Báo cáo Kinh tế Thường niên Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) năm 2022 là năm thứ hai được thực hiện và là báo cáo đầy đủ và duy nhất về một vùng kinh tế trên cả nước. Báo cáo năm 2022 có chủ đề “ đổi mô hình phát triển và Quy hoạch tích hợp” tập trung nghiên cứu mô hình chuyển đổi nông nghiệp, đánh giá tác động của Quy hoạch tích hợp ĐBSCL giai đoạn 2021- 2030 tầm nhìn 2050 theo Quyết định 287/QĐ-TTg của Thủ tướng ban hành 28/02/2022 vừa qua.
Về kinh tế ĐSBCL trong năm qua, kết quả nghiên cứu cho thấy, điểm sáng lớn nhất của ĐBSCL trong hai năm 2020-2021 là nông nghiệp. Bất chấp dịch bệnh trong năm 2021, khu vực nông nghiệp của ĐBSCL vẫn tăng trưởng mạnh (3,4%), cao hơn hẳn so với mặt bằng chung của cả nước. Xuất khẩu nông thủy sản của Vùng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì thặng dư thương mại cho Việt Nam. Tuy nhiên, một mình ngành nông nghiệp không đủ sức vực dậy nền kinh tế ĐBSCL vì khu vực công nghiệp và dịch vụ – cùng nhau chiếm tới hơn 70% GRDP của vùng – đều tăng trưởng âm, ước tính lần lượt là –0,8% và –1,8%.
Điều đáng lưu ý là năng lực cạnh tranh nông nghiệp của ĐBSCL không chỉ đến từ điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, cũng không chỉ đến từ những biện pháp cải tiến kỹ thuật giúp tăng năng suất mà đến từ quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Điều đặc biệt thú vị ở ĐBSCL là khác với mô thức chuyển đổi cơ cấu phổ biến, trong giai đoạn 2015 – 2020, tốc độ tăng năng suất lao động nông nghiệp trung bình ở ĐBSCL rất cao, lên tới 9,03%/năm, gấp hơn 2 lần so với khu vực công nghiệp (4,39%) và dịch vụ (3,82%). Điều này cho thấy ĐBSCL vẫn còn nhiều tiềm năng chuyển đổi cơ cấu và tăng năng suất. Tất nhiên, việc hiện thực hóa tiềm năng này tùy thuộc vào chiến lược và chính sách phát triển đúng đắn.
Báo cáo cũng chỉ ra ĐBSCL đang đứng trước thử thách của ba vòng xoáy gồm: "Vòng xoáy ngân sách” phản ảnh tình trạng thiếu đầu tư trầm trọng ở ĐBSCL; "Vòng xoáy lao động" xuất phát từ tình trạng thiếu cơ hội việc làm nên lao động trẻ di cư từ ĐBSCL đến các khu vực đô thị và công nghiệp ở Đông Nam Bộ; “Vòng xoáy cơ cấu kinh tế” là căn nguyên của hai vòng xoáy trên.
Thông điệp chủ chốt trong Báo cáo Kinh tế thường niên 2022 là chỉ bằng cách phá vỡ một số mắc xích của các vòng xoáy đi xuống về kinh tế - xã hội - môi trường, sau đó, đảo ngược thành các vòng xoáy đi lên thì ĐBSCL mới có thể chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế và nâng cao thu nhập cho người dân một cách bền vững.
Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cho biết: Báo cáo năm nay đã chỉ ra, lần đầu tiên trong hai thập kỷ qua, ĐBSCL có mức tăng trưởng kinh tế thấp hơn bình quân cả nước, với mức tăng trưởng (GRDP) vùng giảm sâu, âm -0,43% năm 2021, thấp nhất trong lịch sử phát triển của ĐBSCL.
Không chỉ thế, giai đoạn 2016- 2020 không có thay đổi đáng kể trong cơ cấu kinh tế của vùng, công nghiệp và TMDV chưa đủ sức để trở thành trụ cột của nền kinh tế, đóng góp của ngành công nghiệp chế biến ngày một suy giảm trong công nghiệp chế biến chế tạo cả nước, trong khi chế biến là ngành chủ lực của vùng. Về môi trường kinh doanh, chất lượng điều hành vốn là thế mạnh của vùng trong nhiều năm qua, nay đã suy giảm so với các vùng kinh tế khác, trong đó chỉ số "Đào tạo lao động, gia nhập thị trường, tính minh bạch" là khá yếu. Bên cạnh đó, các nguồn vốn huy động từ tín dụng, thu hút FDI vẫn còn thấp so với tiềm năng.
Tuy nhiên Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cũng chỉ ra những điểm sáng:
Thứ nhất, tuy chỉ chiếm 7% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước nhưng ĐBSCL là vùng đóng góp nhiều nhất vào thặng dư thương mại của quốc gia. Năm 2020 xuất siêu 9,4 tỷ USD, năm 2021 xuất siêu hơn 8 tỷ USD.
Thứ hai, nông nghiệp ĐBSCL khẳng định được năng lực cạnh tranh của mình. Báo cáo cho thấy giai đoạn 2021 – 2022 chúng ta xuất 6.2 triệu tấn gạo, trở thành nhà XK gạo đứng thứ hai trên thế giới, thủy sản tăng 5,56%, đạt giá trị 8.8 tỷ USD, XK rau quả cũng tăng trưởng ổn định…
Thứ ba, năm 2021, ĐBSCL là một trong 2 vùng duy nhất có sự gia tăng vốn đăng ký FDI, tập trung vào ngành năng lượng, khẳng định lợi thế và cơ hội lớn cho các nhà đầu tư.
Cùng với Lễ công bố “Báo cáo Kinh tế thường niên ĐBSCL năm 2022”, hội thảo chính sách “Phát triển ĐBSCL nhìn từ quy hoạch tích hợp” cũng được VCCI Cần Thơ tổ chức cùng ngày với sự phối hợp của Tổng Lãnh sự quán Úc tại TPHCM và Tổ chức Hợp tác Kỹ thuật Đức (GIZ). Hội thảo nhằm ghi nhận các ý kiến trao đổi của các nhà quản lý, chuyên gia, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế xoay quanh những kết quả nghiên cứu từ Báo cáo thường niên và những vấn đề đang diễn ra ở ĐBSCL để khuyến nghị với Đảng, Chính phủ Quốc hội và chính quyền địa phương về những chính sách thích ứng để ĐBSCL phát triển bền vững trong thời gian tới.
