Gia tăng số người được hưởng lương hưu

TS Phạm Đình Thành – nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính – Bộ Tài chính đã có nhận định như vậy khi trả lời phỏng vấn Báo Kinh tế & Đô thị về Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.

Tăng tính linh hoạt của chế độ hưu trí

Thưa ông, Luật BHXH năm 2024 với nhiều điểm mới như đóng BHXH tối thiểu từ 15 năm được hưởng lương hưu; bổ sung một số đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sẽ tạo điều kiện cho nhiều người lao động có chế độ hưu trí và giảm gánh nặng an sinh xã hội cho Nhà nước ra sao?

- Luật BHXH năm 2024 quy định mở rộng thêm một số nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, giảm thời gian đóng BHXH xuống 15 năm để được hưởng lương hưu sẽ làm tăng số người tham gia BHXH và hưởng lương hưu khi đủ tuổi. Nội dung này làm tăng tính linh hoạt của chế độ hưu trí, phù hợp với thực trạng về việc làm và khả năng tham gia BHXH của người lao động ở nước ta và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Mặc dù thời gian đóng BHXH là 15 năm có thấp hơn so với những người có thời gian đóng từ 20 năm trở lên nhưng sẽ giúp người già vơi đi gánh nặng về thu nhập. Thực tế cho thấy, người có lương hưu luôn an nhàn, yên bình hơn rất nhiều so với những người già không có lương hưu. Và mức lương hưu ấy cũng sẽ luôn cao hơn chế độ hưu trí xã hội.

Và, điều quan trọng là khi người lao động hưởng lương hưu sẽ được hòa nhập vào chế độ hưu trí xã hội, mà ở đó lương hưu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ BHXH. Trong nhiều năm qua, mức lương hưu luôn được ưu ái tăng cao hơn chỉ số giá tiêu dùng và phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế quốc gia và đầu tư tăng trưởng quỹ BHXH.

Luật BHXH 2024 bổ sung chế độ trợ cấp hàng tháng đối với người không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội sẽ được hưởng tiền trợ cấp hàng tháng từ khoản đóng BHXH của mình cho đến khi 75 tuổi, sẽ có tác động đến xã hội ra sao, thưa ông?

- Quy định này lấp được khoảng trống về chính sách cho người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu nhưng đóng BHXH chưa đủ 15 năm và không nhận BHXH một lần. Khi đó người lao động sẽ được nhận trợ cấp hằng tháng từ khoản đóng của mình cho đến khi 75 tuổi và được nhà nước đóng BHYT. Chính sách này đã tạo ra sự ưu việt hơn cho người lao động, thay vì nhận trợ cấp BHXH một lần để tự phải lo toan cho cuộc sống thì hàng tháng vẫn yên tâm nhận được một khoản trợ cấp nhất định, khi đau ốm được khám chữa bệnh bảo hiểm y tế mà không phải đóng góp cho đến 75 tuổi.

Quy định này cũng thể hiện sự công bằng cho người lao động khi đóng đủ BHXH ít nhất 15 năm thì được hưởng lương hưu so với người có thời gian tham gia ít hơn. Từ đó nhắc nhở người lao động quan tâm đến việc tham gia BHXH cho mình ngay từ khi bắt đầu vào làm việc và đóng BHXH càng nhiều năm thì mức lương hưu càng cao, an tâm sống tuổi già. Nếu vì một lý do nào đó ngừng đóng BHXH thì người lao động nên bảo lưu thời gian đóng, để tiếp tục tham gia đủ và được hưởng lương hưu. Điều đó gắn chặt với lợi ích trực tiếp, lâu dài của người lao động và mục tiêu an sinh xã hội cho tuổi già ở nước ta.

Không ngừng cải thiện mức hưởng cho người thụ hưởng

Luật BHXH 2024 bổ sung chế độ thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện; được nhà nước hỗ trợ tiền đóng tối đa 10 năm. Theo ông, các quy định này sẽ động viên, khuyến khích người lao động khu vực phi chính thức như thế nào khi tham gia BHXH tự nguyện?

- Quy định bổ sung trợ cấp thai sản với mức là 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh, do ngân sách nhà nước bảo đảm, có sự điều chỉnh mức trợ cấp phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ cũng như được nhà nước hỗ trợ kinh phí trong thời gian 10 năm, với tỷ lệ phần trăm tùy theo từng đối tượng; cao nhất là 50%. Đây là những quy định nhằm khuyến khích người lao động thuộc diện tham gia BHXH tự nguyện nhằm giúp họ ổn định, liên tục và gắn bó bền vững với chính sách hưu trí tử tuất. Đồng thời chế độ này cũng thể hiện sự quan tâm, khuyến khích của nhà nước đối với người lao động khu vực phi chính thức được tham gia đầy đủ và bền vững hệ thống BHXH.

Theo các chuyên gia đánh giá, những quy định trong Luật BHXH năm 2024 hình thành hệ thống BHXH đa tầng là tiệm cận với quốc tế. Ông có ý kiến gì về việc này?

- Cho đến thời điểm này, Luật BHXH năm 2024, nhất là chế độ hưu trí đã bao trùm với 3 tầng: tầng BHXH cơ bản, trụ cột từ đóng góp của người lao động và chủ sử dụng lao động; tầng trợ cấp hưu trí xã hội cho những người từ 75 tuổi từ nguổn ngân sách nhà nước và bảo hiểm hưu trí bổ sung đã góp phần đảm bảo an sinh xã hội cho mọi người lao động theo hướng thực hiện BHXH toàn dân.

Đây là một bước tiến lớn trong hệ thống BHXH ở nước ta, có sự sáng tạo và đổi mới; vừa huy động được sự đóng góp của người lao động, chủ sử dụng lao động và vừa huy động nguồn đóng góp của nhà nước. Và, vừa mở rộng diện bao phủ, vừa nâng cao và khuyến khích người lao động đóng ở mức lương cao, với thời gian dài nhằm mang lại quyền lợi tối đa cho mọi người lao động trong suốt thời gian làm việc và nghỉ hưu, tiếp cận với hệ thống BHXH của các nước công nghiệp phát triển.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế và xã hội, hệ thống BHXH sẽ tiếp tục mở rộng mạng lưới tham gia và nâng cao mức quyền lợi được hưởng, góp phần cải thiện không ngừng đời sống của người lao động kể cả khi nghỉ hưu, không để ai ở lại phía sau.

Tóm lại, Luật BHXH năm 2024 đã khắc phục các bất cập, kế thừa những kết quả đã đạt được và đón đầu xu hướng phát triển của đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên giàu mạnh và thịnh vượng. Luật BHXH năm 2024 sẽ tạo động lực cho chủ sử dụng lao động và từng người lao động tuân thủ thực hiện, tăng cao số người tham gia BHXH và không ngừng cải thiện mức hưởng cho người thụ hưởng, sớm đạt được mục tiêu BHXH toàn dân.

Xin cảm ơn ông!