Chính phủ đề xuất 5 nhóm chính sách đặc thù đầu tư dự án giao thông

Đề xuất thí điểm một số cơ chế đặc thù

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng thừa ủy quyền của Thủ tướng trình Quốc hội về dự thảo Nghị quyết một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ.

Theo đó, dự thảo Nghị quyết gồm 10 Điều với 5 nhóm chính sách đưa ra xuất phát từ thực tế nhiều dự án giao thông đường bộ đang gặp vướng mắc gây khó khăn trong quá trình triển khai.

Một là, Chính phủ đề xuất "nới" tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án giao thông đường bộ theo hình thức đối tác công - tư (PPP) lên tối đa 70% tổng mức đầu tư dự án, tăng 20% so với hiện hành.

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, thực tế một số dự án giao thông đường bộ có tổng mức đầu tư lớn, trong khi nhu cầu vận tải chưa cao nên cần vốn Nhà nước nhiều hơn để đảm bảo khả thi khi kêu gọi đầu tư. Ngoài ra, tiền để giải phóng mặt bằng tại một số dự án chiếm tỷ lệ cao trong tổng mức đầu tư, nếu vốn Nhà nước thấp sẽ khó có hiệu quả tài chính, không hấp dẫn các nhà đầu tư tham gia.

Vì thế, việc tăng tỷ lệ vốn Nhà nước tại dự án PPP giao thông đường bộ nhằm tạo động lực huy động vốn tư nhân, hấp dẫn nhà đầu tư và ngân hàng rót vốn khi hiệu quả tài chính dự án được đảm bảo. Đây cũng là chính sách được Quốc hội cho phép áp dụng tại TP Hồ Chí Minh, theo Nghị quyết 98.

Hai là, Chính phủ đề xuất UBND cấp tỉnh có thẩm quyền thực hiện dự án đầu tư cao tốc, quốc lộ bằng ngân sách địa phương (gồm vốn hỗ trợ từ Trung ương nếu có). Chính sách này nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế và trách nhiệm người đứng đầu địa phương, cũng như thuận lợi trong quy hoạch, đấu nối hạ tầng.

Ba là, với dự án giao thông qua nhiều địa phương, Thủ tướng xem xét, quyết định giao một UBND cấp tỉnh làm cơ quan chủ quản đầu tư, và dùng ngân sách địa phương này hỗ trợ vốn đầu tư cho tỉnh khác làm dự án.

“Quy định hiện nay không cho phép địa phương quyết định chủ trương đầu tư, bố trí vốn cho dự án đi qua địa bàn tỉnh khác. Trong khi thực tế nhiều dự án giao thông qua nhiều địa phương, hoặc đi qua ranh giới hai địa phương bằng cầu, hầm. Nếu mỗi địa phương đầu tư một nửa cầu, hầm sẽ không thuận lợi cho quản lý dự án, lãng phí bộ máy, thời gian, thủ tục đầu tư. Do đó, chính sách này nhằm thống nhất thẩm quyền, gỡ vướng cho dự án giao thông đi qua nhiều địa phương” - Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng thông tin.

Bốn là, Chính phủ đề nghị là cơ chế đặc thù trong khai thác mỏ khoáng sản vật liệu xây dựng thông thường, trong bối cảnh nhiều dự án đang triển khai thiếu vật liệu, giá bị đẩy lên cao. Các cơ chế, chính sách này được Chính phủ đề nghị áp dụng các cơ chế đặc thù trên tới hết năm 2025. Mỗi cơ chế sẽ kèm theo danh mục dự án cụ thể được áp dụng tại các địa phương.

Năm là, Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép áp dụng một lần cơ chế đặc thù với dự án từ nguồn thu tăng thêm ngân sách Trung ương 2022. Các loại dự án dự kiến được áp dụng chính sách này, gồm dự án cấp, khởi công mới trong giai đoạn 2021-2025; dự án do địa phương quản lý đã có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn (2021-2025)...

Nhất trí tăng tỷ lệ vốn nhà nước tại dự án PPP lên không quá 70%

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, nhiều ý kiến tán thành đề xuất của Chính phủ, nhưng cũng có ý kiến không đồng tình do chưa rõ hiệu quả chính sách. Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ bổ sung, đánh giá kỹ tác động của các chính sách, làm rõ hơn tác động thu, chi ngân sách Nhà nước và nguồn lực bảo đảm thực hiện.

Mặc dù ủng hộ đề xuất tăng tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) không quá 70%, tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cho rằng chính sách này sẽ chưa xử lý triệt để những khó khăn của các dự án giao thông PPP hiện nay.

Trên thực tế triển khai thời gian qua cho thấy, các dự án giao thông PPP gặp khó khăn trong huy động vốn có nguyên nhân chủ yếu là do chính sách của Nhà nước thiếu ổn định, thường xuyên thay đổi nhưng chưa có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư một cách thỏa đáng.

Bên cạnh đó, những tồn tại, hạn chế của các dự án giao thông BOT giai đoạn trước vẫn chưa được xử lý dứt điểm; lưu lượng xe thực tế của các dự án giao thông BOT thấp hơn so với phương án tài chính đề ra, chậm điều chỉnh tăng phí sử dụng dịch vụ theo hợp đồng dự án... Từ đó, dẫn đến các tổ chức tín dụng, nhà đầu tư quan ngại việc tham gia đầu tư các dự án giao thông PPP. Do vậy, đề xuất làm rõ hơn sự cần thiết áp dụng cơ chế, chính sách này.

Về thẩm quyền đầu tư dự án quốc lộ, cao tốc đi qua các địa phương, Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị bổ sung đánh giá. Theo cơ quan thẩm tra, chính sách này đã được áp dụng cho một số dự án thuộc chương trình phục hồi kinh tế theo số 43/2022/QH15, nhưng năng lực của các Ban quản lý điều hành dự án tại địa phương chưa đồng bộ, nơi làm tốt, nơi còn khó khăn nên dễ phát sinh tình trạng không hoàn thành đồng bộ theo tiến độ của các dự án thành phần.

Liên quan tới cơ chế đặc thù cho dự án dùng vốn từ nguồn tăng thêm ngân sách trung ương 2022, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ rà soát lại. Cụ thể, với các dự án hiện đã có trong danh mục Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025, Chính phủ rà soát, chọn dự án cấp thiết, đáp ứng điều kiện để giao kế hoạch vốn kịp thời và chịu trách nhiệm, bảo đảm không dàn trải, thất thoát, lãng phí.

Đối với những dự án mới chưa có trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025, Chính phủ chuẩn bị thủ tục đầu tư theo quy định về đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước để trình Quốc hội xem xét, quyết định theo đúng thẩm quyền.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng đề nghị chưa xem xét danh mục, mức vốn cụ thể với các dự án và không đính kèm theo dự thảo Nghị quyết của Quốc hội. Lý do, hiện các dự án chưa được phê duyệt chủ trương đầu tư, các thông tin về dự án, tổng mức đầu tư, chưa có cơ sở để bố trí vốn ngân sách trung ương.

Ngay sau khi nghe tờ trình và báo cáo thầm tra, Quốc hội thảo luận tại tổ về nội dung trên.