Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), từ đầu năm 2022 đến nay, tình hình thế giới có nhiều biến động lớn, đặc biệt giá nhiên liêu tăng cao dẫn đến nhiều nước trên thế giới gặp khó khăn về năng lượng. Theo tính toán, do biến động giá nhiên liệu như than, dầu, khí... trên thế giới làm cho chi phí sản xuất điện và mua điện của EVN tăng rất cao.
Để khắc phục tình trạng chi phí đầu tăng vọt, ngay từ đầu năm, EVN đã quyết liệt tiết giảm chi phí trong toàn bộ tập đoàn, nhưng vẫn hoàn thành tốt nhiệm vụ đảm bảo cung cấp điện ổn định, an toàn cho sản xuất kinh doanh, sinh hoạt của nhân dân với nhu cầu điện tăng trưởng cao và đóng góp chung vào tăng trưởng kinh tế cả nước.
Quyết liệt tiết giảm chi phí trong toàn tập đoàn
Theo EVN, với sự biến động mạnh của giá nhiên liệu đã được dự báo từ đầu năm 2022. Khi đó, kế hoạch vận hành hệ thống điện đã được Bộ Công Thương phê duyệt từ đầu năm thì kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2022 của EVN có thể lỗ lên tới 64.805 tỷ đồng.
Nhận thức được điều đó, theo lãnh đạo EVN, từ đầu năm, toàn tập đoàn đã quyết liệt thực hiện các giải pháp quản trị như tiết kiệm và cắt giảm chi phí. Điển hình như tiết kiệm 10% các chi phí thường xuyên; cắt giảm 20-30% chi phí sửa chữa tài sản cố định; tạm chi lương cho cán bộ công nhân viên bằng 80% mức lương bình quân năm 2020, tăng cường quản trị các khoản giảm giá thành điện...
Dù đã quyết liệt giảm thành công hàng chục nghìn tỷ tiền lỗ, nhưng dự báo tình hình giá nhiên liệu vẫn diễn biến phức tạp, nếu tình hình tài chính không cải thiện sẽ dẫn tới rất nhiều nguy cơ cho EVN trong năm 2022 và các năm tiếp theo.
Trước hết là khó khăn trong việc không cân đối được dòng tiền để thanh toán chi phí mua điện cho các đơn vị phát điện, ảnh hưởng đến khả năng hoạt động liên tục của các nhà máy điện và do đó ảnh hưởng đến việc đảm bảo cung cấp điện.
Vấn đề thứ hai là trong vài năm gân đây, chi phí sửa chữa lớn đã phải cắt giảm chi phí theo định mức 10-30% và việc sửa chữa tài sản tiếp tục bị cắt giảm sẽ ảnh hưởng lớn đến an toàn vận hành hệ thống điện các năm tới.
Thứ ba là khó khăn trong việc huy động vốn, cân đối nguồn vốn để đầu tư các dự án điện, sửa chữa bảo dưỡng các công trình điện để đảm bảo cung ứng điện.
Giá điện đã bị nén quá lâu
Ngô Trí Long, chuyên gia tài chính cho rằng, cùng với giá xăng dầu biến động, giá điện sẽ bị ảnh hưởng lớn. Xăng dầu là hàng hóa đầu vào của nhiều hoạt động sản xuất, có tác động dây chuyền đến hàng hóa hóa. Bên cạnh đó, giá than thế giới liên tục tăng thời gian đã tác động kép đến giá điện. Chi phí giá điện chịu nhiều tác động từ giá nhiên liệu.
"Tất nhiên, đứng từ góc độ người tiêu dùng, không ai muốn tăng giá hàng hóa, nhất là những hàng hóa thiết yếu như điện, xăng dầu,... Thế nhưng, giá điện đã bị nén quá lâu, lần điều chỉnh tăng gần đây nhất vào tháng 3/2019, trong khi các chi phí đầu vào tăng chóng mặt", ông Long nói.
Theo ông Ngô Trí Long, EVN cũng đã nỗ lực giảm chi phí, giảm lương nhân viên để cân đối tài chính, giảm lỗ. Tuy nhiên, giải pháp căn cơ là Chính phủ và Bộ Công Thương cần rà soát lại chi phí giá điện để có giải pháp phù hợp.
Một chuyên gia về năng lượng cho rằng, bài học xương máu từ việc điều hành giá xăng dầu thời gian qua cần được cơ quan chức năng rút kinh nghiệm trong việc điều tiết giá hàng hóa thiết yếu, có sức ảnh hưởng lớn đến toàn xã hội. Nếu các chi phí cấu thành giá thành không được tính đúng, tính đủ, hợp lý sẽ khiến cho thị trường méo mó, doanh nghiệp không mặn mà kinh doanh.
Chuyên gia Hà Đăng Sơn (Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và Tăng trưởng xanh, Phó giám đốc dự án Vleep) cho rằng điện là một trong lĩnh vực đầu tư đặc thù, đầu tư lớn, trong thời gian rất dài. Có những dự án mà khối tư nhân không mặn mà, thì chính các doanh nghiệp như EVN phải trực tiếp triển khai. Tuy nhiên, việc giữ giá điện thấp quá lâu như vậy lại tạo ra rủi ro rất cao cho EVN trong việc mất uy tín về mặt tài chính. EVN sẽ khó huy động được vốn để triển khai các dự án năng lượng lớn.
Như vậy, doanh nghiệp Nhà nước khó triển khai các dự án lớn, còn doanh nghiệp tư nhân thì không mặn mà do không có nhiều lợi ích để phát triển nguồn. Ông Sơn nhấn mạnh có thể dẫn đến tình trạng thiếu điện trong tương lai, dẫn đến nguy cơ mất an ninh năng lượng.
"Quan trọng nhất phải có sự đồng thuận của lãnh đạo cấp cao để hiểu được câu chuyện rằng tại sao chúng ta phải tăng giá điện, tăng thì có những thiệt hại nhất định nhưng nó cũng có lợi ích gì. Chúng ta phải cân đối giữa các phương án khác nhau để lựa chọn phương án phù hợp nhất, người tiêu dùng chấp nhận được, nhưng cũng phải giúp cho EVN sống sót được", ông Sơn nhấn mạnh.
