Ngày 3/11, Trường Đại học Cần Thơ phối hợp với Tổ chức ActionAid Quốc tế tại Việt Nam và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bạc Liêu tổ chức Hội thảo “Giảm phát thải nhà khí nhà kính từ nuôi trồng thủy sản”.
Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS. TS Nguyễn Hiếu Trung – Phó hiệu trưởng Đại học Cần Thơ cho biết: ĐBSCL là vùng đất quan trọng của cả nước đóng góp 54% sản lượng lúa; 70% sản lượng thủy sản của cả nước, trong đó có 60% lượng tôm xuất khẩu.
Tuy nhiên, ngành nuôi trồng thủy sản đang đứng trước nhiều thách thức trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Nghiên cứu phát thải khó nhà kính từ ao nuôi thủy sản cũng là vấn đề cần quan tâm để từ đó đề xuất biện pháp giảm phát thảo khí nhà kính trong nuôi thủy sản; góp phần thực hiện cam kết Việt Nam thực hiện các mục tiêu pháp triển bền vũng của Liên hợp quốc tế.
Thách thức của nuôi trồng thủy sản
Theo các chuyên gia, biến đổi khí hậu gây ra nhiều hiện tượng thiên tai như bão, lũ, hạn, xâm nhập mặn, nâng cao mực nước biển, làm ảnh hưởng đến sự ổn định và an toàn của các hệ thống nuôi trồng thủy sản. Ngoài ra, biến đổi khí hậu cũng làm thay đổi nhiệt độ, pH, độ mặn, oxy hòa tan và các yếu tố sinh học của nước, ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh trưởng của các loài thủy sản. Ngành nuôi trồng thủy sản chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu nhưng cũng là thủ phạm gây ra biến đổi khí hậu, do nó sản xuất ra một lượng lớn khí nhà kính.
Bên cạnh đó, ngành nuôi trồng thủy sản còn đang chịu ảnh hưởng nặng nề của ô nhiễm môi trường. Trong quá trình nuôi tôm, các hộ nuôi tôm sử dụng các loại thức ăn công nghiệp có chứa hàm lượng protein cao để giúp tôm sinh trưởng. Từ cơ chế sử dụng thức ăn như vậy, tôm sẽ thải ra rất nhiều amoniac vào trong nước. Đây cũng là một phần nguyên nhân gây sản sinh phân hủy ra các chất gây phát thải khí nhà kính.
Theo các chuyên gia, ô nhiễm môi trường là một trong những nguyên nhân chính gây ra các dịch bệnh cho các loài thủy sản. Nguyên nhân của ô nhiễm môi trường có thể do các hoạt động khai thác thiếu tính bền vững, sử dụng quá mức thuốc kháng sinh, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, phân bón và các chất hóa học khác trong nuôi trồng thủy sản; hoặc do các nguồn ô nhiễm từ các hoạt động công nghiệp, dân sinh và nông nghiệp khác...
Giải bài toán phát thải khí nhà kính trong nuôi trồng thủy sản
Để giảm phát thải nhà kính từ nuôi trồng thủy sản, PGS.TS Lê Anh Tuấn – địa diện nhóm nguyên cứu – Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên, Trường Đại học Cần Thơ cho rằng, cần chuyển đổi sử dụng năng lượng tái tạo trong nuôi trồng thủy sản (biogas, điện mặt trời); quản lý tốt cách cho ăn và quản lý sử dụng thức ăn nhằm giảm thiểu hệ số thức ăn; sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm và áp dụng mô hình nuôi tôm hai giai đoạn trong đó tập trung vào giai đoạn vèo.
Ông Nguyễn Trung Hiếu – Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Bạc Liêu cho biết: Với diện tích nuôi tôm và sản lượng tôm thu hoạch hàng năm lớn nhất nhì cả nước, Bạc Liêu đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo xây dựng trở thành trung tâm ngành công nghiệp tôm của Việt Nam. Trong những năm gần đây việc nhanh chóng mở rộng diện tích nuôi tôm ở quy mô thâm canh, siêu thâm canh để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu đã gây ra những tác động tiêu cực tới môi trường. Trong khi đó, chưa có nhiều mô hình mẫu về nuôi tôm bền vững, ít phát thải.
Việc đo lượng khí nhà kính phát thải từ ao nuôi tôm, từ đó xác định được các nguồn phát thải chính và đưa ra những biện pháp can thiệp phù hợp, giúp giảm lượng khí nhà kính phát thải trong quá trình nuôi trồng thủy sản là một mô hình hay của dự án và cần được nhân rộng trong thời gian sắp tới.
Giám sát phát thải khí nhà kính trong ao nuôi tôm là hoạt động thuộc Dự án “Chuyển đổi năng lượng và thích ứng với biến đổi khí hậu tại ĐBSCL” (B3) do Tổ chức Bánh mỳ cho Thế giới và ActionAid Quốc tế tại Việt Nam đồng tài trợ, Ban quản lý chương trình hỗ trợ phát triển huyện Đông Hải, Bạc Liêu triển khai từ năm 2021-2023. Giảm lượng khí nhà kính phát thải từ hoạt động nuôi trồng thủy sản là một trong ba mục tiêu quan trọng của Dự án.
Kết quả đo lượng khí nhà kính phát thải từ các ao nuôi tôm tại huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu cho thấy, mô hình nuôi tôm thâm canh phát thải khí nhà kính gấp 15 lần so với nuôi tôm quảng canh. Trong khi mật độ nuôi, nạo vét ao và vèo nuôi là những yếu tố chính quyết định đến lượng khí nhà kính phát thải từ các ao nuôi tôm quảng canh thì trong mô hình nuôi tôm thâm canh, điện và thức ăn là hai nguồn phát thải chính. Trong đó, lượng điện tiêu thụ đóng góp 82% và thức ăn đóng góp 17% vào tổng lượng khí nhà kính phát thải.
Với kết quả này, các giải pháp giảm lượng khí nhà kính phát thải từ các ao nuôi tôm tập trung vào giảm lượng điện tiêu thụ, thay thế điện từ năng lượng hóa thạch bằng tái tạo, xử lý chất thải của tôm bằng ủ khí sinh học, tối ưu hóa lượng thức ăn cho tôm và thay đổi cách thức cho ăn (đối với mô hình nuôi tôm thâm canh), và thay đổi mật độ thả tôm, cải thiện hệ thống xử lý nước để tránh dịch bệnh cho tôm giúp giảm tỷ lệ tôm chết (đối với mô hình nuôi tôm quảng canh).
Sau 9 tháng áp dụng kết hợp các biện pháp này, lượng khí nhà kính phát thải từ các ao nuôi tôm đã giảm 16,9% đối với mô hình nuôi tôm quảng canh, và giảm 10,8% đối với mô hình nuôi tôm thâm canh.
Theo nhà báo Tạ Việt Anh - Chủ tịch Quỹ Hỗ trợ chương trình, dự án an sinh xã hội Việt Nam (AFV), sáng kiến cấp chứng chỉ cho tôm phát thải thấp là kết quả hợp tác của Sở NN&PTNT tỉnh Bạc Liêu, ActionAid, AFV và Ban Quản lý các chương trình phát triển huyện Đông Hải. Nghiên cứu đo phát thải từ các ao nuôi tôm nói riêng và từ các ao nuôi trồng thủy sản nói chung là bước khởi đầu quan trọng từng bước tiến tới nuôi trồng thủy sản phát thải thấp, đóng góp và thực hiện các cam kết, trách nhiệm quốc tế của Việt Nam.
