Hình ảnh thân thuộc với nhiều người
Cách đây 3 năm, vào Ngày Mumi hàng năm (9/8/2018), cũng là sinh nhật lần thứ 104 của nhà văn, họa sĩ Tove Jansson, một thông tin lan truyền trên các phương tiện truyền thông của Phần Lan không chỉ khiến tôi quan tâm mà còn thu hút sự chú ý của hàng triệu người dân nước này là chiếc cốc Mumi đặc biệt phát hành nhân Ngày Mumi cháy hàng trên trang trực tuyến của hãng Arabia trong vài giờ và bán hết tại các cửa hàng chỉ sau chưa đầy 12 tiếng. Để mua được nó, rất nhiều người đã đến xếp hàng chờ từ tối hôm trước.
Cũng trong ngày, theo trang bán hàng online thông dụng nhất của Phần Lan (Tori.fi) chiếc cốc đã được tìm kiếm gần 100.000 lần và nó được đặt giá tới 1.200 euro trong khi giá thực chỉ 29,90 euro. Chiếc cốc Mumi đặc biệt này chỉ là một trong hàng ngàn sản phẩm mang hình ảnh các nhân vật Mumi, do Công ty Moomin Character cấp phép. Sở hữu hàng ngàn sản phẩm trên toàn thế giới nhưng công ty gia đình này chỉ bán một thứ duy nhất: Bản quyền các nhân vật Mumi.
Chiếc cốc Mumi phát hành nhân Ngày Mumi năm 2018 |
Moomin Character đã ra đời và phát triển một cách tự nhiên cùng với những cuốn truyện và truyện tranh Mumi mà Tove Jansson (1914–2001) đã sáng tác, bắt đầu với việc xuất bản truyện Gia đình Mumi và trận hồng thủy vào năm 1945. Moomin Character được Tove Jansson và em trai, Lars Jansson thành lập năm 1958 và do các thành viên trong gia đình điều hành. Để công ty gia đình được lưu giữ và phát triển đến như ngày nay chính là nhờ Tove Jansson đã từng từ chối lời đề nghị hậu hĩnh của hãng Walt Disney về việc mua bản quyền các nhân vật Mumi.
Những câu chuyện và các nhân vật Mumi, được biết đến khắp nơi, các cuốn truyện đã được dịch sang hơn 50 ngôn ngữ trên thế giới, nhưng đặc biệt gần gũi với người Phần Lan. Mumi trở thành biểu tượng quốc gia bán chính thức, xuất hiện trên các mặt hàng thiết kế của Phần Lan, từ ga trải giường Finlayson đến cốc gốm sứ nhãn hiệu Arabia của Tập đoàn Iittala. Mumi là một trong những sản phẩm văn hóa xuất khẩu lớn nhất của Phần Lan. Tất cả các nhân vật trong bộ truyện Mumi đều là nhãn hiệu đã đăng ký và do Moomin Characters giữ bản quyền.
Trọn bộ Mumi bằng tiếng Việt, do nxb Kim Đồng xuất bản (2010-2018) |
Bên ngoài Bắc Âu, Nhật Bản và Vương quốc Anh là hai nơi có nhiều người hâm mộ Mumi nhất. Sophia Jansson nói rằng bất chấp vị trí đặc biệt của nhân vật trong lòng độc giả, bản quyền Mumi tạo thành một liên doanh thương mại - mặc dù vẫn có chỗ cho “triển lãm hoặc hoạt động trên cơ sở phi lợi nhuận”. Hơn 200 công ty, trong đó khoảng 100 công ty ở Phần Lan, được sử dụng tên và hình ảnh của các nhân vật Mumi cho các sản phẩm được Moomin Characters cấp phép.
Thương hiệu bền vững và cổ điển
Moomin Character phê duyệt nội dung nghệ thuật của từng sản phẩm xin cấp bản quyền kể từ trong giai đoạn lập kế hoạch. “Quá trình đó đã thắt chặt hơn rất nhiều trong thập kỷ qua”. Sophia Jansson cho biết: “Tôi vui mừng với thực tế là ngày càng có nhiều đối tác được cấp phép sử dụng tác phẩm nghệ thuật gốc của Tove, bởi vì các bức vẽ của bà rất độc đáo và tuyệt vời. Không sử dụng Mumi trong lĩnh vực chính trị hoặc liên quan đến bạo lực. Chúng tôi muốn phát triển các sản phẩm Mumi như một sự mở rộng triết lý sống của các nhân vật Mumi.”
Mumi đã trải qua một thời kỳ bùng nổ vào những năm 1990, nhờ những bộ phim truyền hình nhiều tập của Đức, Ba Lan và nhất là bộ phim truyền hình thung lũng Mumi do Nhật Bản và Phần Lan hợp tác sản xuất. Từ những năm cuối thế kỷ XX trở đi, Mumi bắt đầu phát triển sang các sản phẩm tiêu dùng.
Nhờ sự phổ biến mới của Mumi, mọi người cũng đã khám phá lại các cuốn sách và tác phẩm nghệ thuật gốc. “Từ việc các Mumi được coi là nhân vật dành cho trẻ nhỏ, tôi nghĩ ngày nay nhóm đối tượng yêu thích lớn nhất là người lớn. Iittala (một hãng chuyên sản xuất đồ thủ tinh và sứ nổi tiếng của Phần Lan) bán rất nhiều cốc Mumi. Mumi đã đạt được trạng thái cổ điển: Chúng tôi tận hưởng những lợi ích của Mumi đã tồn tại được 65 năm” Sophia Jansson tiết lộ vào năm 2018.
Cốc Mumi phát hành Ngày Mumi 2021 |
Không ai có thể đoán được những chiếc cốc sứ có hình ảnh các nhân vật Mumi sẽ trở nên phổ biến như thế nào – ngay cả Tove Slotte, nhà thiết kế đồ họa có thâm niên 27 gắn bó với Arabia và từng vẽ 75 mẫu cốc có các nhân vật Mumi đầy màu sắc.
Công ty gốm sứ Phần Lan Arabia không tiết lộ chính xác số lượng của 100 mẫu cốc đã được bán ra cho đến nay, nhưng thừa nhận con số lên tới hàng triệu chiếc. Phổ biến nhất, cốc “Love” màu hồng, được sản xuất từ năm 1996. Một số phiên bản đặc biệt đã trở thành mặt hàng của các nhà sưu tập với giá lên tới 6.000 € tại các cuộc đấu giá.
Vào ngày Mumi năm nay (9/8/2021), nhằm sinh nhật lần thứ 107 của Tove Jansson, hãng Arabia phát hành một cốc Mumi mới mang tên “Ngày đầu tiên của mùa xuân”. Trên thành cốc là hình ảnh dòng sông chảy qua thung lũng Mumi đã tan băng, Mumi mẹ và Mumi ngồi trên lan can cầu đợi Muikkunen trở về sau chuyến đi dài ngày tới phương nam. Hình minh họa vẽ bằng tay này có xuất xứ từ cuốn sách Mùa đông huyền bí xuất bản năm 1957 (bản tiếng Việt xuất bản năm 2017) của Tove Jansson và tập bài hát Visor från Mumindalen, xuất bản năm 1993.
Do đại dịch covid-19 đang lan rộng ở Phần Lan nên chiếc cốc đặc biệt này chỉ được bán trực tiếp ở cửa hàng Mumi tại sân bay Helsinki-Vantaa (Phần Lan), còn lại bán online trên trang mạng của hãng Arablia, của Moomin Character và hai trang mạng ở Anh và ở Đức.
Chiếc cốc Mumi phát hành nhân Ngày Mumi năm 2018
