Dữ liệu quốc gia: Từ mỏ vàng chiến lược đến động lực phát triển bền vững
Kinhtedothi - Trong kỷ nguyên số, dữ liệu không chỉ còn là công cụ quản lý, mà đã trở thành “mỏ vàng chiến lược” thúc đẩy kinh tế số, chính quyền số và xã hội số. Sự ra đời của Trung tâm Dữ liệu quốc gia đánh dấu bước ngoặt quan trọng, đưa dữ liệu trở thành nền tảng phát triển bền vững của đất nước.
Khai trương Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1. Ảnh: VGP.
Tài nguyên dữ liệu – trụ cột của kỷ nguyên số
Thế giới hiện nay chứng kiến tốc độ tăng trưởng dữ liệu chưa từng có, cứ sau 12 giờ, lượng dữ liệu toàn cầu lại nhân đôi. Điều này khiến dữ liệu được coi là “dầu mỏ mới”, ai nắm giữ sẽ có lợi thế định hình tương lai. Việt Nam đã sớm xác định: đến năm 2030, toàn bộ cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành phải được kết nối, chia sẻ đồng bộ.
Ngày 18/8/2025, Bộ Công an khai trương Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1, trung tâm đầu tiên của cả nước đạt chứng chỉ quốc tế cao nhất về an toàn và an ninh dữ liệu. Được ví như “hệ thần kinh dữ liệu” của quốc gia, trung tâm vận hành theo nguyên tắc “một hệ thống thống nhất, một dữ liệu duy nhất, một dịch vụ liền mạch”. Đây là nền tảng bảo đảm tính liên thông, chính xác và minh bạch cho toàn bộ hệ thống dữ liệu.
Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, cho biết: “Trung tâm dữ liệu quốc gia đang xây dựng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, gọi là sandbox dữ liệu, cung cấp bộ dữ liệu mẫu cho doanh nghiệp thử nghiệm ý tưởng mà không bị gánh nặng chi phí ban đầu”. Việc này tạo ra cơ hội bình đẳng cho cả doanh nghiệp lớn và nhỏ, khuyến khích đổi mới sáng tạo dựa trên dữ liệu.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Ngô Diên Hy, Phó Tổng Giám đốc VNPT, khẳng định: “Dữ liệu cá nhân phải được bảo vệ, dữ liệu công phải mở. Dữ liệu thương mại hay dữ liệu của doanh nghiệp thì phải được Nhà nước bảo hộ bằng luật pháp và chia sẻ thông qua các cơ chế minh bạch.” Đây là nguyên tắc để hình thành một thị trường dữ liệu minh bạch, nơi các chủ thể được khai thác an toàn và công bằng.
Dữ liệu thay đổi diện mạo hành chính công
Một trong những lĩnh vực chịu tác động rõ rệt nhất từ khai thác dữ liệu quốc gia chính là hành chính công. Nếu trước đây người dân phải mang theo nhiều loại giấy tờ, thì nay, với ứng dụng VNeID, phần lớn thủ tục chỉ còn mất vài phút.
Chị Đỗ Khánh Linh, Trung tâm phục vụ hành chính công số 1, TP Hà Nội chia sẻ: “Tích hợp dữ liệu số giúp chúng tôi giảm tải được thời gian rà soát, kiểm tra và khi nhập lại thì việc hoàn thành thủ tục cũng nhanh hơn rất nhiều”.
Một trong những lĩnh vực chịu tác động rõ rệt nhất từ khai thác dữ liệu quốc gia chính là hành chính công.
Từ 1/10/2025, 25 dịch vụ công thiết yếu toàn trình đã được tích hợp trên VNeID, các trung tâm hành chính không còn quyền yêu cầu người dân nộp giấy tờ. Theo kế hoạch, đến tháng 11 sẽ có tới 578 loại giấy tờ được số hóa hoàn toàn. “Thay vì yêu cầu người dân nộp thì cơ quan nhà nước sẽ khai thác dữ liệu để phục vụ lại cho người dân. Đây là một bước thay đổi căn bản quan điểm về phục vụ hành chính”, bà Nguyễn Tuyết Minh, Cục Kiểm soát Thủ tục hành chính (Văn phòng Chính phủ) cho biết.
Sự thay đổi này giúp bộ máy hành chính hai cấp ở Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung minh bạch, hiệu quả hơn. Đồng thời, dữ liệu tập trung cũng cho phép triển khai nguyên tắc “một lần khai báo – nhiều lần sử dụng”, giảm chi phí xã hội, tiết kiệm thời gian cho cả người dân lẫn cơ quan quản lý.
Kinh tế dữ liệu – mỏ vàng chiến lược cho tăng trưởng bền vững
Không chỉ hành chính công, dữ liệu còn mở ra cơ hội to lớn cho kinh tế số. Nhiều ngân hàng đã rút ngắn thời gian cấp tín dụng xuống dưới 24 giờ nhờ phân tích hóa đơn điện tử, báo cáo thuế và dòng tiền. Các doanh nghiệp vận tải sử dụng dữ liệu để tối ưu nhiên liệu, tiết kiệm hàng trăm triệu đồng mỗi tháng.
Ông Ngô Diên Hy cho rằng, dữ liệu khi đứng riêng chỉ phát huy giá trị cấp số cộng, nhưng khi được kết nối và khai thác đồng bộ sẽ tạo ra giá trị cấp số nhân, trở thành nền tảng để doanh nghiệp phát triển những sản phẩm và dịch vụ mới, từ chatbot đến các hệ thống gợi ý tiêu dùng.
Ở góc độ cơ quan quản lý, việc xây dựng sàn giao dịch dữ liệu là đặt nền móng cho thị trường dữ liệu minh bạch và an toàn, nhằm hướng tới mục tiêu đến năm 2030 kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP và đến 2045 là 50% GDP.
Tuy nhiên, cùng với cơ hội, bài toán bảo mật và quyền riêng tư là thách thức không nhỏ. Việc kiểm soát chặt chẽ các truy cập, phân quyền rõ ràng, giám sát liên tục và ghi nhận minh bạch mọi giao dịch dữ liệu là yêu cầu bắt buộc. Chỉ trên nền tảng “niềm tin số”, xã hội mới có thể yên tâm tham gia vào thị trường dữ liệu.
Khi dữ liệu được coi như tài sản chung, được quản trị an toàn và khai thác minh bạch, nó trở thành chất xúc tác thúc đẩy hợp tác công – tư. Trung tâm Sáng tạo và khai thác dữ liệu trực thuộc Trung tâm dữ liệu quốc gia đã bắt tay với doanh nghiệp để nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm mới. Những mô hình này cho thấy dữ liệu không còn dừng ở tiềm năng, mà đang thực sự đi vào đời sống, tạo giá trị cụ thể cho nền kinh tế.
Chiến lược dữ liệu quốc gia đặt mục tiêu đến năm 2030, tất cả cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành sẽ được kết nối đồng bộ; 100% dịch vụ công trực tuyến tập trung trên Cổng dịch vụ công quốc gia; 90% người dân và doanh nghiệp được định danh điện tử thông suốt. Đây là bước tiến lớn để Việt Nam xây dựng nền kinh tế số hiện đại, xã hội minh bạch và chính quyền phục vụ.
Nhìn rộng ra, dữ liệu đã và đang khẳng định vị thế là mỏ vàng chiến lược của thời đại. Khi được khai thác đúng cách, dữ liệu không chỉ giúp nâng cao năng lực quản trị, cải thiện chất lượng dịch vụ công, mà còn tạo động lực cho kinh tế số tăng trưởng bền vững. Và trên nền tảng niềm tin số, dữ liệu sẽ trở thành sức mạnh để Việt Nam bứt phá, vươn tầm trong kỷ nguyên số.
