Gỡ ách tắc trong giám định tư pháp

Luật Giám định tư pháp 2012 có hiệu lực từ tháng 1/2013. Qua quá trình thực hiện Luật, đại diện Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp) cho biết, hiện cả nước có hơn 6.000 Giám định viên tư pháp, tuy nhiên, có Giám định viên chưa từng thực hiện giám định lần nào. Một số quy định của Luật không thực sự phù hợp với nhu cầu thực tiễn, điển hình là cho thành lập văn phòng giám định tư pháp ở những lĩnh vực xã hội có nhu cầu thấp như tài chính, trong khi những lĩnh vực mà xã hội có nhu cầu rất lớn như giám định tài liệu, ADN, tranh chấp dân sự, hành chính lại không cho xã hội hóa.

Đồng thời, Luật cũng gây vướng mắc cho cơ quan điều tra các vụ án tham nhũng, kinh tế và buôn lậu như quy định yêu cầu phải có tổ chức giám định độc lập. Trong khi đó, trên thực tế tổ chức giám định độc lập chưa được thành lập đối với các vụ án, vụ việc tham nhũng, kinh tế và buôn lậu.

Một khó khăn nữa là nhiều nội dung giám định phức tạp, khối lượng công việc nhiều, liên quan đến chuyên môn nghiệp vụ của nhiều ngành, lĩnh vực vượt quá khả năng như giám định chất lượng công trình gồm công trình xây dựng, nhà xưởng, máy móc, thiết bị.

Ông Nguyễn Văn Thành - Đại diện Tòa án Nhân dân tối cao chỉ ra, thời gian gần đây, nhiều vụ đại án về tham nhũng bị đưa ra khởi tố, nhưng công tác giám định tư pháp đối với tài sản liên quan gặp khó khăn do các cơ quan không đủ nhân lực, vật lực để thực hiện, dẫn đến thời gian thụ lý án kéo dài, tài sản tham nhũng bị tẩu tán, không kê biên, thu hồi được. Do đó, kiến nghị Bộ Tư pháp soạn thảo nghiên cứu đối với những vụ án tham nhũng lớn cần có trình tự đặc biệt giám định tư pháp riêng, phải tập trung giám định nhằm đẩy nhanh tiến độ điều tra, xét xử

Thượng tá Lê Đức Trường - đại diện Cục Cảnh sát Điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (Bộ Công an) cho rằng, cần tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu cho lực lượng cảnh sát điều tra tội phạm tham nhũng, kinh tế và Giám định viên của các cơ quan trong toàn quốc, để nắm vững bộ Luật Tố tụng Hình sự và Bộ luật Hình sự.

Để tháo gỡ những vướng mắc, các ý kiến đề xuất việc phân cấp giám định tư pháp và thời hạn giám định tư pháp cũng rất cần phải quy định rõ trong Luật sửa đổi. Theo đại diện Viện Pháp y Quốc gia, về phân cấp giám định: Luật sửa đổi cần ghi rõ đối với các địa phương chỉ tiến hành giám định lần đầu, còn giám định lại, cần được thực hiện ở tuyến T.Ư. Các tổ chức giám định ở tuyến T.Ư có thể thực hiện cả giám định lần đầu và giám định lại. Thời gian giám định cũng cần điều chỉnh lại cho phù hợp với những vụ việc phức tạp, sẽ mất nhiều thời gian hơn.

Đặc biệt, một số ý kiến góp ý cũng cho rằng, sửa đổi một số điều của Luật Giám định tư pháp cũng cần phải quy định rõ kinh phí cho công tác giám định, đây chính là điểm nghẽn khiến nhiều vụ việc kinh phí giám định lớn bị ách tắc. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Pha cho rằng, một số lĩnh vực như tài chính, ngân hàng, kỹ thuật… chi phí giám định thường rất lớn nhưng định mức kinh phí để chi trả cho chi phí giám định chưa đáp ứng yêu cầu thực tế.

Đồng thời, có giải pháp về giám định trong lĩnh vực kinh tế; giám định tư pháp phải gắn với hoạt động điều tra; cân nhắc về nội dung tách biệt hoạt động giám định ra khỏi cơ quan tố tụng và nghiên cứu thêm về thể chế giám định tư pháp.

Có ý kiến cho rằng, hiện còn nhiều bất cập khi chưa có đơn vị giám định chi tiết các vụ việc liên quan đến hàng giả, xâm phạm sở hữu công nghiệp và việc giám định nhiều vụ án trốn thuế đang do Giám định viên thuộc cơ quan thuế có liên quan thực hiện sẽ không đảm bảo khách quan.

Bên cạnh đó, khi sửa luật cũng cần lưu ý về việc thực hiện giám định nóng đối với những vụ việc đánh nhau gây thương tích đang có nhiều vướng mắc chưa được quy định rõ.