“Lá phổi xanh” giữa lòng khu kinh tế
Rừng ngập mặn Bàu Cá Cái (thôn Thuận Phước, xã Bình Thuận, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) nằm trên đầm nước tự nhiên với diện tích khoảng 110 ha. Đây cũng là nơi đầu nguồn của con sông Suốt với chiều dài gần 5 km, uốn quanh theo các động cát, núi đồi giáp biển đổ ra cửa biển sông Đầm.
Tuy nhiên, thời gian cùng với sự tác động của biến đổi khí hậu, cây cóc trắng (loài cây bản địa) bị suy giảm nghiêm trọng, khiến tình trạng nước biển xâm thực diễn ra ngày càng nghiêm trọng, các loại thủy sản ven bờ cạn kiệt do không có nơi trú ngụ.
Sinh và lớn lên ở thôn Thuận Phước, ông Nguyễn Khương (67 tuổi) đã gắn chặt đời mình với đầm ngập mặn để mưu sinh. Theo ông Khương, tên gọi Bàu Cá Cái xuất phát từ chính đặc trưng của đầm nước mặn. Nó như tình mẫu tử thiêng liêng, che chở ôm ấp đàn con trong bụng, vừa là nơi sinh sản, trú ngụ cho các loài thuỷ sản ven biển.
“Ngày xưa, mỗi mùa nước lũ lên, các loài thủy sản theo con nước kéo về Bàu Cá Cái sinh sản. Sau mùa lũ, bàu có rất nhiều tôm cá. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu nên diện tích cây cóc trắng tại đây ngày càng bị thu hẹp, chim chóc, thủy sản cũng ngày một ít đi”- ông Khương nói.
Trước thực trạng trên, tỉnh Quảng Ngãi đã tập trung triển khai nhiều dự án khôi phục và trồng mới rừng ngập mặn nhằm giải quyết tình trạng xâm thực, tăng cường khả năng phòng hộ, điều hòa khí hậu, bảo vệ hệ sinh thái ven bờ biển và tạo ra sinh kế cho người dân.
Cụ thể, trong giai đoạn 2015-2021, tỉnh tiếp nhận khoảng 33 tỷ đồng để thực hiện 3 dự án tại địa bàn các xã: Bình Thuận, Bình Trị, Bình Đông, Bình Phước (huyện Bình Sơn).
“Khi dự án phục hồi rừng ngập mặn Bàu Cá Cái do Quỹ Khí hậu xanh (GCF) phối hợp với Chính phủ và UBND tỉnh Quảng Ngãi triển khai, nhiều người dân được thuê đi trồng rừng. Lúc đó có nhiều loài cây được trồng như đước, dừa nước, cóc trắng.... nhưng chỉ có cây cóc trắng bản địa phù hợp với môi trường nơi đây”- ông Khương chia sẻ.
Từ khi được “hồi sinh”, rừng ngập mặn bàu Cá Cái không chỉ có tác dụng to lớn trong phòng hộ chắn sóng, hạn chế tác hại của thiên tai, cải thiện môi trường sinh thái, mà còn tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương.
"Bình Thuận là xã nằm trong Khu kinh tế Dung Quất với nhiều công ty, xí nghiệp. Bàu Cá Cái có diện tích cây cóc trắng lớn, như “lá phổi xanh” làm hạn chế gió, cát từ biển bay vào và đảm bảo môi trường trong lành quanh năm"- Phó Chủ tịch UBND xã Bình Thuận Bùi Minh Của cho hay.
Thạc sĩ Tô Văn Hạnh- giảng viên khoa Lịch Sử trường Đại học Đà Nẵng, cũng là thành viên Dự án Quỹ môi trường toàn cầu đã có thời gian nghiên cứu, gắn bó với rừng ngập mặn Bàu Cá Cái. Theo Thạc sĩ Tô Văn Hạnh, trong khu kinh tế, nguy cơ ô nhiễm môi trường từ các nhà máy, xí nghiệp rất cao, do đó, rừng ngập mặn sẽ giúp môi trường sống của con người và các loài sinh vật, động vật trong lành hơn.
“Rừng ngập mặn được phục hồi sẽ có vai trò quan trọng trong giải quyết tình trạng xâm thực, tăng cường khả năng phòng hộ, điều hòa khí hậu và bảo vệ hệ sinh thái ven bờ biển”- Thạc sĩ Tô Văn Hạnh nhấn mạnh.
Bảo vệ rừng gắn với khai thác du lịch
Để bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn, nhất là khai thác hiệu quả du lịch sinh thái, xã Bình Thuận đã thành lập Tổ du lịch cộng đồng Bàu Cá Cái với sự tham gia của các hộ dân trong khu vực.
Tổ này chịu trách nhiệm xây dựng cơ chế bảo vệ và quản lý, hạn mức khai thác, đồng thời kết nối với các đơn vị lữ hành thiết kế các tour du lịch, hướng dẫn các hộ tham gia thực hiện. Đồng thời, tổ chức lực lượng bảo vệ không để hành vi khai thác tận diệt, hủy hoại môi trường, hủy hoại rừng.
Nhờ được phục hồi và gìn giữ, Bàu Cá Cái đang là điểm đến thú vị của nhiều du khách gần xa. Du lịch phát triển đã góp phần làm cho bộ mặt nông thôn nơi đây khởi sắc và cải thiện kinh tế của cộng đồng dân cư.
Bà Lê Thị Nga (thị trấn Mộ Đức, huyện Mộ Đức) chia sẻ: “Tôi đã được nghe bạn bè giới thiệu nhiều về Bàu Cá Cái. Nhưng đến nơi tôi vẫn rất bất ngờ khi ngay giữa khu kinh tế lại có một rừng ngập mặn đẹp như thế này. Ngoài tham quan, tôi còn được xem người dân đánh bắt hải sản, trải nghiệm những món ăn đặc sản rất ngon và thú vị”.
Theo Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ngãi Nguyễn Tiến Dũng, để phát triển du lịch tại rừng ngập mặn, cơ quan chức năng các cấp tỉnh Quảng Ngãi cần triển khai một loạt giải pháp tổng hợp nhằm bảo tồn môi trường tự nhiên, đồng thời tạo ra các sản phẩm du lịch hấp dẫn.
“Cần học hỏi mô hình làm du lịch của các địa phương khác có nét tương đồng, nhưng không áp dụng một cách máy móc mà cần có sự sáng tạo”- ông Nguyễn Tiến Dũng nói.
Tuy đạt được những kết quả bước đầu, nhưng công tác bảo vệ cũng như phục hồi rừng ngập mặn trên địa bàn tỉnh còn gặp rất nhiều khó khăn, hạn chế. Do đó, thời gian tới tỉnh Quảng Ngãi tiếp tục tăng cường, lồng ghép các nguồn kinh phí để thực hiện công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng ven biển.
“Bên cạnh bố trí ngân sách Nhà nước để quản lý, bảo vệ diện tích rừng ngập mặn hiện có, tỉnh sẽ kêu gọi đầu tư, lồng ghép các nguồn kinh phí để quản lý rừng ngập mặn gắn với bảo tồn, phát triển du lịch sinh thái cộng đồng theo hướng bền vững nhằm góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu, giải quyết việc làm, tạo sinh kế cho người dân địa phương”- Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Ngãi Hồ Trọng Phương cho biết.
Để rừng ngập mặn phát triển dài lâu, mang lại hiệu quả thiết thực, bền vững, Thạc sĩ Tô Văn Hạnh cho rằng, chính quyền các cấp phải tiếp tục mở các lớp đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ làm du lịch cho người dân địa phương.
“Ngoài sản phẩm du lịch hiện tại, cần tạo thêm nhiều sản phẩm khác từ thế mạnh vốn có của địa phương. Đồng thời, cũng cần để doanh nghiệp vào cuộc, hỗ trợ người dân phát triển du lịch. Vì chỉ có doanh nghiệp mới đủ khả năng kết nối các tour du lịch liên vùng, liên tỉnh…”- Thạc sĩ Tô Văn Hạnh nêu quan điểm.
