Giải pháp nào cho điện mặt trời mái nhà khu công nghiệp?

Tại buổi tọa đàm trực tuyến "Điện mặt trời mái nhà khu công nghiệp: Tháo gỡ những bất cập trong triển khai lắp đặt” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp và GreenID tổ chức chiều 30/8, đại diện các cơ quan quản lý, các chuyên gia và doanh nghiệp đã đưa ra các ý kiến, nhằm tháo gỡ những bất cập này.

Tại buổi toạ đàm, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng cho biết, những năm gần đây, nhờ cơ chế khuyến khích theo Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 06/4/2020, lĩnh vực điện mặt trời tại Việt Nam đã có những phát triển vượt bậc. Bên cạnh các nhà máy điện mặt trời, mô hình điện mặt trời áp mái cũng phát triển khá nhanh chóng. Số liệu từ EVN cho thấy, tính đến ngày 31/12/2020, cả nước có khoảng 101.029 công trình điện mặt trời mái nhà đã được đấu nối vào hệ thống điện với tổng công suất lắp đặt lên tới 9.296MWp và tổng sản lượng phát lên lưới từ điện điện mặt trời mái nhà luỹ kế đến nay đạt hơn đạt 1,15 tỷ MWh, góp phần đảm bảo cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia.

Tận dụng lợi thế của nguồn năng lượng phân tán, nhiều doanh nghiệp FDI, tập đoàn sản xuất lớn trong khu công nghiệp đã triển khai lắp đặt điện mặt trời mái nhà nhằm phục vụ cho nhu cầu kinh doanh và sản xuất. Tuy nhiên, bên cạnh việc chờ đợi các chính sách mới, các nhà đầu tư, doanh nghiệp, đang gặp nhiều rào cản trong việc triển khai lắp đặt hệ thống điện áp mái trong khu công nghiệp, do các yêu cầu liên quan đến cấp phép đầu tư và xây dựng.

Theo các chuyên gia và nhà quản lý, đa phần các dự án hiện nay không thể triển khai được do văn bản của Bộ Tài nguyên & Môi trường (TN&MT) yêu cầu các dự án lắp đặt hệ thống điện mái nhà trong khu công nghiệp phải lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) với ngành nghề sản xuất điện. Yêu cầu này được Bộ TN&MT viện dẫn theo quy định tại số thứ tự 105 Phụ lục II mục I Nghị định số 40/2019/NĐ-CP liên quan đến Luật Môi trường.

Tuy nhiên trên thực tế, còn nhiều bất cập liên quan tới yêu cầu thực hiện ĐTM của các dự án điện mặt trời áp mái nhà trong khu công nghiệp, vì phần lớn số lượng báo cáo ĐTM được phê duyệt ban đầu của các dự án khu công nghiệp chưa bao gồm ngành nghề sản xuất, phân phối điện. Trong đó, theo Điều 20 và Điều 26 Luật Bảo vệ môi trường 2014, trong trường hợp tăng quy mô, công suất, thay đổi công nghệ làm tăng tác động xấu đến môi trường so với phương án trong báo cáo ĐTM đã được phê duyệt, chủ đầu tư dự án khu công nghiệp mới phải lập lại ĐTM và giải trình với cơ quan phê duyệt và chỉ được thực hiện sau khi có văn bản chấp thuận của cơ quan phê duyệt báo cáo ĐTM.

Bên cạnh đó, danh mục các loại hình sản xuất công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường tại Phụ lục IIa chỉ bao gồm loại hình nhiệt điện than và điện hạt nhân (Nhóm I) mà không bao gồm loại hình sản xuất điện năng lượng tái tạo nào (bao gồm cả điện năng lượng mặt trời). Như vậy, những bất cập trên đang khiến các nhà đầu tư tạm dừng triển khai vì chưa nhận được hướng dẫn mới, cụ thể từ các Bộ, ngành.

Theo ông Phạm Trọng Quý Châu - Phó Ban Thường trực Ban Năng lượng tái tạo Hiệp hội các Doanh nghiệp Khu công nghiệp TP Hồ Chí Minh (HBA), sử dụng năng lượng sạch từ hệ thống điện năng lượng mặt trời trên chuỗi các nhà máy, nhà xưởng không chỉ là mục tiêu thực hiện chiến lược phát triển bền vững đối với các Tập đoàn sản xuất lớn của Việt Nam mà các doanh nghiệp FDI cũng đang rất quan tâm đến mục tiêu này. Tuy nhiên hiện nay, các doanh nghiệp đang gặp khó bởi yêu cầu đánh giá tác động môi trường ĐTM.

Còn theo ông Mai Văn Trung - Phó Tổng Giám đốc phụ trách Phát triển Dự án Công ty Nami Solar, nhiều doanh nghiệp trong khu công nghiệp ở thời điểm này buộc phải sử dụng năng lượng sạch để tận dụng lợi thế trong xuất khẩu. Tuy nhiên, hiện một vài địa phương có cách hiểu chưa thống nhất và chưa cho phép lắp đặt điện mặt trời mái nhà khi chưa có đánh giá báo cáo tác động môi trường ĐTM toàn khu. Rào cản này gây khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu và cản trở các doanh nghiệp trong việc tiếp nhận các các lợi ích mà điện mặt trời mái nhà có thể mang lại.

Trong thực tế, các dự án có điện mặt trời mái nhà quy mô nhỏ cũng không thuộc bất kỳ phân loại nhóm nào có nguy cơ tác động xấu đến môi trường theo quy định chung về danh mục loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Do đó, yêu cầu lập lại ĐTM toàn khu đối với khu công nghiệp chỉ vì có hoạt động phát điện từ các hệ thống điện mặt trời mái nhà là chưa phù hợp.

Do đó, để thúc đẩy mục tiêu sử dụng năng lượng sạch, thực hiện chiến lược phát triển bền vững, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu, các chuyên gia, nhà quản lý cho rằng cần có các giải pháp đồng bộ cũng như các quy định rõ ràng về thủ tục lắp đặt điện mặt trời mái nhà như: Hướng dẫn cụ thể về quy trình lập cáo cáo đánh giá tác động môi trường, tiêu chí đánh giá điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp.

Đồng thời, cần làm rõ vai trò của các cơ quan hữu quan trong việc thực hiện chiến lược thúc đẩy phát triển sử dụng năng lượng hiệu quả. Đặc biệt về mục tiêu khuyến khích, phát triển sử dụng nguồn năng lượng sạch trong mô hình khu công nghiệp, khu chế xuất.