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn 2050

Theo Báo cáo tóm tắt kết quả giám sát chuyên đề, Đoàn Giám sát cho rằng, trong thời điểm hiện nay, nguồn nhân lực của nước ta cơ bản đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao tăng cả về số lượng và chất lượng, cơ cấu ngày càng phù hợp hơn; trình độ, kỹ năng của lực lượng lao động được nâng lên; năng suất lao động, việc làm, thu nhập của người lao động có chuyển biến tích cực.

Đối với khu vực công lập, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức phần lớn có trình độ từ đại học trở lên; công tác tuyển dụng, sử dụng, quản lý và phát triển nguồn nhân lực được thực hiện nghiêm túc, bảo đảm công khai, minh bạch theo quy định, chất lượng, trình độ đội ngũ nhìn chung đáp ứng yêu cầu.

Chất lượng giáo dục, đào tạo ngày càng được nâng lên, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển nguồn nhân lực. Quy mô đào tạo đại học và nghề nghiệp nhìn chung ổn định trong giai đoạn giám sát.

Đào tạo nhân lực chất lượng cao bước đầu được quan tâm với hệ thống trường chuyên, các chương trình đào tạo nghề trọng điểm quốc tế, chương trình đào tạo kỹ sư và cử nhân tài năng, đào tạo có yếu tố nước ngoài... Trong đó, một số chương trình liên kết đào tạo với các cơ sở giáo dục đại học quốc tế uy tín, chất lượng, góp phần tiết kiệm kinh phí đào tạo ở nước ngoài.

Tuy nhiên, Đoàn giám sát cũng chỉ rõ, Chính phủ, một số bộ, ngành và hầu hết các địa phương chưa ban hành văn bản tổng thể, định hướng chiến lược dài hạn về phát triển nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao.

Mặt khác, bước vào kỷ nguyên mới, yêu cầu về nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết, đất nước ta đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành. Cơ chế, chính sách tài chính cho giáo dục còn bất cập; cơ cấu lao động chuyển dịch chậm. Cơ chế, chính sách đặc biệt để thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài chậm đổi mới. Chính sách tuyển dụng, đãi ngộ, tạo môi trường làm việc chưa thực sự hấp dẫn. Số lượng, cơ cấu nhân lực chất lượng cao chưa đáp ứng được yêu cầu.

Đoàn giám sát kiến nghị, Chính phủ khẩn trương ban hành Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và bố trí đầy đủ nguồn lực bảo đảm để thực hiện, nâng cao năng lực sáng tạo của nhân lực gắn với sử dụng hợp lý trí tuệ nhân tạo và các công cụ khoa học công nghệ mới; xây dựng và trình Quốc hội xem xét, sửa đổi bổ sung Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Dân số, Luật Viên chức, Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục và đào tạo, Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển.

Cùng với đó, ban hành quy định về nhân lực chất lượng cao theo hướng quy định rõ về khái niệm, tiêu chí, thẩm quyền xác định nhân lực chất lượng cao trong tổng thể nguồn nhân lực (qua các tiêu chí về kết quả đào tạo, bồi dưỡng, kết quả thực hành nghề nghiệp, kinh nghiệm, uy tín, thành tựu trong công tác)...

Sẽ sửa đổi các Luật liên quan đến giáo dục tại Kỳ họp thứ 10

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, đây là chuyên đề giám sát hết sức quan trọng. Vừa qua, 4 nghị quyết “bộ tứ trụ cột” của Bộ Chính trị đã được ban hành đều có những nội dung liên quan đến việc nâng cao chất lượng dạy và học, nhất là chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, Bộ Chính trị cũng đã cho ý kiến và theo kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm, trước ngày 15/8 tới sẽ ban hành nghị quyết về giáo dục toàn dân, nghị quyết về lĩnh vực chăm sóc sức khỏe Nhân dân. Đồng thời đề nghị, sau khi các nghị quyết này được ban hành, Đoàn giám sát cần cập nhật thêm để có sự đánh giá, kiến nghị một cách phù hợp để Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể triển khai được trong thời gian tới.

Theo Chủ tịch Quốc hội, tại Kỳ họp thứ 10 sẽ trình Quốc hội cho ý kiến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi). Đây là 3 dự án luật hết sức quan trọng để chuẩn bị cho Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục đào tạo, Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển.

Về phần thực trạng, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, báo cáo của Đoàn giám sát phải cung cấp được bức tranh tổng thể về nguồn nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam trong giai đoạn 2021-2024. Giáo dục chất lượng cao của Việt Nam hiện đứng ở đâu trong khối ASEAN và châu Á? Từ đó, dự báo nhu cầu nguồn nhân lực trong giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nhất là đối với những ngành, lĩnh vực then chốt của đất nước, phải có trọng điểm, có ưu tiên.

Nêu thực tế đã có nhiều đề án, chương trình phát triển nhân lực chất lượng cao được ban hành, tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ, việc tổ chức thực hiện còn hạn chế, kết quả chưa rõ nét. Do đó, cần phải đặc biệt lưu ý tới khâu tổ chức thực hiện; làm rõ nội hàm của “chất lượng cao".

Ngoài ra, cơ chế chính sách tài chính Nhà nước để phát triển nguồn nhân lực, nhất là chất lượng cao, chưa được quan tâm đúng mức, chưa tương xứng với vai trò đột phá chiến lược. Trong 3 năm (từ 2021 đến 2023), tỷ lệ chi cho lĩnh vực giáo dục, dạy nghề chưa đạt tối thiểu 20% tổng số ngân sách Nhà nước cho ngành giáo dục. Tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục đại học còn thấp, có xu hướng giảm. Chủ tịch Quốc hội yêu cầu cần đánh giá đúng mức và có giải pháp khắc phục trong thời gian tới.

Về dự thảo Nghị quyết giám sát, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, nhiệm vụ, giải pháp phải rõ từng ngành, lĩnh vực; ngắn gọn nhưng phải bảo đảm đầy đủ, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm, dễ kiểm tra, dễ thực hiện. Trong đó, giao Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục bám sát, đồng hành để các bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện “tới nơi tới chốn”.

Nêu ý kiến tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định quan tâm đến việc giữ được nhân tài ở lại trong nước làm việc. Theo đó, phải có sự luân chuyển nhân lực giữa các bộ phận, giữa khu vực công - tư, đem văn hóa doanh nghiệp vào quản lý Nhà nước và đem văn hóa Nhà nước ra quản lý doanh nghiệp. Đồng thời, cần có chính sách thu hút người tài ở nước ngoài về, nhất là thu hút Việt kiều về nước làm việc.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định dẫn chứng, năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thu hút rất nhiều nhân tài về nước. “Hiện nay, chúng ta cũng có nhiều chủ trương như sửa Luật Quốc tịch; miễn thị thực cho các chuyên gia, nhà khoa học, cầu thủ bóng đá giỏi, nhân vật nổi tiếng... Bên cạnh đó là cải thiện chế độ lương, thưởng, phúc lợi cả ở khu vực công và khu vực tư, xây dựng môi trường làm việc lành mạnh, khuyến khích sáng tạo, giảm phiền hà” - Phó Chủ tịch Quốc hội nói. Đồng thời cho rằng, cần sử dụng phải đúng người, bố trí người phải đúng theo năng lực, theo lĩnh vực được đào tạo, đánh giá năng lực phải qua hoạt động thực tiễn, qua sản phẩm, qua đóng góp...