Lãi hơn 4 lần từ thoái vốn Nhà nước khỏi doanh nghiệp
Theo báo cáo của Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính, trong năm 2016 và 3 tháng đầu năm 2017, các đơn vị đã hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa theo Đề án tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước (DNNN) giai đoạn 2011 – 2015. Cùng với đó, tiếp tục triển khai bán vốn nhà nước, trong đó bao gồm cả phần vốn nhà nước tại những doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả như Vinamilk, FPT...
Riêng trong 3 tháng đầu năm nay, đã có 7 doanh nghiệp được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa, hay nói cách khác, chưa có doanh nghiệp nào cổ phần hóa trong giai đoạn này. Tổng giá trị thực tế của 7 doanh nghiệp đã được phê duyệt phương án cổ phần hóa là 1.855 tỷ đồng, trong đó giá trị thực tế phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp là 379 tỷ đồng.
Theo phương án cổ phần hóa được cấp có thẩm quyền phê duyệt thì vốn điều lệ của 7 đơn vị là 693,5 tỷ đồng, trong đó Nhà nước nắm giữ 328,2 tỷ đồng, bán cho nhà đầu tư chiến lược 265,7 tỷ đồng, bán cho người lao động 8,5 tỷ đồng, tổ chức công đoàn 4,7 tỷ đồng, số lượng cổ phần bán đấu giá công khai là 86,3 tỷ đồng.
Ngoài ra, cũng trong giai đoạn này, các đơn vị đã thoái được tổng cộng 3.072 tỷ đồng, thu về 14.236 tỷ đồng (bao gồm cả các khoản thoái vốn năm 2016 các đơn vị mới báo cáo trong 3 tháng đầu năm 2017). Cụ thể, khối lượng vốn thoái khỏi 5 lĩnh vực nhạy cảm đạt 35,8 tỷ đồng, thu về 36,3 tỷ đồng và các lĩnh vực khác là 1.703 tỷ đồng, thu về 2.061 tỷ đồng.
Riêng hoạt động thoái vốn của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC), tổ chức này đã bán vốn tại 15 doanh nghiệp với giá trị 1.333 tỷ đồng, thu về 12.139 tỷ đồng (bao gồm số thoái vốn của SCIC tại Vinamilk với giá trị 783,7 tỷ đồng, thu về 11.286,4 tỷ đồng).
Phải quy được trách nhiệm cá nhân
Theo nhận xét của Bộ Tài chính, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình sắp xếp, cổ phần hóa, tái cơ cấu thời gian qua cũng bộc lộ một số bất cập đòi hỏi cần được tiếp tục nghiên cứu, để tiếp tục thực hiện tái cơ cấu trong giai đoạn 2016 - 2020.
Theo đó, một số bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp vẫn chưa tích cực, chủ động chỉ đạo triển khai thực hiện tái cơ cấu DNNN. Tiến độ sắp xếp, cổ phần hoá đã được đẩy mạnh nhưng vẫn còn một số bộ, địa phương chưa đáp ứng được yêu cầu và kế hoạch đề ra. Tỷ lệ vốn Nhà nước ở các công ty cổ phần còn cao do lượng cổ phần chào bán ra công chúng đạt thấp so với phương án cổ phần hóa doanh nghiệp.
Mặt khác, số lượng doanh nghiệp thuộc diện Nhà nước cần nắm giữ cổ phần chi phối khi cổ phần hóa còn lớn nên làm giảm mức độ hấp dẫn tham gia của nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư lớn, chuyên nghiệp và là rào cản của quá trình thay đổi nền tảng quản trị.
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng cho rằng, hiệu quả hoạt động của DNNN chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ, chưa phát huy hết vai trò nòng cốt của DNNN trong khu vực kinh tế Nhà nước, năng suất lao động, hiệu quả sản xuất kinh doanh còn thấp. Một số DNNN, tập đoàn, tổng công ty nhà nước hoạt động yếu kém, làm ăn thua lỗ; cơ chế quản trị chưa đáp ứng các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế.
Một bất cập khác cũng được Bộ Tài chính chỉ ra, đó là việc bàn giao các doanh nghiệp đã cổ phần hóa về SCIC còn chậm, việc thoái vốn, giảm tỷ lệ vốn nhà nước đầu tư tại các doanh nghiệp theo tiêu chí phân loại DNNN chậm được triển khai.
| Cơ chế hiện hành chưa tạo sức ép lên lãnh đạo bộ, ngành địa phương và doanh nghiệp buộc phải thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn theo lộ trình. |
Việc thoái vốn khỏi ngành nghề kinh doanh chính và bán hết vốn trong những ngành và lĩnh vực nhà nước không cần nắm giữ chưa đạt kết quả như kỳ vọng. Hoạt động đăng ký giao dịch và niêm yết trên thị trường chứng khoán của các doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa chưa được triển khai nghiêm túc, còn nhiều doanh nghiệp chưa thực hiện đăng ký giao dịch và niêm yết theo quy định.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp sau khi sắp xếp lại, cổ phần hóa, chuyển đổi sang công ty TNHH một thành viên chưa có sự đổi mới thực chất về quản trị kinh doanh.
Cũng theo Bộ Tài chính, do chưa tách bạch được rõ chức năng quản lý nhà nước của Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương với nhiệm vụ thực hiện quyền chủ sở hữu về vốn ở DNNN, quyền chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp chưa được thực hiện tập trung và thống nhất, bị chia cắt, chưa chuyên trách, do đó, vừa làm giảm hiệu lực quản lý, vừa không rõ trách nhiệm giải trình gây khó khăn đổi mới quản trị DNNN.
Để đẩy mạnh cổ phần hóa, tái cơ cấu DNNN giai đoạn tới, Bộ Tài chính cho rằng, cần phải xác định trách nhiệm cá nhân trong việc thực hiện sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
Theo đó, Bộ trưởng các Bộ quản lý ngành, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Chủ tịch Hội đồng thành viên tập đoàn kinh tế chịu trách nhiệm hành chính trước Thủ tướng Chính phủ về vấn đề này.
Bộ Tài chính cũng đề nghị, phải xử lý nghiêm lãnh đạo DNNN, người đại diện phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp không nghiêm túc thực hiện, hoặc thực hiện không có kết quả sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp và nhiệm vụ được giao trong quản lý, điều hành doanh nghiệp. Trường hợp thực hiện không đúng quy định, sai mục đích, kém hiệu quả, gây thất thoát, thua lỗ vốn và tài sản của nhà nước thì phải bồi thường và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
