Đặc phái viên Greenland và bước đi gây tranh cãi của Washington

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ bổ nhiệm Thống đốc bang Louisiana, ông Jeff Landry, làm Đặc phái viên về Greenland không chỉ làm bùng phát căng thẳng ngoại giao với Đan Mạch, mà còn khơi lại câu hỏi lớn đã âm ỉ nhiều năm: vì sao Washington đặc biệt quan tâm tới hòn đảo Bắc Cực này, và liệu Mỹ có sẵn sàng đi xa tới mức sử dụng biện pháp quân sự để giành quyền kiểm soát Greenland hay không?

Vì sao Tổng thống Trump muốn Greenland?

Giới chuyên gia cho rằng vị trí chiến lược và tài nguyên của Greenland có thể mang lại lợi ích cho Mỹ. Hòn đảo lớn nhất thế giới nằm dọc theo tuyến đường ngắn nhất từ ​​châu Âu đến Bắc Mỹ, đóng vai trò rất quan trọng đối với hệ thống cảnh báo tên lửa đạn đạo của Mỹ.

Phát biểu trên mạng xã hội Truth Social và trước báo giới hôm thứ Hai, Tổng thống Donald Trump khẳng định Greenland có ý nghĩa “thiết yếu” đối với an ninh quốc gia Mỹ.

Theo Tổng thống Trump, vị trí địa chiến lược của hòn đảo nằm giữa Bắc Mỹ và châu Âu, án ngữ các tuyến hàng hải và không phận Bắc Cực, đang trở nên ngày càng quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc gia tăng. "Chúng ta cần Greenland vì an ninh quốc gia, chứ không phải vì khoáng sản. Nếu nhìn vào Greenland, nhìn dọc theo bờ biển, các bạn sẽ thấy tàu Nga và Trung Quốc ở khắp mọi nơi", Tổng thống Trump nói với các phóng viên hôm thứ Hai.

Bên cạnh yếu tố an ninh, Nhà Trắng cũng nhấn mạnh tiềm năng tài nguyên khoáng sản khổng lồ của Greenland, từ đất hiếm, uranium cho tới các kim loại chiến lược phục vụ chuyển đổi năng lượng và công nghiệp quốc phòng. Trong bối cảnh Mỹ tìm cách giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng do Trung Quốc chi phối, Greenland được xem là một “quân bài dài hạn” về kinh tế – chiến lược.

Trước đó cùng ngày, Tổng thống Trump đã bổ nhiệm Thống đốc Louisiana, ông Jeff Landry, làm Đặc phái viên Mỹ về Greenland.

Ông Trump cho biết, Đặc phái viên Landry hiểu “Greenland quan trọng như thế nào đối với an ninh quốc gia và sẽ thúc đẩy mạnh mẽ lợi ích của đất nước vì sự an toàn, an ninh cũng như sự sống còn của các đồng minh và cả thế giới”.

Về phần mình, ông Landry nói rằng sẽ là một vinh dự khi đảm nhiệm vai trò nhằm “đưa Greenland trở thành một phần của nước Mỹ”,

Phản ứng của Greenland và Đan Mạch

Giới chức Đan Mạch và Greenland đều đưa ra phản ứng gay gắt đối với việc chính quyền Tổng thống Trump bổ nhiệm Đặc phái viên tại Greenland.

Ngoại trưởng Đan Mạch Lars Lokke Rasmussen gọi việc Mỹ bổ nhiệm Đặc phái viên phụ trách Greenland là "hoàn toàn không thể chấp nhận được", đồng thời đã triệu Đại sứ Mỹ để yêu cầu giải thích. “Tất cả các bên, bao gồm cả Mỹ, phải tôn trọng sự toàn vẹn lãnh thổ của Vương quốc Đan Mạch”, ông Rasmussen nhấn mạnh.

Thủ hiến Greenland Nielsen cho biết Nuuk sẵn sàng hợp tác với Washington về các vấn đề an ninh Bắc Cực, thậm chí không phản đối việc Mỹ tăng cường hiện diện quân sự trên lãnh thổ Greenland nếu cần thiết. “Tuy nhiên, từ hợp tác an ninh chuyển sang gây sức ép nhằm tiếp quản một quốc gia có dân cư sinh sống và chủ quyền riêng là điều không thể chấp nhận”, ông Nielsen cho hay.

Greenland là một vùng lãnh thổ tự trị của Đan Mạch với khoảng 57.000 dân. Kể từ năm 1979, hòn đảo này đã tự quản hầu hết các vấn đề nội bộ, trong khi quốc phòng và chính sách đối ngoại vẫn thuộc thẩm quyền của Copenhagen.

Mỹ duy trì sự hiện diện quân sự tại Greenland từ thời Thế chiến 2. Hồi tháng 3 năm nay, Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance đã tới thăm một căn cứ của Lực lượng Không gian Mỹ ở bờ tây bắc Greenland, đồng thời tuyên bố Washington khó có khả năng sử dụng vũ lực để giành quyền kiểm soát hòn đảo, nhưng vẫn để ngỏ khả năng người dân Greenland thực hiện quyền tự quyết và tách khỏi Đan Mạch.

Đằng sau quyết định bổ nhiệm Đặc phái viên Greenland

Giới chuyên gia cho rằng kịch bản Mỹ chiếm Greenland bằng biện pháp quân sự gần như không có cơ sở thực tế. Giáo sư Marc Jacobsen tại Học viện Quốc phòng Hoàng gia Đan Mạch, nhận định rằng dù ông Trump “rõ ràng rất nghiêm túc” với mối quan tâm dành cho Greenland, khả năng Mỹ tìm cách chiếm lấy hòn đảo này bằng vũ lực là rất thấp.

“Chúng ta đang chứng kiến những nỗ lực của Washington nhằm gia tăng sự ảnh hưởng tại Greenland thông qua các kênh khác nhau, như hình thức đầu tư chiến lược”, ông Jacobsen nói với tờ Al Jazeera. “Việc bổ nhiệm ông Jeff Landry làm Đặc phái viên và Tom Dans giữ vai trò lãnh đạo Ủy ban Nghiên cứu Bắc Cực của Mỹ nên được xem là những yếu tố mới trong chiến lược này”, ông Jacobsen nói thêm.

Giáo sư Marc Jacobsen cho rằng bất kỳ hành động quân sự nào nhằm vào Greenland sẽ kéo theo hệ quả địa chính trị nghiêm trọng. Theo ông Jacobsen, xét trên phương diện cá nhân, một hành động như vậy cũng sẽ chấm dứt mọi nỗ lực của ông Trump nhằm xây dựng hình ảnh một nhà lãnh đạo tìm kiếm giải thưởng hòa bình quốc tế. “Mọi cố gắng của ông ấy trong việc thúc đẩy hòa bình tại Ukraine, Trung Đông hay các khu vực khác sẽ không còn giá trị”, vị chuyên gia nhấn mạnh.

Kể từ khi quay trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, Tổng thống Trump đã khơi lại mối quan tâm lâu nay của mình đối với việc “mua lại” Greenland từ Đan Mạch, nhấn mạnh vị trí chiến lược cũng như tiềm năng tài nguyên khoáng sản của hòn đảo. Người đứng đầu Nhà Trắng cũng không loại trừ khả năng sáp nhập Greenland vào Mỹ.