Hai phương án quy định ghi âm, ghi hình
Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, trên cơ sở ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6 (tháng 11/2023), ngày 13/5/2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có Báo cáo số 827/BC-UBTVQH15 giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi) gửi đến các đại biểu Quốc hội.
Liên quan đến việc tham dự và hoạt động thông tin tại phiên toàn, phiên họp tại khoản 3 Điều 141 của Dự thảo Luật, báo cáo nêu rõ, có ý kiến đề nghị quy định hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp như Luật Tố tụng hiện hành; có ý kiến đề nghị rà soát quy định để không trái với nguyên tắc Tòa án xét xử công khai.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân; hoạt động thông tin theo quy định của pháp luật; bảo đảm tôn nghiêm tại tòa, tạo điều kiện cho Hội đồng xét xử điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm bởi các yếu tố khác.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, đa số ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị chỉnh lý như khoản 3 và khoản 4 Điều 141 Dự thảo Luật theo hướng: việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của Hội đồng xét xử tại phiên tòa, phiên họp phải được sự đồng ý của Chủ tọa phiên tòa...
Việc ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định. Đồng thời, bổ sung quy định tại khoản 4 về việc Tòa án ghi âm, ghi hình toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp… (Phương án 1 quy định tại khoản 3 và khoản 4 Dự thảo Luật).
Cùng đó, một số ý kiến cho rằng, quy định về ghi âm, ghi hình tại phiên tòa, phiên họp trong Dự thảo Luật là hẹp hơn so với quy định của các luật tố tụng. Để tạo thuận lợi cho hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp, đề nghị giữ như quy định của pháp luật hiện hành (Phương án 2 không quy định khoản 3 và khoản 4 Điều 141 trong dự thảo Luật, mà thực hiện theo quy định của luật tố tụng và pháp luật có liên quan).
Ngoài ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Tòa án Nhân dân tối cao đề nghị quy định khoản 3 Điều 141: “Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định khi có sự cho phép của Chủ tọa phiên tòa, phiên họp…”. Đồng thời, bổ sung quy định tại khoản 4 về việc Tòa án ghi âm, ghi hình toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp để phục vụ nhiệm vụ chuyên môn…
Ủng hộ quy định về ghi âm, ghi hình phiên tòa
Thảo luận tại hội trường, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn tỉnh Hải Dương) cho hay, thực tế cho thấy có rất nhiều vụ việc, vụ án được đưa thông tin tràn lan trên báo chí, mạng xã hội, internet không chính thống. Cùng đó, ý kiến trái chiều của nhiều người dùng mạng xã hội đã tạo áp lực không nhỏ tác động đến người tiến hành tố tụng tham gia vụ án và có ảnh hưởng tiêu cực đến công tác xét xử, công tác tuyên truyền pháp luật; ảnh hưởng trực tiếp đến quyền cá nhân, quyền con người đã được quy định rõ trong Hiến pháp.
Từ thực tế trên, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị cần quy định chặt chẽ hơn việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa là vô cùng cần thiết, tuy nhiên cần cân nhắc hai vấn đề.
Thứ nhất, không nên chỉ giới hạn việc ghi hình tại phiên tòa, phiên họp trong thời gian khai mạc phiên họp, phiên tòa, tuyên án, công bố quyết định mà cần giới hạn thêm cả việc ghi âm. Bởi nếu để người dân tự do ghi âm, ghi hình sẽ ảnh hưởng đến quá trình xét xử.
Với những phiên tòa xử các vụ án ly hôn, kinh doanh có nhiều bí mật cá nhân, bí mật kinh doanh của doanh nghiệp liên quan, nếu ghi âm, ghi hình tràn lan đưa lên mạng xã hội sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến cá nhân và doanh nghiệp, tổ chức có liên quan trong khi việc xử phạt các cá nhân, tổ chức trên không gian mạng gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc.
Thứ hai, cần có sự phân biệt đối tượng được phép ghi âm, ghi hình tại phiên tòa, nên quy định cởi mở hơn việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa với các đối tượng là phóng viên, báo chí, truyền hình.
“Các phóng viên báo chí là những người được đào tạo bài bản, có chuyên môn lại bị ràng buộc bởi công việc nên việc đưa thông tin chắc chắn có sự chuyên nghiệp và khách quan hơn. Đây cũng là những ý kiến, kiến nghị của nhiều cử tri là phóng viên, kỹ thuật viên truyền hình, báo chí”- đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nêu quan điểm.
Đồng tình có quy định ghi âm, ghi hình như Dự thảo Luật, song đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn tỉnh Đồng Tháp) đề nghị, chỉnh lý theo hướng: với phóng viên thuộc các cơ quan báo chí ghi âm, ghi hình bị can, bị cáo nếu được sự đồng ý của bị can, bị cáo. Tuy nhiên, báo chí ghi âm, ghi hình phải đúng, rõ, chịu trách nhiệm về bản ghi âm, ghi hình của mình.
“Tổng biên tập chịu trách nhiệm trong việc sử dụng ghi âm, ghi hình. Như thế không ai dám tung tin bậy bạ trên mạng” – đại biểu Phạm Văn Hòa nêu quan điểm.
