Dự thảo Luật bảo vệ môi trường (sửa đổi): Thu phí để tạo nếp phân loại rác từ nguồn

Giải trình về một số vấn đề lớn được tiếp thu, chỉnh lý, Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT của Quốc hội Phan Xuân Dũng cho biết, vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân từ lúc phát sinh đến việc thu gom, vận chuyển và xử lý là vấn đề bức xúc, cấp thiết đặt ra đối với hầu hết các khu vực đô thị và nông thôn hiện nay.

Do đó, quy định chặt chẽ việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; quy định cụ thể lộ trình bắt buộc thực hiện tính chi phí phải trả dựa trên khối lượng, chủng loại rác thải phát sinh để bảo đảm tính khả thi là nội dung tiến bộ nhằm khuyến khích phân loại chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân. Đồng thời bảo đảm công bằng trong việc chi trả phí thu gom, vận chuyển, xử lý theo hướng phát sinh nhiều thì trả tiền nhiều, không cào bằng như hiện nay.

Từ kinh nghiệm của nhiều quốc gia cho thấy sẽ cần một thời gian nhất định để các quy định này được áp dụng và vận hành ổn định. Theo đó, Ban soạn thảo đã chỉnh lý quy định về phân loại chất thải rắn sinh hoạt thành 3 loại cơ bản và căn cứ điều kiện kinh tế - xã hội của từng địa phương; UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể chất thải rắn sinh hoạt khác. Dự Luật giao UBND các tỉnh quy định cụ thể hình thức và mức kinh phí hộ gia đình, cá nhân phải chi trả cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên khối lượng, chủng loại chất thải phát sinh trước ngày 1/1/2025.

Đồng thời, giao Bộ trưởng Bộ TN&MT chỉ đạo hướng dẫn kỹ thuật về phân loại chất thải rắn sinh hoạt; hướng dẫn hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng, chủng loại phát sinh. Dự Luật cũng quy định chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế được phân loại theo quy định không phải chi trả kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý.

Tại phiên họp, nhiều ý kiến đồng tình với đề xuất nêu trên. Theo Chủ nhiệm Ủy ban VHGDTNTN&NĐ của Quốc hội Phan Thanh Bình, quản lý chất thải sinh hoạt là vấn đề rấn khó, được đề cập cả chục năm nhưng chưa xử lý hiệu quả. Nếu đặt lộ trình đến năm 2025 triển khai, phải bắt tay thực hiện ngay từ bây giờ, trước hết là tuyên truyền nâng cao nhận thức, bắt đầu từ thế hệ trẻ.

Trưởng Ban Công tác đại biểu Trần Văn Túy lại cho rằng lộ trình đến 2025 là hơi dài, cần có lộ trình ngắn hơn để sớm tạo ra ý thức phân loại rác. Nếu không quyết tâm thì lại lãng phí 5 năm, rác thải lại không được phân loại. Cái gì người dân phân loại bán được thì bán, cái gì thải gây ô nhiễm môi trường thì người dân có trách nhiệm phải trả phí, hai cái này là khác nhau.

Liên quan đến chất thải có khả năng tái sử dụng, tái chế, Tổng Thư ký Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc đề xuất, cần có phương thức khác nhau với chất thải sinh hoạt và chất thải công nghiệp. Theo đó, đơn vị thu gom phân loại cần trả tiền cho các hộ gia đình thì mới khuyến khích được người dân phân loại, gom sạch sẽ. “Đơn vị thu gom phải đi mua và nhà máy mua lại của đơn vị thu gom vận chuyển, Nhà nước có thể hỗ trợ cho các sản phẩm được tái chế qua chính sách như thuế” – ông Nguyễn Hạnh Phúc đề xuất.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng ủng hộ quan điểm phải quy định phân loại rác thải từ nguồn từng hộ gia đình để tạo nếp chứ không phải đợi tới nhà máy mới phân loại. Tuy nhiên, muốn làm được phải có điều kiện, trong đó cần chiến dịch truyền thông nâng cao ý thức cũng như có những cách thức tạo thuận lợi, khuyến khích người dân, để mọi người được sống trong môi trường trong lành.