Cơ sở để ngành giao thông vận tải phát triển bền vững

Lộ trình rất cụ thể

Từ lâu Chính phủ đã xác định chuyển đổi năng lượng xanh là nhiệm vụ cơ bản và quan trọng nhất trong quá trình thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh cũng như các cam kết của Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26). GTVT được Chính phủ xem là một trong những mũi nhọn, tiên phong chuyển đổi năng lượng xanh, hướng tới nền kinh tế xanh, giảm phát thải bền vững. Theo lộ trình, đến năm 2050 kế hoạch chuyển đổi xanh giao thông sẽ hoàn tất trên tất cả các lĩnh vực: hàng không, đường sắt, đường bộ, hàng hải, đường thủy nội địa.

Để thúc đẩy tiến trình xanh hóa ngành GTVT, năm 2022 Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 876/QĐ - TTg Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành GTVT. Trong đó vạch ra một lộ trình cụ thể hai giai đoạn cho từng loại hình GTVT với mục tiêu tổng quát là: Phát triển hệ thống GTVT xanh hướng tới phát thải ròng khí nhà kính về “0” vào năm 2050.

Giai đoạn 1 từ 2022 - 2030, các lĩnh vực: đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa, hàng hải sẽ tập trung thúc đẩy sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và chuyển đổi sử dụng các loại hình phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh. Phát triển hạ tầng sạc điện, đáp ứng nhu cầu của người dân, DN. Khuyến khích chuyển đổi trang thiết bị bốc, xếp tại các nhà ga, bến tàu, bến xe sang thiết bị sử dụng điện, năng lượng xanh. Riêng hàng không, thực hiện đồng thời toàn bộ các biện pháp tiềm năng của ngành để giảm phát thải CO2. Từ năm 2027 nghiên cứu sử dụng nhiên liệu thay thế để bổ sung một phần trong nhiên liệu hàng không. Đến năm 2030, hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu về sử dụng năng lượng và tiêu thụ nhiên liệu của các DN hàng không.

Giai đoạn 2 từ 2031 - 2050, từng bước hạn chế tiến tới dừng sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu phương tiện, trang thiết bị sử dụng nhiên liệu hóa thạch trên phạm vi cả nước. Đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, xe máy thi công tham gia giao thông, đầu máy, toa xe, tàu, thuyền, máy bay… trang thiết bị tại các nhà ga, bến cảng, bến tàu, bến xe chuyển đổi sang sử dụng điện, năng lượng xanh.

Các chuyên gia cho rằng đây là mục tiêu rất lớn, dài hạn và vô cùng khó khăn đối với Việt Nam. Tuy nhiên, nếu hoàn thành sẽ mở ra một thời kỳ phát triển mới bền vững, thịnh vượng cho kinh tế - xã hội, đưa đất nước sánh vai với những quốc gia phát triển trong khu vực và trên thế giới.

Mới đây, ngày 19/11/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký ban hành Quyết định số 2530/QĐ - TTg Phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó yêu cầu 100% phương tiện tham gia giao thông đường bộ được quản lý, kiểm soát về khí thải. Hệ thống hạ tầng giao thông đô thị được hoàn thiện đồng bộ, đáp ứng định hướng tăng dần tỷ lệ giao thông xanh, giao thông công cộng (GTCC); hệ thống phương tiện GTCC được đầu tư, nâng cấp, chuyền đổi sang sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường; các tỉnh, TP thực hiện chuyển đổi, nâng cấp phương tiện giao thông công cộng theo Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ.

Tận dụng nguồn lực chính sách

Ngay sau khi Chính phủ có định hướng chỉ đạo rõ nét, Bộ Xây dựng, Bộ NN&MT cùng các địa phương, bộ ngành có liên quan đã bắt tay vào cuộc một cách nhanh chóng, quyết liệt. Đầu tiên là nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, trước hết là các luật chuyên ngành, trong đó tích hợp các nội dung, quy định và cam kết quốc tế liên quan đến chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính; bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện các quy định về điều kiện tham gia giao thông, điều kiện kinh doanh, niên hạn sử dụng, đăng ký, đăng kiểm để giảm dần số lượng và tiến tới loại bỏ hoàn toàn phương tiện, trang thiết bị GTVT sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Xây dựng và ban hành các cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích, hỗ trợ, tạo thuận lợi cho DN nâng cao năng lực tài chính, năng lực kỹ thuật để đầu tư hạ tầng, phương tiện, trang thiết bị, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng được sự đổi mới theo hướng chuyển đổi sử dụng điện, năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính… Đặc biệt, Bộ Chính trị đã ban hành 4 Nghị quyết trụ cột gồm: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59 - NQ/TW ngày 24/1/2025 về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66 - NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân…

Thạc sĩ Quản lý đô thị Phan Trường Thành cho hay, đây là những Nghị quyết rất quan trọng mở ra hành lang thu hút tiến bộ khoa học, công nghệ, kinh nghiệm quốc tế, tháo gỡ vướng mắc thể chế và đặc biệt là kêu gọi nguồn lực xã hội đầu tư cho mục tiêu phát triển giao thông xanh của đất nước. “Làn sóng chuyển đổi xanh trong ngành GTVT đang rất dồn dập và lan tỏa đến cả các ngành, lĩnh vực khác. Với nguồn lực chính sách, nhất là 4 Nghị quyết trụ cột của Bộ Chính trị, mục tiêu đề ra đến năm 2050 chuyển đổi năng lượng xanh cho toàn ngành GTVT, tạo động lực rất lớn cho một nền kinh tế xanh, bền vững là hoàn toàn khả thi” - ông Phan Trường Thành nhận định.

Nhờ 4 Nghị quyết trụ cột đó, các DN sản xuất, lắp ráp xe sử dụng năng lượng sạch, tham gia đầu tư đường sắt tốc độ cao (chạy điện), đầu tư hạ tầng năng lượng xanh… đã có một hành lang rộng mở để đồng hành và đóng góp hữu ích vào nền kinh tế xanh, bền vững của đất nước. Phó giám đốc Sở Xây dựng Đào Việt Long chia sẻ, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu cả nước về chuyển đổi xanh giao thông. “UBND TP Hà Nội đã chỉ đạo các sở, ngành, xã, phường bám sát định hướng của Bộ Chính trị, Chính phủ, việc gì có thể làm, cơ chế chính sách nào có thể đột phá thì làm ngay không chờ đợi. Những vấn đề về quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia đối với lĩnh vực giao thông xanh cũng đã được tổng hợp, trình Chính phủ để hoàn thiện thể chế. Lộ trình đến năm 2050 chuyển đổi xanh toàn bộ hệ thống GTVT của Thủ đô là rất khả thi” - ông Đào Việt Long chia sẻ.