Doanh nghiệp Thủ đô - Động lực then chốt trong phát triển Hà Nội giai đoạn 2025-2030

PV: Thưa GS.TS Mạc Quốc Anh, ông đánh giá như thế nào về ý nghĩa và tầm nhìn phát triển Thủ đô Hà Nội được nêu trong Báo cáo chính trị trình Đại hội XVIII Đảng bộ Thành phố?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Tôi cho rằng, Đại hội XVIII của Đảng bộ TP Hà Nội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Báo cáo chính trị lần này thể hiện rõ khát vọng xây dựng Hà Nội trở thành “TP hội nhập, sáng tạo, xanh, văn hiến và hiện đại”, có sức cạnh tranh cao trong khu vực.

Điểm mới của định hướng phát triển nhiệm kỳ 2025–2030 là nhấn mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và kinh tế tri thức. Đây chính là hướng đi tất yếu để Hà Nội phát triển bền vững, nâng cao chất lượng tăng trưởng và năng suất lao động.

Bên cạnh đó, Báo cáo chính trị đã xác định rõ vai trò của doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa trong cơ cấu kinh tế của Thủ đô. Hà Nội hiện có hơn 350.000 doanh nghiệp, đóng góp trên 40% GRDP và hơn 50% nguồn thu ngân sách Thành phố. Khi cộng đồng doanh nghiệp được trao cơ hội, được hỗ trợ về thể chế, hạ tầng và nhân lực, họ sẽ trở thành động lực then chốt thúc đẩy sự phát triển toàn diện của Hà Nội trong giai đoạn mới.

PV: Một trong những định hướng trọng tâm của Đại hội XVIII là phát triển khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo. Theo ông, điều này có ý nghĩa thế nào với cộng đồng doanh nghiệp Thủ đô?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Tôi cho rằng đây là bước đi đúng đắn và kịp thời. Trong nền kinh tế hiện đại, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo chính là “chìa khóa” mở ra năng suất và giá trị gia tăng mới. Hà Nội là trung tâm khoa học lớn nhất cả nước, có hơn 80 trường đại học, 120 viện nghiên cứu và đội ngũ trí thức chất lượng cao – đó là lợi thế rất lớn để phát triển kinh tế tri thức.

Tuy nhiên, “điểm nghẽn” lớn nhất hiện nay là khoảng cách giữa nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn. Nhiều kết quả nghiên cứu chưa được thương mại hóa; doanh nghiệp vẫn gặp khó khi tiếp cận công nghệ mới do thiếu cơ chế liên kết với các viện – trường.

Vì vậy, để định hướng này thực sự đi vào cuộc sống, Hà Nội cần triển khai mạnh Chương trình 07-CTr/TU về “Đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và chuyển đổi số giai đoạn 2025–2030”. Trong đó, phải xác định rõ doanh nghiệp là trung tâm của đổi mới sáng tạo, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, còn viện – trường là nơi cung cấp tri thức và nhân lực. Khi ba chủ thể này gắn kết, Hà Nội sẽ hình thành được hệ sinh thái sáng tạo mạnh, có sức lan tỏa khu vực.

PV: Vậy theo ông, đâu là những “nút thắt” cần tháo gỡ để khoa học – công nghệ thực sự trở thành động lực tăng trưởng cho Thủ đô?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Hiện nay, có ba “nút thắt” lớn nhất: thể chế, tài chính và liên kết thị trường.

Thứ nhất, thể chế về khoa học – công nghệ chưa thật sự linh hoạt. Nhiều quy định còn nặng tính hành chính, chưa khuyến khích doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, đặt hàng hoặc đầu tư công nghệ.

Thứ hai, cơ chế tài chính cho R&D còn hạn chế. Tỷ lệ chi cho nghiên cứu – phát triển mới đạt khoảng 0,7% GRDP, thấp hơn nhiều so với mức trung bình của OECD.

Thứ ba, sự gắn kết giữa viện – trường – doanh nghiệp chưa hiệu quả. Tỷ lệ thương mại hóa kết quả nghiên cứu còn thấp, dưới 15%, trong khi nhu cầu đổi mới công nghệ của doanh nghiệp lại rất cao.

Nếu tháo gỡ được ba điểm nghẽn này, đồng thời có cơ chế chia sẻ lợi ích rõ ràng giữa Nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp, tôi tin rằng Hà Nội hoàn toàn có thể bứt phá, trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực Đông Nam Á.

PV: Với cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm phần lớn cơ cấu kinh tế Thủ đô – Hà Nội cần làm gì để hỗ trợ họ thích ứng và phát triển bền vững trong giai đoạn mới?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Trước hết, phải nhìn nhận rằng doanh nghiệp nhỏ và vừa là “xương sống” của nền kinh tế Thủ đô. Họ tạo ra hàng triệu việc làm, đóng góp lớn cho ngân sách và là lực lượng sáng tạo linh hoạt nhất. Tuy nhiên, nhóm này lại chịu ảnh hưởng mạnh của biến động thị trường, thiếu vốn, thiếu công nghệ và thiếu thông tin.

Hà Nội cần có chính sách hỗ trợ có trọng tâm – ví dụ: mở rộng tín dụng xanh, hỗ trợ chi phí chuyển đổi số, giảm 50% thuế thu nhập doanh nghiệp trong ba năm đầu đối với các doanh nghiệp đầu tư vào R&D. Đồng thời, phát triển mạnh các vườn ươm công nghệ, trung tâm đổi mới sáng tạo, nơi doanh nghiệp nhỏ có thể tiếp cận nguồn chuyên gia, công nghệ và tư vấn chiến lược.

Bên cạnh đó, Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội đang tích cực phối hợp với các sở, ngành triển khai chương trình đào tạo kỹ năng quản trị, chuyển đổi số, xây dựng thương hiệu và kết nối thị trường xuất khẩu cho hội viên. Mục tiêu là giúp doanh nghiệp không chỉ “sống sót” mà còn phát triển vững vàng trên nền tảng sáng tạo và tri thức.

PV: Nhiều ý kiến cho rằng để đạt mục tiêu phát triển bền vững, Hà Nội cần coi trọng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển đô thị thông minh. Ông có chia sẻ gì về định hướng này?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Đây là xu hướng tất yếu. Hà Nội không thể phát triển bằng cách “tăng trưởng nóng” nữa, mà phải hướng tới chất lượng, hiệu quả và bền vững. Kinh tế xanh, tuần hoàn và đô thị thông minh chính là mô hình phát triển phù hợp với đô thị đặc biệt như Hà Nội.

Cộng đồng doanh nghiệp Thủ đô đang bắt đầu chuyển mình theo hướng này. Nhiều doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch, năng lượng tái tạo, xử lý rác thải thông minh, hay ứng dụng AI trong quản lý đô thị. Tuy nhiên, để mô hình này lan tỏa rộng, Thành phố cần ưu tiên tín dụng xanh, ưu đãi thuế và đất đai cho các dự án thân thiện môi trường, đồng thời xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể cho doanh nghiệp xanh.

Bên cạnh đó, phát triển đô thị thông minh phải gắn với dữ liệu mở và hạ tầng số hiện đại, để người dân, doanh nghiệp cùng tham gia quản lý, khai thác, tạo ra giá trị mới từ dữ liệu. Đây cũng chính là một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển Thủ đô giai đoạn 2025–2030.

PV: Nhìn về chặng đường sắp tới, ông kỳ vọng gì vào cộng đồng doanh nghiệp Thủ đô trong việc hiện thực hóa các mục tiêu của Đại hội XVIII?

GS.TS Mạc Quốc Anh: Tôi kỳ vọng rằng doanh nhân Hà Nội sẽ trở thành lực lượng tiên phong trong đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế. Thế hệ doanh nhân mới của Thủ đô ngày càng năng động, có tri thức và khát vọng. Họ không chỉ làm kinh tế, mà còn đóng góp cho xã hội, cho văn hóa và hình ảnh Thủ đô.

Trong 5 năm tới, tôi tin rằng nếu Hà Nội triển khai hiệu quả các chương trình trọng tâm – đặc biệt là Chương trình 07-CTr/TU về khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo, cùng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa – thì sẽ tạo ra “vòng tròn phát triển” khép kín: Nhà nước kiến tạo – doanh nghiệp dẫn dắt – người dân hưởng lợi…