Gia tăng lừa đảo giao dịch tiền ảo

Đủ chiêu giăng bẫy đa cấp huy động vốn qua đầu tư tài chính, tiền ảo

Ngày 15/11, Công an tỉnh Thái Nguyên đã khởi tố vụ án và bắt tạm giam 6 đối tượng liên quan đường dây tổ chức giao dịch tiền ảo SPIN theo mô hình đa cấp, thu lợi bất chính khoảng 12 tỷ đồng. Hệ thống SPIN được thiết kế gồm nhiều cấp bậc, trong đó người tham gia hưởng hoa hồng và tiền thưởng từ kết quả đầu tư của chính mình và tuyến dưới. Mức hưởng này được duy trì tối đa lên tới 16 tầng, tạo ra cấu trúc lôi kéo người tham gia tương tự mô hình huy động vốn đa cấp.

Bằng cách vận hành hệ thống trên, nhóm đối tượng lừa đảo thu hút được nhiều nhà đầu tư và thu lợi bất chính. Cơ quan điều tra đánh giá mô hình này có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản và vi phạm quy định về kinh doanh đa cấp theo Bộ luật Hình sự năm 2015.

Trước đó, tháng 9/2025, Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an) phối hợp Công an TP Hà Nội đã triệt phá đường dây lừa đảo qua dự án tiền ảo WorldMall.app. Các đối tượng lập trình ứng dụng riêng, phát hành đồng WM, tổ chức hội thảo, livestream quảng bá rầm rộ, thậm chí dựng hình ảnh ban lãnh đạo "người nước ngoài" để tạo lòng tin. Họ cam kết lợi nhuận 8–21%/năm, thu hút hàng ngàn người tham gia chỉ trong vài tháng. Cảnh sát xác định đây là mô hình Ponzi trá hình, khi tiền của người sau được dùng để trả cho người trước – cho đến khi dòng tiền đứt gãy.

Một vụ liên quan tiền ảo khác, tháng 8/2025, Công an TP Hà Nội cho biết đã bắt giữ nhóm đối tượng cầm đầu các dự án Wingstep và Game Naga Kingdom, huy động tới 7,86 triệu USD (khoảng 200 tỷ đồng) từ hơn 3.000 nhà đầu tư. Các đối tượng đã thành lập Công ty Maxx Group để quảng bá, giới thiệu các dự án tiền ảo. Theo đó, nhà đầu tư sẽ tải ứng dụng "Wingstep" trên website "moiza.io", nạp đồng tiền ảo BUSD (1 BUSD tương đương 1 USD) vào tài khoản, sau đó mua giày NFT có giá từ 100-1.200 USD một đôi. Hằng ngày bật ứng dụng Wingstep đi bộ hoặc chạy để nhận tiền thưởng bằng đồng tiền ảo WST sau đó quy đổi ra đồng BUSD. Dự án hoạt động từ 5/2022 đến 8/2022 thì mất thanh khoản, khiến khoảng 50 nhà đầu tư với tổng số tiền 300.000 USD (7,2 tỷ đồng) bị chiếm đoạt. Đối với dự án Game Naga Kingdom, người tham gia sẽ mua các NFT nhân vật game có giá từ vài chục triệu đến hàng trăm triệu đồng. Nhóm đối tượng hứa hẹn lợi nhuận 5–8%/tháng, tặng hoa hồng 10% cho người giới thiệu, nhưng dự án nhanh chóng sập chỉ sau 3 tháng, khiến hàng chục nhà đầu tư mất trắng.

Tháng 8, Công an tỉnh Phú Thọ phối hợp Bộ Công an triệt phá nhóm tội phạm sử dụng đồng PaynetCoin (PAYN) – một dự án đa cấp trái phép. Từ năm 2021, nhóm này xây dựng mô hình "trả thưởng theo kim tự tháp", hứa hẹn lãi suất 5–9%/tháng, cho phép quy đổi sang USDT trên sàn FMCPAY.com. Các đối tượng tuyên bố PAYN được đăng ký tại Mỹ và có thể thanh toán vé máy bay, đặt phòng khách sạn – nhưng thực tế không có đại lý nào chấp nhận. Kết quả, hàng ngàn người sập bẫy, mất hàng trăm tỉ đồng.

Tháng 5/2025, Công an tỉnh Đồng Nai đã triệt phá đường dây tiền ảo MTC - Matrix Chain, chiếm đoạt gần 10.000 tỷ đồng từ hàng chục ngàn nhà đầu tư. Đây được xem là vụ lừa đảo tiền ảo lớn nhất từ trước đến nay tại Việt Nam, với mô hình huy động vốn đa cấp, cam kết lợi nhuận cao gấp nhiều lần gửi ngân hàng.

Gần đây nhất 1/11, lãnh đạo Phòng An ninh mạng và Phòng chống tội phạm công nghệ cao Công an tỉnh Khánh Hòa cho biết vừa phối hợp với đơn vị liên quan triệt phá đường dây lừa đảo mạo danh các nền tảng giao dịch quốc tế để dụ các nhà đầu tư trên toàn quốc, lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Toàn bộ tiền của nhà đầu tư sau khi nạp vào ví tổng đã bị các đối tượng chuyển về các ví trung gian để chiếm đoạt rồi chia nhau.

Từ những vụ việc nói trên, các chuyên gia cảnh báo chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi, từ việc dựng hội thảo "công nghệ", khoe siêu xe, đến dùng KOL quảng bá "đầu tư chắc thắng". Điểm chung là hứa hẹn lợi nhuận phi thực tế và đánh vào lòng tham. Cơ quan chức năng khuyến cáo người dân tuyệt đối không tham gia các dự án tiền ảo không được cấp phép, không tin vào quảng cáo "siêu lợi nhuận" hay "có người nổi tiếng bảo chứng". Một khi đã chuyển tiền vào "sàn ma", việc thu hồi gần như bất khả thi, còn giấc mơ làm giàu nhanh dễ dàng trở thành cơn ác mộng tài chính.

Tạo lập khung pháp lý và giảm thiểu nguy cơ lừa đảo

Những năm gần đây, tiền ảo được quảng bá như biểu tượng của thời đại số. Từ đào coin, NFT đến “đầu tư DeFi”, hàng nghìn người bước vào cuộc chơi với kỳ vọng làm giàu nhanh nhờ công nghệ. Nhưng phía sau các chiến dịch truyền thông hoành tráng, nhiều dự án lại vận hành như những chiếc bẫy tinh vi, nơi nhà đầu tư chỉ thấy “sàn điện tử” mà không thấy pháp nhân thực.

Theo các chuyên gia pháp lý, những chiêu thức này không mới. Trước đó, Coolcat, Sky Mining, IFan – Pincoin từng khiến hàng chục nghìn người trắng tay, thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng. Các dự án này thường pha trộn giữa ngôn ngữ công nghệ thật và lời hứa tài chính giả, đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết pháp lý. Một cú click chuyển tiền và giấc mơ blockchain lập tức hóa thành nỗi ám ảnh.

Liên quan tới khung pháp lý, ngày 14/6/2025, Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội chính thức thông qua, lần đầu tiên luật hóa các khái niệm tài sản số, tài sản mã hóa. Đây là dấu mốc đặc biệt quan trọng đối với thị trường tài sản số tại Việt Nam, góp phần hiện thực hóa Chiến lược Blockchain Quốc gia theo Quyết định số 1236/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Nghị quyết số 57-NQ/TW do Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024 về thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số Quốc gia.

Bên cạnh đó, hành lang pháp lý đối với lĩnh vực Blockchain và Tài sản số cũng đang được hoàn thiện nhanh chóng với Luật Dữ liệu, Luật Khoa học-Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đều đã được thông qua….

Đáng chú ý, ngày 9/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, đặt nền móng cho một sản phẩm tài chính mới đang rất được cộng đồng quan tâm.

Theo các chuyên gia, Việt Nam hiện có khoảng 17 triệu người sở hữu tài sản số, đứng thứ 7 toàn cầu. Trong giai đoạn 2023-2024, dòng vốn blockchain chảy vào Việt Nam hơn 105 tỷ USD. Vì vậy, việc cấp phép sàn giao dịch trong nước được đánh giá là cấp thiết để quản lý dòng tiền và tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Theo Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts, đây là bước đi tất yếu để quản lý lĩnh vực mới, song không đồng nghĩa ai cũng có quyền phát hành token hoặc kêu gọi đầu tư.

Theo Nghị quyết 05/2025/NQ-CP, doanh nghiệp Việt Nam được phát hành tài sản mã hóa (không phải chứng khoán, tiền pháp định) cho nhà đầu tư nước ngoài thông qua các tổ chức được Bộ tài chính cấp phép (các nhà đầu tư trong nước không được mua token do doanh nghiệp phát hành).

Luật sư Nhung nhấn mạnh, chỉ những tổ chức được cấp phép rõ ràng trong khuôn khổ thí điểm mới được quyền phát hành, giao dịch, hoặc cung cấp dịch vụ liên quan đến tài sản mã hóa. “Mọi lời mời góp vốn, cam kết lợi nhuận, hay mua bán token ngoài khuôn khổ đều có thể bị xem là hành vi huy động vốn trái phép, thậm chí có dấu hiệu lừa đảo”- Luật sư Nhung cảnh báo.

Theo bà Nhung, hành lang pháp lý đang được xây dựng cần đủ vững, khi tốc độ của công nghệ lại quá nhanh. “Chỉ cần một ứng dụng, một website ảo, hàng trăm người có thể bị cuốn vào vòng xoáy đầu tư mà không có bất kỳ bảo đảm nào”- Luật sư Nhung nói thêm.

Ông Nghiêm Minh Hoàng - chuyên gia Ứng dụng Fintech, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam cho rằng, tốc độ mã hóa tài sản thực sẽ tăng nhanh trong giai đoạn tới, mở ra cơ hội huy động vốn lớn cho doanh nghiệp. Chuyên gia này hy vọng, Chính phủ sẽ "mở" hơn nữa, cho phép nhà đầu tư trong nước tham gia mua token do doanh nghiệp phát hành để tăng thanh khoản cho thị trường, từ đó thu hút tốt hơn dòng vốn ngoại.

Ông Nguyễn Minh Hoàng kỳ vọng, quý I/2026 sẽ có 5 sàn tài sản mã hóa được cấp phép. Các đơn vị tiên phong lập sàn giao dịch tài sản mã hóa đầu tiên sẽ có lợi thế thiết lập cuộc chơi. “Tuy nhiên, thách thức mà các sàn đối mặt cũng rất lớn. Các điều kiện lập sàn giao dịch tài sản mã hóa rất khắt khe, từ vốn điều lệ, hạ tầng công nghệ thông tin (phải đạt chuẩn cấp độ 4) đến nhân sự điều hành, kinh nghiệm quản trị và rủi ro con người…”

Cùng góc nhìn này, Luật sư Nguyễn Đức Biên – Giám đốc Công ty Luật Đại La cho rằng, việc thí điểm là cần thiết nhưng phải siết chặt tiêu chuẩn pháp nhân và giám sát dòng tiền. Luật sư Biên đề xuất cần tăng cường phối hợp giữa Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an để kiểm soát giao dịch ẩn danh, đồng thời hoàn thiện quy định về chứng cứ điện tử trong xử lý tội phạm công nghệ cao.