Để bảo vệ "quyền riêng tư"

Trong đó, đề xuất nội dung lịch sử giao dịch của tài khoản ngân hàng, cùng với các vấn đề liên quan đến đời tư… sẽ thuộc danh sách 13 dữ liệu cá nhân nhạy cảm. Nội dung này nhận được nhiều sự đồng tình, bởi thông tin liên quan đến giao dịch của tài khoản ngân hàng mỗi cá nhân đều sử dụng hàng ngày và vẫn là một trong những “mục tiêu” không nhỏ của việc bị “lấy cắp thông tin cá nhân”.

Từ thực tế có thể thấy, hiện tượng lộ lọt dữ liệu cá nhân diễn ra ngày càng phổ biến, tinh vi. Các thông tin về số điện thoại, thông tin nhân thân, địa chỉ email, tài khoản ngân hàng, hồ sơ y tế, các giao dịch… đều có thể bị thu thập, mua bán, sử dụng trái phép. Trong khi dữ liệu cá nhân là một trong những "nguyên liệu chính" để thực hiện chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xây dựng xã hội số, nhưng dữ liệu cá nhân cùng bị biến thành hàng hóa khi bị mua bán nhiều lần, tràn lan mà chính chủ nhân cũng không hiểu tại sao. Rồi những thông tin ấy lại bị nhiều đối tượng dùng để phân tích, khai thác, xây dựng các kịch bản lừa đảo và tiếp cận nạn nhân chính xác và dễ dàng đến khó tin.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó có cả việc nhận thức về bảo vệ dữ liệu cá nhân còn hạn chế, nhiều người có “thói quen khoe” thông tin cá nhân đủ loại lên công khai, trở thành nguồn dữ liệu cho các chương trình thu thập thông tin tự động. Với việc công nghệ thông tin ngày càng lan tỏa vào cuộc sống con người, người dùng càng cung cấp nhiều hơn thông tin, dữ liệu cá nhân lên không gian mạng và cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, cũng đồng nghĩa với tỷ lệ thuận với hậu quả xảy ra khi dữ liệu cá nhân không được bảo vệ tương xứng, đúng cách, trong đó có cả những dữ liệu nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền riêng tư cá nhân.

Việc Bộ Công an xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, có đề cập đến dữ liệu cá nhân nhạy cảm, những dữ liệu gắn liền với quyền riêng tư của cá nhân. Dữ liệu này khi bị xâm phạm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, việc yêu cầu phân quyền giới hạn truy cập, quy trình xử lý và các biện pháp bảo mật chặt chẽ là cần thiết. Đồng thời, danh mục 13 dữ liệu cá nhân nhạy cảm cũng được quy định chi tiết trong dự thảo, mở rộng ra nhiều khía cạnh, trong đó có cả thông tin thẻ ngân hàng, dữ liệu về lịch sử giao dịch của tài khoản ngân hàng, thông tin tài chính, tín dụng...

Cùng với đó, các đề xuất về kiểm soát, xử lý vi phạm cũng được đưa ra. Trong đó, Bộ Công an yêu cầu các đơn vị xử lý dữ liệu cần phân quyền giới hạn truy cập, quy trình xử lý và các biện pháp bảo mật chặt chẽ với riêng dữ liệu cá nhân nhạy cảm… Những đề xuất này được đánh giá là tiến bộ, tôn trọng quyền cá nhân con người. Nhưng đi kèm với đó, dư luận cho rằng, vẫn cần nhiều hơn các chế tài đủ nghiêm khắc xử lý các tổ chức, cá nhân thu thập, mua bán trái phép dữ liệu cá nhân.

Bởi thực tế cho thấy, dù các lực lượng chức năng đã đẩy mạnh tuyên truyền, đấu tranh với loại tội phạm lừa đảo qua mạng, nhưng loại tội phạm này vẫn bùng phát mạnh mẽ, với rất nhiều hình thức khác nhau. Việc khắc phục khoảng trống pháp lý và tăng cường hiệu quả quản lý, sẽ bảo vệ quyền con người trong không gian số và thúc đẩy phát triển an toàn, bền vững về kinh tế số.

Nguyễn Vũ