Đòn bẩy tăng trưởng xuất khẩu trong bối cảnh chính sách thuế đối ứng

Sự kiện do Tạp chí Công Thương tổ chức nhằm làm rõ vấn đề biến động chính sách thương mại là cơ hội và thách thức để các DN Việt Nam tái cấu trúc, tái định hình lại thị trường và mặt hàng xuất khẩu...

Phụ thuộc vào thị trường

Thực tế cho thấy, Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) là một trong những Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới có hiệu lực thực thi đầu tiên. Do nhiều nước thành viên của CPTPP cũng chính là thành viên các FTA khác với Việt Nam nên tỷ lệ hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sử dụng chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu CPTPP có sự chia sẻ với mẫu C/O của một số Hiệp định thương mại tự do khác. 

Trước bối cảnh kinh tế thế giới diễn biến rất phức tạp hiện nay, nhiều nước ban hành các chính sách thương mại mới. Trong đó, có chính sách thuế đối ứng của Mỹ dự báo sẽ tác động tới sự chuyển dịch dòng chảy xuất nhập khẩu. Cùng với đó là áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các quốc gia xuất khẩu khác. 

Bà Trịnh Thị Thu Hiền - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhìn nhận, bước vào năm thứ 6 thực thi có sự tăng trưởng về tỷ lệ cấp giấy chứng nhận xuất xứ theo CPTPP. Những thị trường lần đầu có FTA và có thuế quan ưu đãi dành cho Việt Nam thì tỷ lệ cấp giấy chứng nhận xuất xứ hoặc tỉ lệ sử dụng được những ưu đãi trong CPTPP khá cao.

Đơn cử, năm 2019 khi Hiệp định mới có hiệu lực thì 0,7 tỷ USD trị giá hàng hóa kim ngạch của Việt Nam xuất khẩu đi CPTPP được cấp C/O và được hưởng ưu đãi thuế quan tương ứng với tầm khoảng 2%. Đến năm 2024 con số đó đã lên đến tầm khoảng 5 tỷ USD và tương đương với 8,8%.

Đối với thị trường Mexico, con số năm 2019 khoảng 7% kim ngạch xuất khẩu có C/O, nhưng đến năm 2024 con số lên đến 47%. Đây là cuộc leo dốc khá cao. Còn Canada, nếu năm đầu thực hiện Hiệp định khoảng 8% và đến năm 2024 con số là 17 - 18%. "Như vậy rõ ràng có sự tăng trưởng. Nhưng tăng rất nhiều hay tăng chưa bằng còn phụ thuộc vào từng thị trường cụ thể, từng mặt hàng cụ thể" - bà Trịnh Thị Thu Hiền nói.

Đối với thị trường Australia thì Australia và Việt Nam vừa là thành viên của CPTPP, vừa là thành viên của Hiệp định ASEAN - Australia - Zealand, vừa là thành viên của Hiệp định RCEP. Con số liên quan đến sử dụng C/O mẫu CPTPP có sự chia sẻ với các FTA có thể lựa chọn theo 3 chế độ thuế quan ưu đãi khác nhau, tương ứng với 3 bộ quy tắc xuất xứ khác nhau cũng đang tạo dư địa cho xuất khẩu.

Bà Trần Thị Thanh Mỹ - Phó Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Australia tự tin, từ khi CPTPP có hiệu lực, DN hai nước đã tận dụng rất tốt những ưu đãi, đưa kim ngạch thương mại giữa hai nước tăng trưởng rất mạnh. Các DN của Việt Nam đã tận dụng rất tốt các lợi thế liên quan đến ưu đãi về thuế quan do CPTPP mang lại.

Đặc biệt, Nhật Bản và Việt Nam đều là thành viên của Hiệp định ASEAN - Nhật Bản, Hiệp định Việt Nam - Nhật Bản, Hiệp định RCEP, Hiệp định CPTPP.  "Nếu nhìn cụ thể vào con số liên quan đến C/O CPTPP cấp cho hàng đi Nhật Bản sẽ thấy khá thấp, chỉ khoảng 3% nhưng ưu đãi khá lớn. Như vậy, tổng cộng Nhật Bản hiện nay đang được hưởng ưu đãi thuế quan đến 50% tổng số kim ngạch, chứ không phải chúng ta chỉ nhìn vào 3%" - bà Trần Thị Thanh Mỹ nhấn mạnh.

Thay bị động để tái cấu trúc

Cơ hội có, song các DN xuất khẩu còn tương đối đơn lẻ và chưa tận dụng được nguồn lực tổng hợp để thúc đẩy chiếm lĩnh thị trường. Là đơn vị trực tiếp xuất khẩu sang thị trường Mỹ, bà Đỗ Thị Phương Thảo - Giám đốc Xuất khẩu Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam thẳng thắn, chính sách thuế đối ứng của Mỹ chắc chắn là đã tạo ra những tác động không nhỏ đến hoạt động xuất khẩu của DN Việt Nam nói chung. Thay vì bị động, đây là động lực để tái cấu trúc và nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới sự phát triển bền vững hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ nhất, DN cần thay đổi góc nhìn về những tiêu chuẩn mà mình cần hướng tới, cần áp dụng, cần đáp ứng. Chúng ta cần coi nó là áp lực để tạo động lực cho chúng ta thay đổi và để chúng ta có thể gần với các quy định chuẩn mực quốc tế hơn. 

Thứ hai, quy tắc xuất xứ thực tế là bộ quy tắc để xác định xem hàng hóa đến từ đâu, đến từ quốc gia, vùng lãnh thổ hay nhóm nước nào, để đảm bảo đúng hàng hóa có xuất xứ được hưởng ưu đãi thuế quan mà các nước dành cho nhau. Thứ ba, chú ý trong quá trình kiểm tra sau thông quan có thể cơ quan hải quan của nước ngoài sẽ yêu cầu kiểm tra, xác minh xuất xứ. 

Đồng quan điểm, bà Trần Thị Thanh Mỹ mong DN chủ động nâng cao nhận thức về CPTPP, nghiên cứu rõ thị trường có nhu cầu, tối ưu hóa các chuỗi cung ứng và tập trung nâng cao tỉ lệ nội địa hóa nguyên liệu hoặc sử dụng các nguyên liệu từ các nước CPTPP. Đặc biệt, nâng cao năng lực về mặt pháp lý.

Bà Đỗ Thị Phương Thảo cho hay, những chính sách, công cụ hỗ trợ cho DN tướng đối rõ ràng, điểm nhấn là việc đa dạng hóa thị trường chính là vùng đệm an toàn, mở rộng xuất khẩu sang các quốc gia có FTA để đảm bảo phát triển bền vững và giảm thiểu rủi ro từ chính sách thương mại mang tính đối ứng.

Liên quan đến vấn đề, theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, hiện nay Cục Xuất nhập khẩu đang tiến hành một loạt các giải pháp đồng bộ. Trong đó, xây dựng, hoàn thiện và tham mưu hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về xuất xứ hàng hóa minh bạch để làm sao cho cả các tổ chức cấp C/O, cũng như các cộng đồng DN có môi trường liên quan có thể thực thi những vấn đề rất rõ ràng và minh bạch về mặt văn bản quy phạm pháp luật; phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực xuất xứ hàng hóa; triển khai những cái khóa tập huấn, đào tạo chuyên sâu và nâng cao năng lực cấp C/O; hợp tác quốc tế và phối hợp với cơ quan hải quan nước nhập khẩu; tham vấn chuẩn bị cho các cuộc đàm phán, hoặc các cuộc họp triển khai nâng cấp một số các hiệp định; nâng cao cải cách thủ tục hành chính, nâng cao công tác tiếp nhận và xử lý các vướng mắc, khó khăn cho DN...