Nằm nép mình bên dòng suối trong veo, bản Na Sang (xã Núa Ngam, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên) như một bức tranh sống động, nơi những ngôi nhà sàn truyền thống ẩn hiện sau những cánh đồng bông bạt ngàn. Đây chính là nơi cư ngụ của người dân tộc Lào, những người đã gìn giữ và phát triển nghề dệt vải truyền thống qua nhiều thế hệ.
Theo quan niệm xa xưa của người Lào, phụ nữ phải biết dệt vải mới lấy được chồng. Và thế là nghề dệt vải đã trở thành một phần không thể tách rời trong đời sống của phụ nữ Na Sang. Họ khéo léo đưa từng sợi bông mềm mại vào khung dệt, kết hợp với đôi bàn tay tài hoa để tạo ra những tấm vải bền đẹp và tinh xảo.
Những tấm vải dệt thủ công mang đậm dấu ấn văn hóa của người Lào. Mỗi hoa văn, mỗi họa tiết đều mang một câu chuyện, một ý nghĩa riêng. Từ hình ảnh những chú voi uy nghi đến những bông hoa nở rộ, mỗi tấm vải đều kể nên một câu chuyện về thiên nhiên, con người và cuộc sống của cộng đồng.
Ngày nay, nghề dệt truyền thống Na Sang không chỉ còn là phương tiện may mặc mà còn trở thành nguồn thu nhập ổn định cho nhiều gia đình. Nhờ sự nhiệt tình và sáng tạo của những người phụ nữ Na Sang, những tấm vải thổ cẩm đã trở thành những món quà lưu niệm độc đáo, được du khách trong và ngoài nước ưa chuộng.
Hợp tác xã (HTX) Dệt thổ cẩm Na Sang 2 là một điển hình thành công trong việc phát huy nghề dệt truyền thống. Với sự tham gia của 15 thành viên, HTX đã tạo ra những sản phẩm thủ công tinh xảo, được khách hàng từ Hà Nội, Hòa Bình, Sa Pa tin dùng. Thu nhập trung bình của mỗi thành viên lên tới hàng triệu đồng mỗi tháng, mang lại nguồn thu đáng kể cho gia đình và bản làng.
Bà Lò Thị Viên, Giám đốc HTX Dệt thổ cẩm Lào Na Sang 2 chia sẻ: các sản phẩm đều là hàng thủ công, quy trình làm đảm bảo nét truyền thống và yếu tố thẩm mỹ nên khách hàng rất ưa chuộng. Thị trường chính các sản phẩm của HTX là khách hàng từ Hà Nội, Hòa Bình, Sa Pa đặt hàng; mỗi đơn hàng dao động từ 1 - 50 triệu đồng. Thành viên HTX nhận khoán và làm sản phẩm tại gia đình, tùy thuộc vào việc đầu tư thời gian sẽ quyết định thu nhập cao hay thấp. Trung bình mỗi thành viên HTX có thu nhập từ 2,5 - 5 triệu đồng/tháng, đem lại nguồn thu nhập khá cao trong thời điểm nông nhàn.
Việc sản xuất các sản phẩm tại gia đình thành viên HTX góp phần thúc đẩy sự tiếp xúc, truyền dạy, hứng thú của thế hệ trẻ đối với sản phẩm thủ công truyền thống.
Không chỉ vậy, nghề dệt còn đóng vai trò như một sợi dây liên kết thế hệ trẻ với truyền thống. Bà Lò Thị In, một thành viên của HTX, chia sẻ: "Khi làm sản phẩm tại nhà, chúng tôi không chỉ dạy nghề cho con cháu mà còn truyền cho chúng lòng tự hào về văn hóa dân tộc".
Khác với Na Sang 2, các sản phẩm dệt được đẩy mạnh tiêu thụ, quy về một mối dưới hình thức HTX, tại bản Na Sang 1 - cũng là nơi đồng bào dân tộc Lào sinh sống, các bà, các mẹ ngày ngày lưu giữ truyền dạy văn hóa truyền thống trong từng hoa văn, tìm cách đưa sản phẩm thổ cẩm dân tộc Lào ra thị trường.
Tại bản Na Sang 1, dù chưa thành lập HTX nhưng những người phụ nữ vẫn ngày ngày miệt mài bên khung dệt, gìn giữ từng hoa văn, từng họa tiết truyền thống. Những chiếc chân váy và khăn thổ cẩm do họ làm ra không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là một cách bảo tồn trang phục truyền thống của người Lào.
Nhờ tình yêu và sự sáng tạo của người dân Na Sang, nghề dệt truyền thống không chỉ được gìn giữ mà còn phát triển mạnh mẽ. Những tấm vải thổ cẩm không chỉ đẹp mắt mà còn mang một ý nghĩa văn hóa sâu sắc, góp phần lưu giữ và tôn vinh bản sắc dân tộc Lào.
