Gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại
Phân tích về thị trường Mỹ, Tham tán thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ Đỗ Ngọc Hưng cho biết, theo số liệu thống kê của Bộ Thương mại Mỹ, trong 8 tháng năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 73 tỷ USD và thặng dư thương mại khoảng 66 tỷ USD, đưa Việt Nam lên thứ ba về thặng dư thương mại với Mỹ chỉ sau Trung Quốc và Mexico.
Kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam ra các nước trên thế giới và chiếm hơn 30% kim ngạch xuất khẩu của các nước ASEAN. Điều này thể hiện Việt Nam luôn là đối tác quan trọng, bền vững của Mỹ, song đi kèm theo đó là những rủi ro về PVTM.
Theo báo cáo của Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương), tính đến hết tháng 8/2023, hàng xuất khẩu của Việt Nam đã phải đối mặt với 234 vụ việc điều tra PVTM từ 24 thị trường; trong đó, thị trường Mỹ chiếm tới 23% vụ. Trong danh sách 18 mặt hàng có nguy cơ bị điều tra PVTM năm 2023 mà Bộ Công Thương vừa công bố, có đến 17/18 mặt hàng là xuất khẩu sang thị trường Mỹ.
Thống kê cũng cho thấy, tỷ lệ các vụ việc PVTM của Mỹ áp dụng với Việt Nam chiếm khoảng 23% tổng số các vụ việc PVTM đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Tính đến tháng 10/2023, các vụ việc PVTM của hàng hóa xuất khẩu Việt Nam chiếm đến 58 vụ việc, các mặt hàng cũng ngày càng mở rộng, đa dạng.
Đáng chú ý, hiện nay xu hướng các cơ quan của Mỹ đang tăng cường sử dụng các biện pháp chống lẩn tránh thuế để áp dụng với hàng hóa nhập khẩu, với lý do thời gian điều tra nhanh và yêu cầu điều tra đơn giản hơn, mức thuế áp dụng thường rất cao và không bị khởi kiện do WTO chưa quy định cụ thể về nội dung này.
Do đó, nhóm hàng có nguy cơ bị kiện cao thường là các nhóm hàng đã bị Mỹ điều tra và áp dụng biện pháp PVTM trước đó với các nước khác. Ngoài ra, nếu như trước đây, chủ yếu các vụ việc bắt đầu từ đơn kiện của nguyên đơn là nhà sản xuất nội địa thì hiện nay Bộ Thương mại Mỹ đã chủ động khởi xướng một số vụ việc mà không cần đến đơn kiện của doanh nghiệp.
Năng lực pháp lý và yếu tố hàng đầu
Để giữ được lợi thế và hạn chế những rủi ro khi xuất khẩu sang thị trường Mỹ và ứng phó tốt với các vụ điều tra, ông Đỗ Ngọc Hưng cho rằng doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ tài liệu, hồ sơ, sổ sách giấy tờ và kiến thức pháp luật, phối hợp tốt trong công tác thông tin.
Đồng thời, cần phối hợp với sức chặt chẽ với Cục Phòng vệ Thương mại, hiệp hội ngành hàng trong việc theo dõi, cập nhật cũng như chia sẻ thông tin và chuẩn bị các bước trong quá trình ứng phó. Nếu được đưa vào danh sách có nguy cơ bị khởi kiện, doanh nghiệp cũng cần chủ động trang bị các kiến thức pháp luật về PVTM, chuẩn bị các nguồn lực cần thiết.
Một vấn đề rất quan trọng là để gia tăng khả năng sản xuất và xuất khẩu bền vững, xuất khẩu xanh, doanh nghiệp cần xem xét đầu tư nghiên cứu gia tăng hàm lượng giá trị của sản phẩm. Từ đó giảm phụ thuộc cạnh tranh về giá mà chuyển sang cạnh tranh về chất lượng công nghệ, cũng như đảm bảo việc truy xuất nguồn gốc đối với các nguyên liệu đầu vào cho sản xuất sản phẩm.
Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Nguyễn Thị Thu Trang khuyến cáo: khi đối mặt với các vụ điều tra, doanh nghiệp bắt buộc phải sử dụng các dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp về mặt pháp lý, tư vấn về mặt kinh tế, từ các chuyên gia về PVTM, thường là sẽ phải sử dụng các dịch vụ ở chính các nước mà họ đang khởi kiện doanh nghiệp.
Cùng với đó, doanh nghiệp vẫn phải chuẩn bị về mặt năng lực, hiểu biết liên quan đến bản chất của các biện pháp PVTM. Bởi, doanh nghiệp hiểu vấn đề thì mới có cách hành xử đúng và phối hợp được tốt với các đơn vị, mới chủ động lựa chọn được đơn vị tư vấn để phối hợp tốt với đơn vị tư vấn cũng như các đơn vị liên quan.
Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) Trịnh Anh Tuấn cho biết, mới đây, Cục đã gửi đơn đến Bộ Thương mại Mỹ và đề nghị khởi xướng rà soát về việc thay đổi hoàn cảnh đối với vấn đề kinh tế thị trường của Việt Nam. Hiện nay, thông tin trên đã được Bộ Thương mại Mỹ đăng công khai trên hệ thống của Công báo Liên bang Mỹ, mở thời hạn là 30 ngày để các bên liên quan có thể tham gia đóng góp ý kiến đối với đề xuất thay đổi hiện trạng hoàn cảnh của Việt Nam.
Vì vậy, các hiệp hội ngành hàng trong lĩnh vực kinh doanh của mình có những bạn hàng nhập khẩu từ phía Mỹ có thể đề nghị họ đóng góp thông tin, chia sẻ những bình luận đối với đề xuất ủng hộ Việt Nam trong việc sớm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách nền kinh tế phi thị trường. Việc này có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với cả quá trình xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới.
