Cơ hội tái cơ cấu nền kinh tế

Chú trọng 3 động lực tăng trưởng truyền thống, thúc đẩy các động lực mới

Khi công bố báo cáo cập nhật kinh tế Việt Nam mới đây, Ngân hàng Phát triển châu Á - ADB chỉ ra, kinh tế Việt Nam vẫn đang có nhiều dư địa để tăng trưởng. Tăng trưởng thương mại quý I vẫn mạnh mẽ, khu vực dịch vụ, du lịch đang duy trì đà tăng tích cực, sản xuất phục vụ xuất khẩu phục hồi tốt, đầu tư trực tiếp nước ngoài ở mức cao... đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2024 tiếp tục là động lực kích thích tăng trưởng năm 2025. Bên cạnh đó, sức mua trong nước có cải thiện. Thị trường bán lẻ đã tương đối ổn định, góp phần duy trì tăng trưởng GDP. Tuy nhiên, các chuyên gia ADB khẳng định, để đạt được mục tiêu tăng trưởng, Việt Nam cần kích thích nhu cầu này tăng đột phá.

Kích cầu tiêu dùng cũng là giải pháp được Chính phủ và các chuyên gia kinh tế nhấn mạnh. Trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang đối mặt với rủi ro khiến động lực xuất khẩu bị ảnh hưởng, tiêu dùng trong nước sẽ đóng vai trò kích thích sản xuất, qua đó gia tăng động lực tăng trưởng. Cùng với đó, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công vẫn phải là giải pháp hàng đầu. Hiện nay, các bộ, ngành, địa phương đang nỗ lực giải ngân vốn đầu tư công. Đơn cử, Hà Nội đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ đề xuất sớm khởi công 3 dự án cầu Tứ Liên, Trần Hưng Đạo và Ngọc Hồi tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho khu vực. TP Hồ Chí Minh, Nghệ An, Quảng Ninh, Hải Phòng… cũng yêu cầu các sở ngành, chủ đầu tư các dự án lập kế hoạch giải ngân chi tiết từng dự án và tuân thủ nghiêm kế hoạch giải ngân, nhất là các dự án trọng điểm…

Cùng với việc tập trung vào 3 động lực tăng trưởng là đẩy mạnh xuất khẩu, đầu tư xã hội, tiêu dùng nội địa, Việt Nam cũng khuyến khích phát triển các động lực mới như khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn...

Những thách thức

Các động lực tăng trưởng dù đã chuyển biến tích cực, nhưng vẫn hạn chế. Bởi khu vực công nghiệp phụ thuộc nhiều vào thị trường thế giới, các nền kinh tế lớn; Xuất khẩu hàng hóa vẫn phụ thuộc vào khu vực FDI. Quý I/2025, kim ngạch xuất khẩu đạt 102,8 tỷ USD, tăng 10,6% nhưng tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước chỉ chiếm 28,2% tổng kim ngạch xuất khẩu. Giải ngân đầu tư công đến 31/3 đạt 78.712 tỷ đồng, tương đương 9,53% kế hoạch, thấp hơn so với cùng kỳ 12,27% của năm 2024.

Khu vực dịch vụ, du lịch đang thiếu yếu tố đột phá, cạnh tranh từ các điểm đến quốc tế. Các ngành, lĩnh vực động lực mới cho tăng trưởng như kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, sản xuất chíp, bán dẫn… còn chậm, trong khi nhiều nước đã ban hành các gói chính sách quy mô lớn để thúc đẩy. DN vẫn đối mặt với 3 vấn đề lớn về thị trường, vốn và pháp lý; một số quy định, thủ tục hành chính, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, điều kiện kinh doanh còn rườm rà, chưa được cắt giảm triệt để. DN phải đáp ứng tốt các tiêu chuẩn mới, tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững, môi trường - xã hội - quản trị (ESG)… đòi hỏi nguồn lực đầu tư lớn, trong khi thời gian để chuyển đổi không còn nhiều (nhiều nước dự kiến áp dụng từ năm 2026).

Đầu tư tư nhân phục hồi chậm. Với DN FDI, lựa chọn Việt Nam vì thị trường tiêu thụ hấp dẫn. Dù vậy, theo PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, chúng ta tham dự vào chuỗi giá trị thế giới vẫn thấp, chuỗi vẫn là của họ. Đồng quan điểm, TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, sự tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế. Mô hình tăng trưởng vẫn dựa vào lao động giá rẻ, tồn tại nền kinh tế nhị nguyên (nước ngoài và trong nước), lan tỏa của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài còn hạn chế, nhất là năng lực công nghệ, xuất khẩu của khu vực FDI chiếm tới 70%.

Đổi mới mô hình tăng trưởng

Thực hiện chỉ đạo "Mục tiêu tăng trưởng từ 8% trở lên năm 2025 là không thay đổi" của Thủ tướng Chính phủ, các địa phương, cộng đồng DN cần tiếp tục thực thi các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế để giữ nhịp tăng trưởng. Các chuyên gia cho rằng cơ hội đổi mới mô hình tăng trưởng chất lượng của Việt Nam còn rất nhiều, cần tiếp tục thúc đẩy và làm mới các động lực về tiêu dùng trong nước, đầu tư và xuất khẩu.

Phải có những chính sách kích thích mạnh mẽ tiêu dùng nội địa trong bối cảnh thương mại toàn cầu bất ổn. Ngoài cải thiện các chính sách về thu nhập cho người lao động, nâng cao mức sống và giảm bất bình đẳng, Chính phủ cần sớm triển khai các chính sách hỗ trợ tiêu dùng như giảm thuế, khuyến khích vay vốn tiêu dùng và tạo môi trường thuận lợi cho người tiêu dùng trong nước. Với xuất khẩu, rà soát lại các FTA hiện có để tìm kiếm cơ hội đa dạng hóa thị trường, mở rộng hợp tác kinh tế với các quốc gia trong khu vực và quốc tế. Bên cạnh đó là đa dạng hóa cơ cấu kinh tế, phát triển các dịch vụ tài chính, du lịch và công nghệ.

Với khu vực FDI, theo PGS.TS Bùi Quang Tuấn, nâng chất dòng vốn, khuyến khích và hỗ trợ việc chuyển giao công nghệ từ các DN FDI sang các DN nội địa. Ở các nước phát triển hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân chiếm trên 85% GDP, là trụ cột bảo đảm cho nền kinh tế quốc gia phát triển ổn định, vững mạnh. “Chúng ta phải mở cửa nền kinh tế trên cơ sở độc lập, tạo giá trị bằng năng lực của mình” - PGS.TS. Bùi Quang Tuấn nhấn mạnh và thống nhất với quan điểm Việt Nam đẩy mạnh phát triển kinh tế tư nhân, thúc đẩy bản lĩnh khởi nghiệp sáng tạo.

Cũng cần có các chính sách quan tâm tổng thể để tiếp sức cho DN Việt, đặc biệt là các DN nhỏ và vừa; tiếp tục nới lỏng có thực chất chính sách tài khóa, nghiên cứu hỗ trợ mạnh hơn cho người dân, DN.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, các chính sách cải thiện môi trường đầu tư và hạ tầng kinh tế cần tiếp tục thực hiện xuyên suốt, vì đây luôn là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng. “Việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo môi trường đầu tư minh bạch, không chỉ khuyến khích sự phát triển của DN nội địa mà còn giúp giữ chân các DN FDI” - TS Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh. Việt Nam cần nhanh chóng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) và đổi mới sáng tạo. Xây dựng hệ thống ngành kinh tế xanh, cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn. Nghiên cứu xây dựng các chính sách với quy mô đủ lớn, phù hợp, khả thi để hỗ trợ DN, nhất là DN lớn và thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới, các ngành, lĩnh vực mới như chíp, bán dẫn, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh…