Dầu ăn chăn nuôi dùng cho người: nguy hại khôn lường

Chuyên gia y tế cảnh báo, dầu ăn dùng trong chăn nuôi vốn chứa nhiều tạp chất, độc tố, gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe nếu sử dụng lâu dài.

Dầu chăn nuôi tuyệt đối không dùng cho người

Mới đây, VTV đăng tải thông tin Công an tỉnh Hưng Yên đã triệt phá đường dây với quy mô đặc biệt lớn, với số lượng hàng giả đã tiêu thụ lên tới hàng chục nghìn tấn. Nhãn hiệu dầu ăn Ofood của Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food bị phát hiện bán ra thị trường hàng chục nghìn tấn, dưới danh nghĩa dầu ăn cho người. Tuy nhiên, đây lại là dầu thực vật để làm thức ăn chăn nuôi.

Để che giấu hành vi, đối tượng chủ mưu đã sử dụng một đường ống ngầm để bơm dầu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, thủy sản từ đây sang bồn chứa dầu ăn cho người. Bước đầu xác định, các đối tượng đã bán hàng chục nghìn tấn dầu thực vật không đảm bảo chất lượng cho người tiêu dùng.

Các đối tượng đã mua dầu thức ăn chăn nuôi và thực hiện công bố sản phẩm có vitamin A. Tuy nhiên, kết quả kiểm nghiệm của cơ quan chức năng cho thấy không có thành phần này trong dầu ăn Ofood. Trong đường dây sản xuất hàng giả này có Công ty TNHH Thương mại xuất nhập khẩu An Hưng Phước, là một trong những doanh nghiệp lớn hàng đầu trên cả nước nhập khẩu dầu thực vật. Ước tính doanh thu trong 3 năm gần đây của các công ty lên tới hơn 8.200 tỷ đồng.

Cách đây không lâu, Phòng Cảnh sát kinh tế, Công an tỉnh Phú Thọ cũng phát hiện Công ty TNHH Famimoto Việt Nam tại khu Đồng Đồi, xã Thụy Vân, TP Việt Trì, sản xuất lượng lớn mì chính, dầu ăn, hạt nêm, bột canh có dấu hiệu giả. Đây đều là các sản phẩm thiết yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng người dân nên cảnh sát tập trung triệt phá.

Trước những vụ việc trên, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh - nguyên giảng viên Viện Công nghệ thực phẩm, Đại học Bách Khoa Hà Nội cảnh báo, các sản phẩm trên làm giả, kém chất lượng đều nguy hiểm đối với sức khỏe người dùng. Người tiêu dùng ăn phải hàng giả có thể bị dị ứng, choáng váng, nhức đầu... về lâu dài dẫn đến suy gan, thận, ngộ độc nhưng chưa có biểu hiện cấp tính nên khó nhận biết.

Đối với việc dùng dầu ăn chăn nuôi chế biến cho người, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho rằng, Nhà nước đã quy định rõ ràng thực phẩm, hàng hóa dành cho người, chăn nuôi. Dầu dùng cho chăn nuôi không phải là dầu ăn thông thường. Chúng ta có thể dùng dầu ăn sản xuất cho con người để đưa vào thức ăn chăn nuôi, điều này hoàn toàn được nhưng chi phí, giá thành cao.

Ngược lại, dầu dùng cho chăn nuôi tuyệt đối không thể dùng cho người vì đây là sản phẩm kém chất lượng, giá rẻ, thành phần chứa nhiều tạp chất, độc tố. “Nếu dùng loại dầu độc hại đó để chiên rán thực phẩm thì độc tố sẽ xâm nhập vào cơ thể con người, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đây là điều không thể chấp nhận được” - PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cảnh báo.

Theo chuyên gia, thực tế, loại dầu này thường là dầu thô, mới ép, chưa qua tinh chế hoặc chưa kịp tinh chế thường được nhập khẩu từ nước ngoài hoặc sản xuất trong nước. Ban đầu, người ta sử dụng dầu này để trộn vào thức ăn chăn nuôi cho cá, lợn, trâu bò. Tuy nhiên, các chuyên gia chăn nuôi hiện nay đã khuyến cáo không nên bổ sung chất béo vào thức ăn của vật nuôi, vì cơ thể động vật có thể tự tổng hợp chất béo từ nguồn tinh bột. Thậm chí, bổ sung chất béo không phù hợp còn ảnh hưởng xấu đến quá trình sinh trưởng của vật nuôi.

Nói chung, dầu thô chưa tinh chế hoặc dầu đã sử dụng nhiều lần đều tiềm ẩn nguy cơ độc hại đối với sức khỏe con người. Điều đáng lo ngại là hiện nay, một lượng dầu ăn không đạt chuẩn vẫn có thể được tuồn ra thị trường, nhất là đến các bếp ăn tập thể, đơn vị cung cấp suất ăn sẵn (trường học, khu công nghiệp).

“Nếu một bếp ăn tập thể trong trường học vì tiết kiệm chi phí mà sử dụng loại dầu ăn không đảm bảo, người đứng đầu phải chịu trách nhiệm. Thậm chí, bếp trưởng, hiệu trưởng phải bị xử lý nếu để xảy ra tình trạng đó, ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ em, học sinh” - PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh nêu rõ.

Tỉnh táo chọn dầu ăn rõ nguồn gốc

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, những nhóm người nhạy cảm (người già yếu, người bệnh) với thực phẩm đặc biệt thận trọng sử dụng thực phẩm an toàn. Còn với người trẻ, khỏe mạnh dẫu có ăn phải dầu ăn không đạt chuẩn có thể không thấy tác động ngay nhưng về lâu dài, độc tố sẽ tích tụ, dẫn đến những bệnh mãn tính, nghiêm trọng.

“Với người tiêu dùng, việc nhận biết dầu ăn “bẩn” không phải lúc nào cũng dễ dàng. Một số loại dầu thô chưa tinh chế có thể có mùi lạ, người dân có thể phát hiện. Nhưng dầu đã tinh chế kỹ hoặc dầu tái chế nhiều lần có thể không còn mùi bất thường rất khó phân biệt. Điều này đòi hỏi cơ quan chức năng phải giám sát chặt chẽ, kiểm tra và ngăn chặn hành vi vi phạm ngay từ đầu” - PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh khuyến cáo.

Đồng quan điểm, TS Trương Hồng Sơn – Phó Tổng Thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam lưu ý, việc chọn đúng dầu ăn giúp cung cấp chất béo tốt cho cơ thể, gia tăng hương vị và bổ sung thêm nhiều dưỡng chất cho bữa ăn gia đình, tuy nhiên không phải dầu ăn nào cũng như nhau. Chính đặc tính thành phần và phương thức sản xuất sẽ quyết định đến chất lượng của mỗi loại dầu ăn. Bên cạnh đó, người dân lưu ý đến các yếu tố về thương hiệu, công nghệ sản xuất, xuất xứ...

PGS.TS Lê Bạch Mai - nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho rằng, việc sử dụng chất béo hợp lý về số lượng (cung cấp 20 - 25% tổng năng lượng của chế độ ăn) và đảm bảo cân đối giữa chất béo nguồn động vật với chất béo nguồn thực vật có tác dụng phòng chống rối loạn chuyển hóa lipid máu, góp phần hạn chế yếu tố nguy cơ của tình trạng đột quỵ và nguy cơ mắc phải các bệnh lý tim mạch. Một số nguồn chất béo tốt, có lợi cho cơ thể có thể kể đến như chất béo từ các loại hạt, chất béo từ cá (cá hồi, cá trích, cá mòi…) và dầu thực vật như dầu gạo lứt, dầu hướng dương, dầu đậu nành…

Các chuyên gia y tế khuyến nghị, người tiêu dùng cần tỉnh táo, lựa chọn các sản phẩm dầu ăn có nguồn gốc rõ ràng, đạt tiêu chuẩn chất lượng; tuyệt đối không sử dụng hàng trôi nổi, không nhãn mác để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình. Ngoài ra, người tiêu dùng nên chọn loại dầu phù hợp với cách chế biến, với tình trạng bệnh lý và dinh dưỡng để tốt cho sức khỏe.