Làm rõ thực trạng
Khai mạc Phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá được Quốc hội khóa XIII thông qua và có hiệu lực ngày 1/5/2013. Qua hơn 10 năm thực hiện đã đạt nhiều kết quả đáng kể, các ngành các cấp đã tập trung tổ chức triển khai thực hiện Luật và các văn bản dưới Luật, nhận thức người dân từng bước được nâng lên.
Tuy nhiên, những năm gần đây, bên cạnh thuốc lá “truyền thống”, xuất hiện những loại hình thuốc lá mới như thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử và loại kết hợp giữa thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tình hình trở nên phức tạp khi tỷ lệ sử dụng các loại thuốc lá này ngày càng tăng, nhất là ở giới trẻ, đặc biệt là đối với học sinh - nhóm đối tượng hiểu biết chưa đầy đủ và dễ bị tác động, lôi kéo.
Hiện nay, trên thị trường, đã xuất hiện tình trạng pha trộn, tẩm ướp các chất gây nghiện trong sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; trong khi đó, việc quảng cáo, mua bán qua mạng xã hội tràn lan, thiếu kiểm soát chất lượng, nhất là các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nhập lậu.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh nhấn mạnh, đã có các báo cáo, nhiều bằng chứng khoa học cho rằng, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng gây ra nhiều tác hại đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người sử dụng, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh các tệ nạn xã hội, ảnh hưởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội. Việc sử dụng các sản phẩm được tẩm ướp ma túy và các chất gây nghiện, chất kích thích còn tăng gánh nặng kinh tế đối với cá nhân, gia đình khi vừa phải mất tiền mua thuốc lá, đồng thời phải chi tiền để điều trị bệnh gây ra bởi chính sản phẩm thuốc lá mình mua, giảm khả năng và năng suất lao động. Về lâu dài, có nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng dân số, ở các đối tượng trẻ - tương lai của đất nước.
Trước thực trạng sử dụng thuốc lá mới và những hệ lụy của việc sử dụng các sản phẩm này đối với mỗi cá nhân, gia đình và xã hội, qua công tác theo dõi, giám sát, Ủy ban Xã hội và Ủy ban Văn hóa, Giáo dục và nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, nhận thức, quan điểm về phương thức quản lý các sản phẩm này chưa được thống nhất, công tác quản lý nhà nước trong phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có những khó khăn, bất cập, hạn chế.
Từ tình hình thực tiễn nêu trên, qua ý kiến của đông đảo cử tri, của các đại biểu Quốc hội, Ủy ban Xã hội, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã tổ chức khảo sát thực tế, nghiên cứu, rà soát hệ thống văn bản pháp luật hiện hành, làm việc với các chuyên gia về các vấn đề liên quan đến thuốc lá mới.
Ủy ban Xã hội và Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã thống nhất tổ chức Phiên giải trình "Trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng" - diễn đàn có sự tham gia của nhiều bên - nhằm mục đích công khai, minh bạch trước đồng bào, cử tri về nhận diện tác hại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; thực trạng tình hình việc mua bán, sử dụng, xử lý và phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; làm rõ những tồn tại, hạn chế và trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan. Qua đó, tìm sự thống nhất về các giải pháp nâng cao nhận thức, hoàn thiện hành lang pháp lý và tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước trong phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Xác định cụ thể nguyên nhân và trách nhiệm của từng bộ, ngành
Phát biểu chỉ đạo, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn chỉ rõ, Phiên giải trình không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra các kiến nghị, giải pháp thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng mà còn thể hiện trách nhiệm của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đối với việc phòng ngừa, bảo vệ thanh niên, thiếu niên khỏi các chất gây nghiện, góp phần hoàn thiện tốt hơn công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội nhận định, công tác phòng, chống tác hại thuốc lá, kiểm soát và hạn chế thuốc lá nói chung đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong các nhóm đối tượng có xu hướng giảm dần. Công tác phòng, chống buôn lậu thuốc lá, xử lý vi phạm được tăng cường và đạt những kết quả tích cực.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là một trong 15 nước có số lượng nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới. Thuốc lá điện tử đang xâm nhập và được sử dụng ngày càng nhiều và gia tăng ở nước ta, nhất là trong thanh niên, thiếu niên, lứa tuổi học sinh. Tình hình nhập lậu thuốc lá, buôn bán, vận chuyển, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên thị trường, qua không gian mạng ngày càng tăng về quy mô và mức độ nghiêm trọng, đặc biệt là tình trạng mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử, pha trộn ma tuý (cần sa, ma tuý tổng hợp) đang diễn biến phức tạp và gia tăng rất nhanh…
Để phiên giải trình đạt hiệu quả thiết thực, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị cần nhận diện đúng về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đánh giá tác hại của các loại thuốc lá này. Có thông điệp rõ ràng, cụ thể đến người dân và chính kiến về trách nhiệm của Nhà nước đối với vấn đề này.
Cùng với đó làm rõ tồn tại, hạn chế trong phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; xác định cụ thể nguyên nhân và trách nhiệm của từng bộ, ngành.
Đưa ra những kiến nghị cụ thể, rõ ràng. Quản lý nhưng phải trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, bằng chứng thực tiễn, cũng như trên cơ sở phân tích các tác động đến người tiêu dùng, doanh nghiệp và năng lực cơ quan quản lý nhà nước.
“Sau phiên giải trình này, đề nghị lãnh đạo các bộ cần nghiêm túc triển khai các kiến nghị; Ủy ban Xã hội phải giám sát nên báo cáo thẩm tra về tình hình quản lý, sử dụng Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá hằng năm gửi kỳ họp Quốc hội”- Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội nhấn mạnh.
Tại Phiên giải trình, các đại biểu đã đặt câu hỏi đối với Bộ Y tế, Bộ Công Thương và bộ, ngành hữu quan về trách nhiệm quản lý nhà nước trong phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
