Chủ động phòng tránh virus RSV ở trẻ

Suy hô hấp nặng do viêm phổi RSV

Ngày 22/9, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang (Hà Nội) thông tin, khoa Sơ sinh của đơn vị vừa điều trị thành công một trường hợp ARDS cấp do viêm phổi do virus hợp bào (RSV) ở trẻ sơ sinh. Bé nhập viện trong tình trạng suy hô hấp tiến triển nhanh, toan hô hấp nặng, suy tuần hoàn, với nguy cơ tử vong rất cao.

Bác sĩ Hoàng Thái Bảo - khoa Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang cho biết, bệnh nhi 32 ngày tuổi, nhập viện với chẩn đoán viêm phổi do virus RSV, suy hô hấp. Tiền sử trẻ đẻ non 36 tuần, nặng 2.300gr. Ban đầu, trẻ được hỗ trợ thở oxy, nhưng chỉ sau nửa ngày, tình trạng nhanh chóng xấu đi, trẻ phải thở máy không xâm nhập (NCPAP). Đến cuối ngày thứ 3, bé suy hô hấp nặng, phải đặt ống nội khí quản và thở máy xâm nhập.

Tuy nhiên, phổi giãn nở kém, tổn thương lan tỏa, khí máu cho thấy toan hô hấp nặng. Dù đã tối ưu các thông số thở máy thường, tình trạng vẫn không cải thiện, các bác sĩ quyết định chuyển sang thở máy tần số cao (HFO), kỹ thuật hồi sức hô hấp hiện đại chỉ định cho các ca suy hô hấp nặng không đáp ứng với thở máy thông thường.

Sau hơn một ngày thở HFO, phổi trẻ cải thiện rõ rệt, CO₂ giảm dần, khí máu ổn định. Bé được chuyển về thở máy thường theo chiến lược ARDS, cai máy thành công sau 7 ngày và ra viện khỏe mạnh sau hơn 15 ngày điều trị tích cực.

RSV là virus hợp bào hô hấp với hai phân nhóm RSV-A và RSV-B, gây nhiễm trùng đường hô hấp trên và dưới như viêm tiểu phế quản, viêm phổi, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh và người cao tuổi. Hiện nay, virus RSV đang trở thành một trong những tác nhân gây bệnh hô hấp đáng lo ngại nhất hiện nay ở trẻ em, đặc biệt là nhóm trẻ dưới 2 tuổi.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm RSV gây hơn 3,6 triệu ca nhập viện và 100.000 ca tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, trong đó gần 50% số ca tử vong nằm ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi. Hầu hết trẻ đều nhiễm RSV ít nhất một lần trước 2 tuổi. Đặc biệt, các chuyên gia lưu ý, trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi đặc biệt nhạy cảm với RSV bởi hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.

Trung bình cứ 100 trẻ dưới 6 tháng, có 2-3 trẻ phải nhập viện vì RSV. Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân càng có nguy cơ mắc cao hơn. Ngoài ra, RSV còn để lại hệ lụy lâu dài cho sức khỏe hô hấp của trẻ như khò khè tái phát, hen suyễn và suy giảm chức năng phổi trong 10 năm đầu đời.

Tại Việt Nam, bệnh do virus RSV được ghi nhận là nguyên nhân hàng đầu gây viêm đường hô hấp cấp tính ở trẻ nhỏ, đặc biệt trẻ dưới 1 tuổi. Ở người trên 60 tuổi, dữ liệu dịch tễ ghi nhận trong vòng 5 năm, RSV gây khoảng 4,6 triệu ca viêm đường hô hấp cấp tính, trong đó hơn 178.576 ca viêm phổi. Tại một số bệnh viện tuyến T.Ư và tuyến TP như Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn (Hà Nội), tỷ lệ nhiễm virus RSV trong các ca viêm phổi trẻ em được ghi nhận lên đến 50%.

Tỷ lệ tử vong tương đương cúm

PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy - Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội lưu ý, RSV là nỗi lo thường trực của các bậc cha mẹ có con nhỏ, đồng thời cũng là thách thức lớn cho các bác sĩ bởi diễn tiến bệnh thay đổi nhanh. Có trẻ hôm nay chỉ sốt nhẹ nhưng hôm sau đã khó thở, thậm chí phải thở máy. Những dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý là sốt cao dai dẳng, thở nhanh, khò khè, rút lõm ngực và ho nặng. Ngược lại, ở người cao tuổi, RSV được ví như "tác nhân bị lãng quên" so với cúm, dù gánh nặng bệnh tật không hề nhỏ. Nhiễm RSV có tỷ lệ tử vong tương đương cúm, trong khi tỷ lệ gây viêm phổi nặng, nhập viện, nhập ICU và kéo dài thời gian nằm viện hơn cúm.

Người cao tuổi và người mắc bệnh nền như tim mạch, phổi mạn tính, đái tháo đường có nguy cơ biến chứng RSV cao. Đặc biệt, bệnh nhân COPD từ 65 tuổi trở lên có nguy cơ nhập viện do RSV cao gấp 4,2 lần so với người khỏe mạnh. Do miễn dịch suy giảm và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, RSV có thể tái nhiễm nhiều lần và gây di chứng lâu dài. WHO khuyến cáo cần sớm triển khai biện pháp dự phòng cho trẻ sơ sinh. Các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của phòng ngừa, như rửa tay, che miệng khi ho/hắt hơi, vệ sinh vật dụng và tiêm phòng cho nhóm nguy cơ.

PGS.TS Lê Thị Hồng Hanh, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Nhi T.Ư, cảnh báo virus RSV có thể sống trên bề mặt cứng hơn 6 giờ, trên tay và quần áo đến 1 giờ. Người nhiễm có thể 2–8 ngày sau mới có triệu chứng. Cha mẹ nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và kéo dài đến 2 tuổi để tăng đề kháng. Trẻ có nguy cơ cao có thể tiêm kháng thể đơn dòng hằng tháng trong mùa dịch. Ngoài ra, cần tiêm đầy đủ các vaccine theo khuyến cáo, đặc biệt với trẻ nhỏ.

Ngoài ra, chuyên gia y tế cũng khuyến cáo, các phụ huynh không nên tự ý sử dụng kháng sinh chữa bệnh cho con khi chưa xác định được chính xác con mắc vius RSV hay không và mức độ bệnh ra sao. Gia đình cần đưa trẻ đến bệnh viện khi xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo: thở nhanh, thở rút lõm ngực, môi và đầu ngón tay xanh tím, bỏ bú hoặc ăn uống kém, ngủ li bì hoặc kích thích nhiều. Với trẻ sơ sinh, chỉ cần có cơn ngưng thở ngắn cũng là tình trạng nguy hiểm cần can thiệp khẩn cấp.