Chương trình nâng cao môn chuyên: lộ trình bài bản cho công tác đào tạo mũi nhọn

Quy định rõ chương trình 15 môn chuyên

Để cụ thể hóa định hướng phát triển giáo dục mũi nhọn theo tinh thần của Nghị quyết số 71- NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Luật Giáo dục 2019 và Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đồng thời đáp ứng yêu cầu phát hiện, bồi dưỡng học sinh có năng khiếu và đam mê với các lĩnh vực chuyên sâu, Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư số 22/2025/TT-BGDĐT (Thông tư 22) quy định chương trình giáo dục nâng cao dành cho các môn chuyên trong trường THPT chuyên.

Thông tư 22 có hiệu lực từ 15/10/2025, đây là lần đầu tiên Việt Nam ban hành một văn bản quy phạm pháp luật riêng, quy định cụ thể nội dung chương trình nâng cao các môn chuyên trong trường THPT chuyên, bảo đảm thống nhất trong tổ chức giảng dạy giữa các địa phương và cơ sở giáo dục.

Chương trình giáo dục nâng cao các môn chuyên được xây dựng theo nguyên tắc nâng cao từ chương trình môn học quy định tại Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT, không bao gồm các nội dung mở rộng ngoài đơn vị nội dung kiến thức môn học, tiếp cận quốc tế, đổi mới liên tục theo xu hướng tiếp cận của thế giới.

Thông tư gồm chương trình giáo dục nâng cao của 15 môn học được giảng dạy tại trường THPT chuyên; trong đó môn ngữ văn, toán và các môn ngoại ngữ (tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc, tiếng Hàn và tiếng Nhật) có thời lượng 70 tiết/năm học; môn lịch sử, địa lý, vật lý, hóa học, sinh học, tin học có thời lượng 52 tiết/năm học. Bộ GD&ĐT quy định, chương trình giáo dục nâng cao các môn chuyên có nội dung bắt buộc và nội dung lựa chọn bắt buộc chiếm tỷ lệ khoảng 20% thời lượng chương trình giáo dục nâng cao.

Đáng lưu ý, chương trình mới tăng cường nội dung thực hành, thí nghiệm đối với môn khoa học tự nhiên tại từng chủ đề, đẩy mạnh khai thác công nghệ thông tin và định hướng học sinh chuyên trong khai thác, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI); tăng cường yêu cầu hướng dẫn tự học, năng lực sáng tạo giải quyết vấn đề và chú trọng những kỹ năng hướng đến phát triển các năng lực tư duy của học sinh theo đặc thù môn học

Cấu trúc chương trình rõ ràng, tạo điều kiện cho giáo viên lập kế hoạch giảng dạy. Kiến thức trong chương trình cốt lõi, chuyên đề học tập (quy định tại Chương trình giáo dục phổ thông 2018) và chuyên đề giáo dục nâng cao có sự kết nối, kế thừa, đổi mới, đồng bộ; tạo sự mới mẻ, hấp dẫn đối với cả người dạy và người học khi chinh phục những tầng bậc ngày càng cao hơn của kiến thức.

Định rõ hướng đổi mới cho trường chuyên

Thông tư 22 được ban hành đã mang đến một luồng gió mới, tạo chú hích đối với các trường THPT chuyên trong việc đổi mới chương trình, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và chất lượng đào tạo để cho “ra lò” những sản phẩm học sinh chuyên giỏi toàn diện về kỹ năng, phẩm chất.

Chương trình nâng cao có định hướng học thuật và chuyên sâu nên yêu cầu đội ngũ giáo viên phải có năng lực chuyên môn vững vàng, có kiến thức rộng và sâu về môn học; thành thạo các phương pháp dạy học tích cực, dạy học tích hợp, nghiên cứu khoa học, phát triển năng lực học sinh. Đồng thời, thúc đẩy khả năng đội ngũ, hướng dẫn học sinh thực hiện dự án học tập, nghiên cứu, tham gia thi học sinh giỏi và các kỳ thi quốc tế.

Đối với học sinh, việc ban hành Thông tư quy định về chương trình sẽ tạo điều kiện cho các em phát triển khả năng tư duy logic, sáng tạo, phản biện, năng lực tự học, nghiên cứu, trình bày học thuật; bảo đảm năng lực tham gia thi học sinh giỏi các cấp, kỳ thi quốc tế, nghiên cứu khoa học kỹ thuật học sinh trung học.

Chương trình giúp học sinh xác định lộ trình nghề nghiệp sớm và rõ ràng thông qua kiến thức mở rộng về ngành, lĩnh vực liên quan đến môn học; học tập định hướng nghề nghiệp chuyên biệt; tạo nền tảng đào tạo sớm cho những nhân lực tiềm năng trong các lĩnh vực then chốt: khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, nghiên cứu xã hội, kinh tế – tài chính, ngoại giao, giáo dục tinh hoa.

Theo nhà giáo Nguyễn Thị Nhiếp - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Chu Văn An (Hà Nội), Thông tư 22 mang lại ý nghĩa và giá trị sâu sắc đối với các trường THPT chuyên. Thông tư có những quy định cụ thể, giúp định hướng rõ lộ trình cho các trường THPT chuyên trong quá trình giáo dục, đó là bên cạnh Chương trình giáo dục phổ thông 2018 còn là thực hiện chương trình nâng cao để đáp ứng yêu cầu bồi dưỡng, đào tạo nhân tài của đất nước. Thông tư 22 cung cấp khung cơ bản để các trường THPT chuyên nghiên cứu, xây dựng chương trình giáo dục phù hợp với đội ngũ và trình độ học sinh trường mình.

Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Nguyễn Trãi (Hải Phòng) Lê Văn Lục cho rằng, trong bối cảnh mới, khi khoa học, công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, công nghệ số, công nghệ sinh học… phát triển vượt bậc, đổi mới mô hình trường chuyên là hết sức cần thiết. Thông tư 22 đã góp phần cụ thể hoá lộ trình đổi mới đó. Việc đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy các môn chuyên cũng giúp khắc phục hạn chế trước đây, khi trường chuyên chủ yếu tập trung vào các môn thi học sinh giỏi truyền thống, chưa thật sự bắt kịp với yêu cầu của kỷ nguyên kinh tế tri thức.

Chia sẻ về việc tiếp cận Thông tư 22, nhà giáo Phạm Thị Huyền - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Sơn Tây (Hà Nội) cho biết, đội ngũ giáo viên toàn trường đã tiếp cận, nghiên cứu Thông tư 22 và nắm bắt những điểm mấu chốt cùng yêu cầu đổi mới của từng môn học; từ đó vận dụng sáng tạo trong quá trình dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Tới đây, nhà trường sẽ tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, trong đó chú trọng phát triển về phương pháp, kỹ thuật dạy học cho đội ngũ giáo viên.

Được biết, cả nước hiện có 73 trường THPT chuyên trực thuộc quản lý của Sở GD&ĐT địa phương. Tại các kỳ thi cấp quốc gia, quốc tế, thành tích của học sinh các trường này luôn chiếm đa số trong cơ cấu giải thưởng; khẳng định vị trí quan trọng của hệ thống trường chuyên.