Cơ hội để Mỹ - Trung Quốc hòa giải căng thẳng thương mại tại London 

Sau những căng thẳng thương mại leo thang cùng những cáo buộc lẫn nhau về việc vi phạm thỏa thuận tạm ngừng áp thuế đối ứng, vốn được các bên thống nhất tại Geneva (Thụy Sĩ) hồi tháng trước, Mỹ và Trung Quốc giờ đây đều mong muốn hướng tới một "lệnh đình chiến" mong manh.

Do đó, cuộc gặp trong ngày 9/6 giữa giới chức thương mại hai nước ở Anh được kỳ vọng không chỉ là cơ hội để giải quyết các tranh chấp về thuế quan, mà còn là dịp để xử lý những vấn đề nóng bỏng như công nghệ tiên tiến, khoáng sản hiếm và chính sách thị thực cho sinh viên.

Hành trình từ Geneva đến London

Mỹ và Trung Quốc từng đạt được tại Thụy Sĩ một thỏa thuận tạm thời kéo dài 90 ngày, giúp giảm đáng kể mức thuế đối ứng lên hàng hóa của nhau. Trong khi Mỹ hạ thuế hàng nhập khẩu từ Trung Quốc ở mức đỉnh điểm 145% xuống còn 30%, thì Trung Quốc cũng giảm thuế hàng nhập từ Mỹ xuống chỉ còn 10% từ mức 125%. 

Thỏa thuận trên được xem như một "bản thiết lập lại" quan hệ thương mại, mang lại hy vọng về một giải pháp lâu dài giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Song sự lạc quan này đứng trước nguy cơ "đổ sông đổ bể" khi cả hai bên liên tục cáo buộc nhau không tuân thủ những cam kết đã thống nhất. Tổng thống Mỹ Donald Trump từng tuyên bố Trung Quốc "hoàn toàn vi phạm thỏa thuận", trong khi Bộ Thương mại Trung Quốc đáp trả khi cho rằng Mỹ đã "gây ra các ma sát kinh tế và thương mại mới".

Tuy nhiên, hy vọng lại được thắp lên vào ngày 5/6, khi Tổng thống Trump có cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Cả hai nhà lãnh đạo đều mô tả cuộc trò chuyện là "rất tích cực" và nhất trí tiếp tục các cuộc đối thoại hoặc thăm viếng lẫn nhau trong tương lai, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "điều chỉnh hướng đi cho con tàu lớn của quan hệ song phương". 

Sang ngày 6/6, Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội Truth Social rằng phái đoàn đàm phán của Mỹ và Trung Quốc sẽ có cuộc gặp tiếp theo tại thủ đô nước Anh để thảo luận về vấn đề thương mại. Dẫn đầu phái đoàn Mỹ là Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Jamieson Greer. Phái đoàn Trung Quốc được dẫn đầu bởi Phó Thủ tướng Hà Lập Phong, người từng dẫn dắt các cuộc đàm phán tại Geneva.

Đáng chú ý, sự hiện diện của Bộ trưởng Lutnick, người phụ trách các chính sách kiểm soát xuất khẩu công nghệ, cho thấy Mỹ có thể sẵn sàng xem xét nới lỏng một số hạn chế, vốn đang gây áp lực lớn lên tham vọng phát triển dài hạn của Trung Quốc.

Tâm điểm công nghệ và khoáng sản hiếm

Một trong những vấn đề nóng của cuộc đàm phán sắp tới là công nghệ, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến chip trí tuệ nhân tạo (AI) tiên tiến. Lý do là vì ngay sau thỏa thuận tại Geneva, Bộ Thương mại Mỹ đã ban hành hướng dẫn cho rằng chip Ascend AI được sản xuất bởi hãng công nghệ Huawei của Trung Quốc có thể vi phạm các quy định kiểm soát xuất khẩu, do được phát triển bằng công nghệ Mỹ. 

Động thái này khiến Trung Quốc phản ứng, xem đây là nỗ lực tiếp tục kìm hãm sự phát triển công nghệ của nước này. Bộ Thương mại Trung Quốc yêu cầu Mỹ "ngay lập tức sửa chữa các hành vi sai trái", đồng thời chỉ trích những hạn chế đối với phần mềm thiết kế chip và thị thực cho sinh viên Trung Quốc.

Trong khi đó, Trung Quốc đang nắm giữ lợi thế lớn với các khoáng sản hiếm, vốn không thể thiếu trong các ngành sản xuất ô tô, robot và thiết bị quân sự. Từ tháng 4, Chính phủ Bắc Kinh đã ban hành yêu cầu giấy phép xuất khẩu đối với 7 loại khoáng sản hiếm, gây ra tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng và khiến các nhà sản xuất ô tô toàn cầu lo ngại dây chuyền sản xuất bị đình trệ. 

Song đến ngày 7/6, Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo đã phê duyệt một số giấy phép xuất khẩu và cam kết đẩy nhanh quy trình cho các đơn đăng ký hợp lệ. Động thái này được xem như một tín hiệu tích cực trước thềm cuộc đàm phán tại London, dù Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Mỹ Kevin Hassett cho rằng tốc độ xuất khẩu vẫn chưa đạt như kỳ vọng tại Geneva.

Động lực từ áp lực

Một vấn đề mới nổi lên trong tranh chấp thương mại giữa hai nước là chính sách thị thực cho sinh viên Trung Quốc tại Mỹ. Washington gần đây thông báo sẽ thu hồi thị thực của một số sinh viên Trung Quốc, đặc biệt là những người có liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc hoặc học các lĩnh vực bị cho là nhạy cảm.

Động thái trên bị Bắc Kinh xem là một hành vi "phá hoại" thỏa thuận Geneva. Bộ Thương mại Trung Quốc đã lên tiếng phản đối, đồng thời liệt kê việc thu hồi thị thực vào danh sách các hành vi "gây căng thẳng" của Mỹ. Phản ứng này được xem là có cơ sở, khi Trung Quốc đang là nước có số lượng sinh viên theo học tại Mỹ đông thứ hai thế giới, chỉ sau Ấn Độ. theo thống kê từ CBS News, hơn 270.000 sinh viên Trung Quốc được đào tạo tại các trường đại học ở Mỹ tính riêng trong năm học 2023-2024.

Dù vậy, áp lực kinh tế trong nước đang trở thành động lức lớn thúc đẩy Mỹ và Trung Quốc tìm kiếm một thỏa thuận lâu dài. Tại Trung Quốc, tình trạng lạm phát kéo dài cùng mối lo ngại ngày càng tăng về tỷ lệ thất nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế chậm lại, khiến Bắc Kinh phải cân nhắc các biện pháp để ổn định thị trường nội địa và duy trì vị thế cạnh tranh toàn cầu. Trong đó, việc đạt được một thỏa thuận thương mại với Washington được xem là chìa khóa để giảm áp lực. 

Về phía Mỹ, nguy cơ về tác động của chiến tranh thương mại đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu, cùng những quan ngại từ các doanh nghiệp nội địa về nguồn cung khoáng sản hiếm và chi phí sản xuất tăng cao, đang buộc Washington phải tìm cách giảm căng thẳng. Các công ty Mỹ, đặc biệt trong ngành ô tô và công nghệ, đã bày tỏ lo ngại về sự gián đoạn chuỗi cung ứng do các hạn chế xuất khẩu khoáng sản hiếm từ Trung Quốc, đồng thời đẩy mạnh nhu cầu về một giải pháp ổn định để đảm bảo dòng chảy hàng hóa và nguyên liệu. 

Kỳ vọng trong thận trọng

Không giống như cuộc gặp tại Geneva với mục tiêu rõ ràng là giảm thuế, cuộc đàm phán tại London phải đối mặt với những vấn đề mang tính kỹ thuật và nhạy cảm hơn. 

Một số nhà kinh tế như Adam Farrar và Michael Deng từ Bloomberg Economics nhận định, "không có quả ngọt nào dễ hái" trong lần này. Cả Mỹ và Trung Quốc đều muốn làm rõ các điều khoản bị bỏ ngỏ tại Geneva, đặc biệt là những gì được phép xuất khẩu và những gì bị cấm.

Tuy nhiên, trong bối cảnh lệnh ân hạn thuế quan sẽ hết hạn vào tháng 8, áp lực đang đè nặng lên cả hai bên để đạt được một thỏa thuận càng sớm càng tốt, nếu không muốn đối mặt với nguy cơ thuế suất quay lại mức cao như trước đây.

Do đó, cuộc gặp tại London là một bước đi quan trọng để Mỹ và Trung Quốc hàn gắn quan hệ thương mại. Dù không hứa hẹn một giải pháp toàn diện, nó phản ánh quyết tâm của cả hai bên trong việc tìm kiếm lợi ích chung và tránh một cuộc chiến kinh tế toàn diện.