Đại biểu Quốc hội đề xuất tăng minh bạch, bảo đảm bình đẳng trong quản lý nợ công

Tuân thủ nguyên tắc bình đẳng giữa các chủ nợ

Thảo luận tại hội trường, đại biểu Quốc hội Tô Ái Vang (Đoàn TP Cần Thơ) quan tâm đến nguyên tắc quản lý nợ công, khoản 6 quy định bổ sung “mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng”. Theo đại biểu, quy định này thể hiện cam kết của Chính phủ về khả năng và trách nhiệm trả nợ theo nguyên tắc bình đẳng.

Để bảo đảm tính thống nhất trong hoạt động quản lý nợ công, đại biểu đề nghị dự thảo luật cần bổ sung một khoản giao Chính phủ quy định trách nhiệm của Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan trong việc công khai đầy đủ, kịp thời thông tin về nghĩa vụ nợ đã vay, tình hình sử dụng và trả nợ; tạo thuận lợi cho cơ quan giám sát theo dõi, đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn vốn vay.

Đồng thời cần quy định rõ các trường hợp đặc thù được ưu tiên xử lý, bảo đảm tính công khai, minh bạch tuyệt đối. Tăng cường vai trò của Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan của Quốc hội trong kiểm toán, giám sát việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc bình đẳng giữa các chủ nợ.

Cùng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đồng tình với tinh thần minh bạch, bảo đảm an toàn tài chính quốc gia khi quy định nguyên tắc quản lý nợ công “Mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng”.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cân nhắc quy định cụ thể hơn phạm vi “bình đẳng”, vì trên thực tế, có những khoản nợ mang tính chất bắt buộc, có điều kiện ưu đãi, hoặc có bảo lãnh của Chính phủ, nên việc xếp ngang về mức độ ưu tiên thanh toán cần có phân loại rõ ràng. Việc bổ sung hướng dẫn chi tiết sẽ tránh xung đột khi xử lý các khoản nợ đến hạn trong điều kiện thị trường biến động.

Quy định cụ thể trách nhiệm của Bộ Tài chính

Quan tâm đến việc phân cấp, phân quyền cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Tài chính, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn tỉnh Đồng Tháp) cho rằng việc quy định như vậy là hợp lý nhằm giảm thủ tục hành chính, tăng tính chủ động trong ký kết các thỏa thuận vay vốn quốc tế.

Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh, sau khi được ủy quyền, Chính phủ cần có trách nhiệm báo cáo Chủ tịch nước, vì đây là nhiệm vụ thuộc thẩm quyền Chủ tịch nước. Đồng thời báo cáo các thành viên Chính phủ để giám sát việc thực hiện ủy quyền. Tương tự, khi Thủ tướng ủy quyền cho Bộ trưởng, sau khi thực hiện phải báo cáo lại.

Theo đại biểu tỉnh Đồng Tháp, vai trò của Bộ Tài chính rất quan trọng - nhất là trong đảm bảo thông tin liên thông giữa Trung ương và địa phương để theo dõi, giám sát quá trình thực hiện nợ công; kịp thời hỗ trợ khi địa phương hoặc ngành gặp khó khăn. Vì thế, cần có quy định cụ thể về trách nhiệm này.

Còn đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đề nghị Bộ trưởng cùng ngành tài chính cùng với việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho HĐND, UBND cấp tỉnh trong phát hành trái phiếu chính quyền địa phương cầm rà soát và kiểm soát theo dự toán. Phải yêu cầu địa phương báo cáo để theo dõi tình hình; kịp thời rà soát để siết lại, tránh để vượt dự toán ngân sách.

Giải ngân dự án vay ODA thấp hơn vốn ngân sách

Liên quan tới quy định vay chính thức ODA tại điều 29, dự thảo Luật, đại biểu Quốc hội Trần Anh Tuấn (Đoàn TP Hồ Chí Minh) cho rằng, thực tế hiện nay những khoản vay ODA thường kéo dài rất nhiều thời gian về thủ tục đàm phán. Đây là nguyên nhân dẫn đến giải ngân của các dự án vay ODA thường thấp hơn các dự án thực hiện bằng vốn ngân sách đầu tư công.

"Điều này sẽ gây nên những hệ lụy là tốn những khoản phí, lãi suất cố định theo sự biến động của thị trường, đặc biệt là những dự án kéo dài, phải điều chỉnh nhiều lần, dẫn đến chi phí sử dụng vốn rất cao" - đạ biểu Anh Tuấn nêu.

Vì vậy, theo đại biểu cần xem xét lại thủ tục đầu tư đối với dự án ODA, các dự án này nếu thực hiện theo đầu tư công thì phải theo thủ tục rút gọn hoặc thực hiện lồng ghép những cam kết vào trong quá trình điều chỉnh dự án để thủ tục nó sẽ được rút gọn hơn, rút ngắn hơn.

Về nội dung này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng đề nghị bổ sung yêu cầu đánh giá “đủ năng lực quản trị dự án” của các cơ quan đề xuất vay vốn ODA, đặc biệt là UBND cấp tỉnh và doanh nghiệp Nhà nước. Thực tiễn nhiều địa phương đề xuất dự án vay ODA nhưng không đủ năng lực quản lý dẫn tới chậm giải ngân, đội vốn, kéo dài thời gian thực hiện. Việc quy định rõ nội dung này ngay tại điều 29 sẽ giúp sàng lọc dự án, bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay và hạn chế rủi ro nợ công.

Việc phát hành trái phiếu của địa phương phải nằm trong mức dự toán đã được phê duyệt

Phát biểu tiếp thu ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, đại biểu Quốc hội đề nghị giao Chính phủ quy định, hướng dẫn cụ thể về khung, lãi suất, thời hạn và điều kiện phát hành trái phiếu chính quyền địa phương trong từng thời kỳ, để địa phương có cơ sở áp dụng.

Luật hiện hành đã có hướng dẫn về nội dung đề án phát hành và quy trình phát hành. Đồng thời, Luật Quản lý nợ công cũng đã quy định về trị giá khoản vay, khoản phát hành trái phiếu phải trong mức dư nợ vay và bội chi ngân sách địa phương theo quy định pháp luật về ngân sách Nhà nước, đảm bảo nguyên tắc như ý kiến của các đại biểu cũng đã thảo luận.

Đặc biệt, là ý kiến đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn TP Hà Nội) và Trần Hoàng Ngân Hoàng Ngân (Đoàn TP Hồ Chí Minh). "Nội dung này chúng tôi kiểm soát, đưa vào luật rất chặt chẽ, để đảm bảo việc vay nợ, đặc biệt là việc phát hành trái phiếu của các địa phương phải nằm trong mức dự toán đã được phê duyệt và mức bội chi của ngân sách địa phương" - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định.

Đối với các ý kiến đại biểu nêu về thời hạn, thời gian vay vốn ODA đang kéo dài so với các dự án đầu tư công, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết đây là vấn đề mà cá nhân ông Bộ Tài chính và Chính phủ rất trăn trở. Thủ tướng Chính phủ và Chính phủ đã chỉ đạo nhiều lần việc rà soát các vấn đề liên quan đến thể chế, quy trình thủ tục, đàm phán và giải ngân các nguồn vốn ODA. Việc sửa đổi luật lần này cũng là để tiếp tục hoàn thiện về thể chế.