Đầu tư hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường phải đặt ngang với hạ tầng kinh tế - xã hội

Sáng 28/10, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về báo cáo của đoàn giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”.

Áp dụng công nghệ xử lý chất thải thân thiện với môi trường

Quan tâm tới vấn đề quản lý rác sinh hoạt, phân loại rác tại nguồn, xử lý rác thải, đại biểu Quốc hội Chu Thị Hồng Thái (Đoàn tỉnh Lạng Sơn) cho biết, việc triển khai phân loại rác thải tại nguồn đã có quy định từ năm 2022, nhưng nhiều nơi vẫn chưa thực hiện được do thiếu hạ tầng.

Trên thực tế, việc phân loại rác thải tại nguồn đã được nhiều địa phương triển khai khá quyết liệt, tuy nhiên trong quá trình thu gom, phần lớn các loại rác thải vẫn được thu gom chung, dẫn đến việc phân loại của người dân không phát huy được ý nghĩa và hiệu quả thực tế.

Bên cạnh đó, theo báo cáo giám sát, danh sách các điểm nóng về ô nhiễm tại địa phương có đến 33/64 điểm là các bãi rác và bãi chôn lấp rác thải. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng quá tải, thiếu quỹ đất cho việc xử lý rác thải, nhất là ở khu vực đô thị và ven đô.

Do đó, đại biểu tỉnh Lạng Sơn cho rằng, việc nghiên cứu, áp dụng các giải pháp công nghệ xử lý chất thải hiện đại, thân thiện với môi trường, thay thế dần các phương thức chôn lấp truyền thống là yêu cầu cấp thiết, nhằm đảm bảo hiệu quả công tác bảo vệ môi trường và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

Cùng quan tâm tới nội dung này, đại biểu Quốc hội Hoàng Quốc Khánh (Đoàn tỉnh Lai Châu) dẫn số liệu báo cáo giám sát, tính đến ngày 30/6/2025, mới có 32/63 địa phương triển khai thực hiện phân loại rác thải rắn sinh hoạt ở các quy mô khác nhau. Bình quân mỗi ngày, cả nước phát sinh khoảng 69.400 tấn rác thải sinh hoạt. Song phần lớn vẫn chưa được phân loại tại nguồn mà thu gom, vận chuyển, xử lý chung, chủ yếu bằng hình thức chôn lấp (chiếm 62,97%); còn lại là xử lý bằng hình thức đốt.

Đại biểu Hoàng Quốc Khánh cho rằng, để đạt được hiệu quả phân loại rác tại cần có sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội - đặc biệt là ý thức tự giác của mỗi người dân trong việc giữ gìn môi trường sống xanh, sạch và an toàn.

Nêu 3 nhóm giải pháp để xử lý vấn đề ô nhiễm môi trường, đại biểu Quốc hội Trần Văn Tiến (Đoàn Phú Thọ) cho rằng, Quốc hội cần xem xét, ban hành cơ chế, chính sách đặc thù trong đầu tư xử lý chất thải rắn sinh hoạt nhằm tháo gỡ khó khăn cho các địa phương trong việc huy động nguồn lực xã hội hóa.

Đại biểu cho rằng, chi phí đầu tư cho công nghệ xử lý chất thải tiên tiến hiện nay còn cao, nên nhiều địa phương chưa đủ khả năng triển khai. Vì thế, việc có cơ chế đặc thù sẽ giúp thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực xử lý chất thải, góp phần giảm ô nhiễm, bảo vệ môi trường và đáp ứng nguyện vọng chính đáng của Nhân dân.

“Khi chúng ta hoàn thiện đồng bộ về hành lang pháp lý, nguồn nhân lực và cơ chế đầu tư, công tác bảo vệ môi trường sẽ đạt hiệu quả cao hơn, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và nguyện vọng của nhân dân” - đại biểu Trần Văn Tiến nhấn mạnh.

Phát huy vai trò của khu vực tư nhân

Đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (Đoàn tỉnh Thanh Hóa) phân tích, hiện còn một số khó khăn, bất cập trong thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt là ở khu vực nông thôn. Rác thải ở nông thôn đa số chưa được phân loại, chủ yếu thu gom để chôn lấp hoặc đốt. Nhiều bãi tập kết chôn lấp, đốt rác gây ô nhiễm môi trường...

Để tiếp tục thực hiện tốt chính sách, pháp luật trong bảo vệ môi trường nói chung và trong xử lý chất thải rắn sinh hoạt nói riêng, đại biểu cho rằng cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích, thúc đẩy xã hội hóa, thu hút đầu tư trong lĩnh vực bảo vệ môi trường nói chung và xử lý chất thải rắn sinh hoạt ở nông thôn nói riêng. Đồng thời, đề nghị tiếp tục đưa nội dung bảo đảm môi trường vào Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026 - 2030.

Bên cạnh đó, cần nâng cao trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt việc phân loại, đi đôi với xử lý, tái chế, tái sử dụng chất thải rắn sinh hoạt.

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Lý Anh Thư (Đoàn tỉnh An Giang) cho rằng, việc tập trung giải quyết các vấn đề môi trường không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ quản lý Nhà nước hay chi tiêu từ ngân sách công mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội, đòi hỏi phải có cơ chế, chính sách khuyến khích, thúc đẩy, thu hút mạnh mẽ nguồn lực xã hội hóa cho công tác bảo vệ môi trường.

Đặc biệt, phát huy vai trò của khu vực tư nhân trong các hoạt động xử lý ô nhiễm, đầu tư hạ tầng kỹ thuật về thu gom và xử lý nước thải, chất thải rắn sinh hoạt tại các địa phương. Trong đó, trọng tâm là đầu tư xây dựng hệ thống thu gom, nhà máy xử lý nước thải đô thị; cải tạo, khắc phục các đoạn sông ô nhiễm nghiêm trọng; đồng thời xây dựng hạ tầng đồng bộ cho việc thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt.

Bảo vệ môi trường không phải là sự đánh đổi với tăng trưởng

Đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (Đoàn tỉnh Vĩnh Long) cũng chỉ ra những thách thức trong bảo vệ môi trường như: công tác kiểm soát ô nhiễm môi trường chưa bền vững; tỷ lệ xử lý nước thải đô thị thấp (18%); có tới gần 60% rác thải vẫn chôn lấp, chủ yếu ở nông thôn và đô thị nhỏ; phân loại rác tại nguồn mới đạt khoảng 15% hộ gia đình; nhiều doanh nghiệp vẫn coi chi phí môi trường là gánh nặng, thay vì đầu tư cho tương lai...

Để khắc phục những hạn chế này, đại biểu đề xuất một số giải pháp, trong đó đề nghị Quốc hội đưa GDP xanh, tăng trưởng carbon thấp và chỉ số sức khỏe môi trường (ETI) vào hệ thống chỉ tiêu phát triển quốc gia.

Cùng với đó, bảo đảm nguồn lực tài chính xanh. Quốc hội quy định tỷ lệ chi tối thiểu 1,5% tổng chi ngân sách Nhà nước cho môi trường, trong đó ít nhất 30% dành cho cấp xã - nơi đang thiếu hạ tầng xử lý chất thải.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường tập trung vào vai trò kiểm chuẩn, giám sát, cảnh báo thay vì chỉ cấp phép. Cần triển khai hệ thống dữ liệu môi trường quốc gia, số hóa, kết nối thời gian thực, công khai chỉ số không khí, nước, rác thải để người dân, báo chí và tổ chức xã hội cùng giám sát.

"Bảo vệ môi trường không phải là sự đánh đổi với tăng trưởng - đó chính là nền tảng để phát triển lâu dài. Nếu chúng ta không hành động mạnh mẽ ngay hôm nay, thì ngày mai mọi thành tựu kinh tế sẽ bị dòng nước ô nhiễm và không khí ngột ngạt cuốn trôi" - đại biểu Thạch Phước Bình nêu.

Đại biểu Quốc hội Lý Anh Thư (Đoàn tỉnh An Giang) cũng cho rằng, để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững cần xác định đầu tư hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường là hạ tầng thiết yếu, ngang tầm với hạ tầng kinh tế - xã hội khác. Các dự án về thu gom, xử lý nước thải, chất thải rắn, phục hồi môi trường phải được xếp thứ tự ưu tiên trong danh mục đầu tư công trung hạn, và được gắn với chỉ tiêu phát triển của từng ngành, từng địa phương.

Đại biểu Hoàng Quốc Khánh cho rằng, để đạt được hiệu quả phân loại rác tại cần có sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội - đặc biệt là ý thức tự giác của mỗi người dân trong việc giữ gìn môi trường sống xanh, sạch và an toàn.