Công bố lễ hội làng Bát Tràng là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia
Đến dự có Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch Nông Quốc Thành; Uỷ viên Ban Thường vụ Thành ủy, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành uỷ Hà Nội Nguyễn Doãn Toản; Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Vũ Thu Hà cùng đại diện lãnh đạo sở, ngành TP.
Phát biểu khai mạc buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Trương Văn Học cho biết: Huyện Gia Lâm là vùng đất có bề dày truyền thống văn hóa và lịch sử; là quê hương của Đức Thánh Gióng Phù Đổng Thiên Vương và Đức Thánh Chử Đồng Tử - hai trong “Tứ bất tử” theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Trên địa bàn huyện hiện lưu giữ 320 di tích lịch sử văn hóa, cách mạng kháng chiến và các công trình địa điểm có dấu hiệu di tích, trong đó, 163 di tích đã được xếp hạng di tích quốc gia và TP…
Nằm bên bờ tả ngạn sông Hồng, làng gốm Bát Tràng, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời gắn với Thăng Long - Hà Nội. Sau khi dời đô từ Hoa Lư ra Đại La và đổi tên thành Thăng Long, được phép vua, thợ thủ công có nghề làm gốm, từ bảy làng Bồ, ba làng Bát dời Yên Mô (tỉnh Ninh Bình ngày nay) đến vùng đất này mở lò, lập làng, sản xuất gạch gốm phục vụ nhà nước, với tên gọi Bạch Thổ Phường, nay là Bát Tràng.
Gốm Bát Tràng phát triển liên tục, chưa bao giờ thiếu vắng trong cung vua, phủ chúa và đời sống dân sinh. Gạch Bát Tràng cũng là thương hiệu nổi tiếng trước gốm, trường tồn trong các công trình kiến trúc tâm linh và thành quách trên cả nước, đã thành ca dao đi cùng năm tháng của người Việt: “Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng”…
Gốm Bát Tràng nổi tiếng trong nước và quốc tế với nhiều kiểu dáng, chủng loại, kích thước, phân loại theo chức năng: Đồ gia dụng, đồ thờ cúng, gốm mĩ thuật trang trí và gốm xây dựng… Kinh tế phát triển, với ý thức cộng đồng, 23 dòng họ cùng nghề, cùng quê xưa đã chung tay xây dựng một cộng đồng làng đoàn kết, đó là làng gốm Bát Tràng.
Mỗi dòng họ có nhà thờ riêng, duy trì ngày giỗ tổ hằng năm. Từ các dòng họ, các cơ sở tâm linh của làng như chùa Kim Trúc, đền Mẫu Bản Hương, đình làng - ngôi nhà chung thờ Thành hoàng; Văn Chỉ phụng thờ Khổng Tử và Chu Văn An được xây dựng kiên cố, to đẹp.
Hiện, làng Bát Tràng có 2 nghệ nhân Nhân dân, 6 nghệ nhân ưu tú, 34 nghệ nhân Hà Nội, 80 nghệ nhân làng nghề, có 22 sản phẩm gốm sứ đạt tiêu chuẩn OCOP 3-5 sao. Với những giá trị văn hóa độc đáo tiêu biểu và sự cố gắng của cộng đồng dân cư trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa làng nghề truyền thống, Bát Tràng được UBND TP công nhận điểm du lịch năm 2019. Nghề gốm Bát Tràng được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch quyết định đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2023.
Hằng năm, làng gốm Bát Tràng có nhiều ngày hội lớn, đó là ngày hội Xuân tế, xưa gọi là hội “tế Xuân cầu phúc”, diễn ra vào tháng 2; hội Văn Chỉ mở vào ngày thượng đinh trong tháng 8 và hội đền Mẫu Bản Hương vào ngày 23/9.
Lễ hội làng gốm Bát Tràng năm nay được tổ chức trong 3 ngày, từ 13 – 15/3/2025 (tức ngày 14 – 16/2 âm lịch), trong đó quan trọng là các nghi lễ: Nghinh Thần (lễ rước Thành hoàng từ miếu Ngũ Linh (tức nhà riêng) ra đình làng (tức công đường) trước hội; lễ Rước nước.
Hội làng Bát Tràng là dịp để những người con của quê hương tưởng nhớ và tri ân công đức Tổ nghề, Thành hoàng làng và các bậc tiền nhân tiên tổ. Đồng thời, giáo dục truyền thống, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc. Lễ hội cũng là dịp để nhân dân, cộng đồng đoàn kết, chung tay gìn giữ di sản, bảo tồn nét đẹp quê hương, góp phần xây dựng quê gốm Bát Tràng ngày càng văn minh, giàu đẹp.
Sau hơn 1 năm tiến hành các quy trình thủ tục đề nghị lập hồ sơ, tổ chức các hội thảo khoa học, trình thẩm định đối với lễ hội truyền thống làng Bát Tràng, ngày 10/12/2024, di sản lễ hội truyền thống làng Bát Tràng đã vinh dự được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch ban hành quyết định và chứng nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tối 14/2/2025, tại Hoàng thành Thăng Long, làng nghề gốm sứ Bát Tràng cũng đã được Hội đồng thủ công Thế giới trao chứng nhận là thành viên thứ 67 Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo Thế giới”.
