Đào tạo nghề khi thất nghiệp: vì sao người lao động kém mặn mà?
Kinhtedothi – Tỷ lệ người lao động thất nghiệp học nghề còn rất thấp dù đây là chính sách hỗ trợ quan trọng giúp họ nâng cao kỹ năng và sớm quay trở lại thị trường lao động.
Mức hỗ trợ lên đến 9 triệu đồng nhưng vẫn ít người học nghề
Những người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), khi mất việc làm sẽ được hỗ trợ kinh phí; tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; hỗ trợ học nghề miễn phí... Để được hỗ trợ học nghề miễn phí, người lao động cần phải đáp ứng đủ 4 điều kiện. Thứ nhất, người lao động đã nghỉ việc, chấm dứt hợp đồng lao động theo đúng quy định của pháp luật. Thứ hai, người lao động đã tiến hành nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm trong vòng 3 tháng, kể từ ngày nghỉ việc. Thứ ba, người lao động chưa tìm kiếm được việc làm sau 15 ngày, kể từ ngày nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp. Thứ tư, người lao động đã đóng BHTN từ đủ 9 tháng trở lên trong thời gian 24 tháng kể từ khi nghỉ việc.
Người lao động hưởng chính sách bảo hiểm thất nghiệp được tư vấn, hỗ trợ tìm việc làm, hỗ trợ đào tạo nghề miễn phí. Ảnh: Trần Oanh
Mức hỗ trợ học nghề hiện nay cũng được quy định rất linh hoạt. Người lao động tham gia khóa đào tạo nghề đến 3 tháng có thể được hỗ trợ theo gói và tối đa là 4.500.000 đồng. Trường hợp người lao động tham gia khóa học nghề trên 3 tháng thì được hỗ trợ theo tháng tối đa là 1.500.000 đồng/người/tháng, với thời gian tối đa 6 tháng, tổng mức hỗ trợ lên tới 9.000.000 đồng.
Tuy vậy, theo thống kê của Cục Việc làm – Bộ Nội vụ trong nhiều năm qua cho thấy, tỷ lệ lao động thất nghiệp đi học nghề còn thấp. Đa phần người lao động thất nghiệp quan tâm đến chính sách trợ cấp thất nghiệp. Chỉ tính trong quý I/2025 có gần 124.000 người lao động có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp nhưng chỉ có hơn 3.600 người chọn học nghề, chiếm khoảng 2,9%.
Cán bộ Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội tư vấn cho người lao động học nghề, tìm việc làm phù hợp với bản thân. Ảnh: Trần Oanh
Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội Vũ Thị Thanh Liễu cho hay, trong những năm qua, số người lao động đăng ký học nghề đã tăng lên theo từng năm. Cụ thể, năm 2023 mới có 778 người lao động đăng ký học nghề thì sang năm 2024 đã có 1.162 người đăng ký. 8 tháng của năm 2025, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội tiếp nhận 49.111 người nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp và 720 người có quyết định học nghề.
Hiện nay, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đào tạo 3 nghề cho lao động hưởng chính sách BHTN gồm có: kỹ thuật pha chế đồ uống; kỹ thuật chế biến món ăn; tin học văn phòng. Ngoài ra, Trung tâm phối hợp tuyên truyền thu hút thêm 13 cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo hơn 40 ngành nghề để người lao động có nhiều lựa chọn.
Nâng chất lượng và đa dạng hóa ngành nghề đào tạo
Phó Trưởng ban Quan hệ lao động – Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Hồ Thị Kim Ngân cho rằng, chỉ khoảng 2 – 4% người lao động thất nghiệp đăng ký học nghề bởi người lao động mong muốn có ngay một khoản trợ cấp để trang trải sinh hoạt hàng ngày nên chưa muốn đầu tư thời gian đi học nghề. Mặc dù mức hỗ trợ học nghề đã được điều chỉnh tăng lên tới 9.000.000 đồng/6 tháng nhưng một số đối tượng gặp khó khăn vì chi phí thực tế sẽ cao hơn, ví dụ như chi phí đi lại do nhà ở xa nơi học nghề.
Người lao động cho rằng các nghề đào tạo chưa đáp ứng nhu cầu và sở trường của họ. Một số người lao động cho rằng, họ thất nghiệp ở nghề này, lại đi học nghề khác trong vài tháng, liệu có tìm được việc mới không. Cho nên, thay vì chọn đi học nghề, người lao động tạm thời chạy xe công nghệ, shipper... để có thêm thu nhập trang trải cuộc sống.
Nhiều người lao động đăng ký học nghề kỹ thuật pha chế đồ uống tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội.
Theo bà Vũ Thị Thanh Liễu, để thu hút lực lượng lao động hưởng BHTN tham gia học nghề nhiều hơn thì phải có sự nỗ lực cố gắng từ tất cả các bên liên quan. Ví dụ như, Trung tâm Dịch vụ làm Hà Nội được giao nhiệm vụ tiếp nhận hồ sơ và tư vấn các chính sách liên quan đến BHTN. Khi người lao động đến đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp thì đơn vị đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền các chính sách, quyền lợi mà người lao động được hưởng khi tham gia BHTN, trong đó có chương trình hỗ trợ học nghề miễn phí.
Hiện nay, ngoài những ngành nghề Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đào tạo, 13 cơ sở đào tạo tham gia với đa dạng ngành nghề để người lao động lựa chọn phù hợp với mong muốn của bản thân. Có thể kể đến các nghề cho những người lao động ở thành thị như: chăm sóc sắc đẹp, phun xăm thêu, điện dân dụng, điện lạnh dân dụng... Những ngành nghề phù hợp với người lao động ở vùng ngoại thành Hà Nội là: trồng cây ăn quả, trồng rau an toàn, trồng rau hữu cơ, mộc dân dụng, mộc chạm khắc...
Sau khi tốt nghiệp khóa học nghề, người lao động có thể mở quán hàng, kinh doanh online.
Bên cạnh đó, kể từ tháng 5/2022, người lao động được nộp hồ sơ đề nghị hưởng chính sách BHTN qua Cổng Dịch vụ công Quốc gia (bên cạnh hình thức nộp trực tiếp tại bộ phận một cửa của Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội). Do đó, Trung tâm đã thay đổi các biện pháp thông tin tuyên truyền. Ngoài việc cán bộ tiếp xúc trực tiếp với người lao động, Trung tâm còn truyền thông trực tuyến qua zalo OA, fanpage bảo hiểm thất nghiệp online, website của Trung tâm (vieclamhanoi.net), kênh báo chí... về chính sách hỗ trợ học nghề và những quyền lợi của người lao động khi tham gia BHTN.
Để giúp nhiều lao động thất nghiệp đăng ký học nghề, Luật Việc làm năm 2025 được Quốc hội thông qua và có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2026 bổ sung một số điểm mới liên quan đến đào tạo nghề cho người lao động. Trong đó, DN sẽ được hỗ trợ từ quỹ BHTN để đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động ngay từ sớm để dự phòng và chủ động chuyển đổi việc làm, thay vì cứ thất nghiệp mới được học nghề.
