Cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước: Gỡ nút thắt định giá đất

Nhiều ý kiến đề xuất, không đưa giá trị quyền sử dụng đất vào xác định giá trị DN khi tiến hành cổ phần hóa để tháo gỡ vướng mắc trong việc xác định giá trị đất đai cũng như tránh thất thoát, trục lợi trong quá trình cổ phần hóa.

Nhiều vướng mắc trong định giá đất

Theo đại diện Bộ Tài chính, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình CPH, thoái vốn DNNN thời gian qua vẫn tồn tại rất nhiều hạn chế. Tiến độ CPH chậm, xác định giá trị của DN chưa chính xác, thường thấp hơn giá trị thực tế, gây thất thoát, lãng phí. Con số Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đưa ra cho thấy, kế hoạch thu từ cổ phần hóa, thoái vốn DN nhà nước mà Quốc hội giao trong năm 2021 là hơn 40.000 tỷ đồng, nhưng hết năm 2021 chỉ đạt 3.000 tỷ đồng (tương đương 8% kế hoạch).

Khó khăn lớn từ xác định giá trị DN, đặc biệt là vấn đề xác định giá trị quyền sử dụng đất gắn liền với tài sản DN trước khi CPH là một điểm nghẽn quan trọng mà các DN và cơ quan quản lý đã đưa về nguyên nhân khiến tiến độ CPH chậm chạp hiện nay.

Về xác định giá trị quyền sử dụng đất, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, có nhiều quan điểm, trước đây, tiền thuê đất hàng năm không tính vào giá trị DN, còn tiền thuê đất một lần tính vào giá trị DN. Khi tiền thuê đất một lần được xác định không sát giá trị thị trường thì đây chính là lỗ hổng gây thất thoát, chưa nói đến việc sau khi nộp tiền thuê đất một lần, DN đã CPH sẽ chuyển mục đích sử dụng đất, khi đó, việc xác định giá trị đất không chính xác càng gây thất thoát lớn, thậm chí, hoạt động sản xuất kinh doanh bị thu hẹp.

“Ngay cả Nghị định 44 quy định về giá đất, chúng ta đưa ra 5 phương pháp xác định giá đất, thì đều cho ra 5 kết quả khác nhau. Thậm chí phương pháp xác định giá trị thặng dư giá đất của DN cũng cho ra giá trị khác nhau, bởi vì đầu vào khác nhau dù ở cùng một thời điểm” – Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ ra.

Nói về những khó khăn của DN khi CPH, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Đỗ Xuân Nam chia sẻ, Tập đoàn theo kế hoạch đã phê duyệt sẽ phải CPH 3 tổng công ty phát điện. Hiện EVN còn Tổng Công ty phát điện 1 chưa CPH được vì không đủ thời gian, phải xin chuyển sang giai đoạn tiếp theo. Chia sẻ về các vấn đề Tập đoàn gặp phải, ông Nam cho biết, việc xác định giá trị DN đang là nút thắt lớn. Đơn cử với vấn đề đất đai, đưa đất đai vào giá trị DN khi CPH sẽ tạo nhiều khó khăn. Vì giá thị trường mỗi ngày một khác, thay đổi liên tục. Vậy xác định giá đất của ngày nào cũng là vấn đề khó.

“EVN cũng giống như các đơn vị khác sợ nhất là đánh giá giá trị để thoái vốn, trong đó sợ nhất là đất. Làm gì có thị trường để bán cả khuôn viên nhưng khi xác định giá phải dùng mặt bằng giá người dân đang giao dịch với mức thật cao để an toàn. Điều này tạo hệ quả không có người mua nhưng DN không có cách nào khác vì sợ làm sai” – ông Đỗ Xuân Nam tâm tư.

Phó Trưởng ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN Nguyễn Hồng Long cho biết, khi xác định giá trị DN theo Nghị định 126, Nghị định 140 thì chỉ có đất trả tiền một lần mới tính vào giá trị DN, đất trả tiền thuê hàng năm sẽ không tính vào. Cho rằng đây là vấn đề vô cùng khó, ông Long phân tích về lý thuyết phải xác định theo giá thị trường, nhưng thế nào là giá thị trường khi mà chưa ra đấu thầu, mà kể cả ra đấu thầu, cũng không chắc đó là giá thị trường, có khi giá cao quá, có khi giá thấp quá.

Nên tách bạch quyền sử dụng đất khỏi giá trị DN

Lâu nay, việc thực hiện CPH DN Nhà nước dường như mới chỉ dừng lại việc bán đất chứ chưa định giá chính sách giá trị DN. Vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng, đã đến lúc cần tách bạch giữa quyền sử dụng đất khỏi giá trị DN khi CPH. Trước những bất cập của việc định giá tài sản DN gắn liền với đất, người đứng đầu Bộ Tài chính đặt vấn đề: “Có nên tính giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị DN trước cổ phần, thoái vốn hay không? Hay là thực hiện thuê đất hằng năm và giữ đúng mục đích sử dụng đất đã được các tỉnh phê chuẩn trước khi CPH”.

Đứng ở góc độ địa phương, Chi cục trưởng Chi cục Tài chính DN (Sở Tài chính Hà Nội) Nguyễn Xuân Sáng cho biết, công tác CPH, thoái vốn Nhà nước trên địa bàn TP trong giai đoạn vừa qua chưa đáp ứng tiến độ. Trong đó, có nguyên nhân của việc xác định giá trị quyền sử dụng đất. Trước những vướng mắc trên, đại diện ngành Tài chính Hà Nội đề xuất cơ quan chức năng tiếp tục hoàn thiện phương pháp và hướng dẫn cụ thể hơn trong xử lý đất đai đối với các DN nhà nước quản lý sử dụng nhiều cơ sở nhà đất, tình hình tài chính phức tạp, phương án cơ cấu lại không thành công.

Bên cạnh đó, việc đưa giá trị đất ra khỏi phương án tính giá trị CPH không chỉ bảo đảm sự công bằng, tính đúng, tính đủ tiền thuê đất của DN, tránh thất thu cho ngân sách nhà nước và thất thoát tài sản công, mà còn giúp đơn giản hóa và đẩy nhanh hơn quá trình CPH DN nhà nước. Bên cạnh đó, việc đưa giá trị đất ra khỏi phương án tính giá trị CPH không chỉ bảo đảm sự công bằng, tính đúng, tính đủ tiền thuê đất của DN, tránh thất thu cho ngân sách Nhà nước và thất thoát tài sản công, mà còn giúp đơn giản hóa và đẩy nhanh hơn quá trình CPH DN nhà nước.

Đồng tình với đề xuất loại đất đai ra khỏi giá trị DN khi CPH, Phó Chủ nhiệm Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN cho rằng, cả đất thuê hàng năm hay một lần đều nên được tách ra khỏi giá trị DN khi CPH. Để thực hiện như vậy, cần có văn bản quy phạm pháp luật và thực hiện đồng bộ. Theo đại diện Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính), mục đích sử dụng tại DN Nhà nước quyết định trước khi DN CPH. Nếu DN không dùng thì trả lại cho địa phương. Việc chọn phương án nào là quyền tự nguyện của DN.

Trên thực tế, có nhiều DN đã xử lý được câu chuyện đất đai vì họ chủ động chuyển sang thuê đất trả tiền hàng năm và khi CPH sẽ yêu cầu công ty cổ phần cam kết trong bản cáo bạch là sau khi chuyển thành công ty cổ phần cũng tiếp tục thuê đất trả tiền hàng năm và dùng đất đó đúng cho sản xuất kinh doanh của DN. Như vậy, sẽ đảm bảo nhà đầu tư tham gia CPH sau này sử dụng đúng mục đích sử dụng đất, chứ không phải bỏ ngành nghề chính mà chuyển sang làm bất động sản, làm mất ý nghĩa của CPH.

Đối với kiến nghị tách giá trị quyền sử dụng đất ra khỏi CPH và xác định giá đúng quy định pháp luật, ông Đặng Quyết Tiến cho rằng đây là hai vấn đề vướng mắc, là điểm cản trở của CPH nên Bộ Tài chính sẽ nghiên cứu hoàn thiện. “Định hướng tách hay không còn phải rà soát kỹ để tránh thất thoát trong CPH và đảm bảo đất đó phải được quản lý chặt tránh lợi dụng, hay định giá cũng vậy phải tính đúng tính đủ, phù hợp thực tế”- ông Đặng Quyết Tiến cho hay.