Đây là kết quả được đưa ra tại Lễ công bố Chỉ số công khai ngân sách tỉnh (POBI) 2021, do Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) và Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức sáng 28/9.
Mức độ công khai cải thiện
Kể từ khi thực hiện đánh giá lần đầu vào năm 2017, khảo sát POBI đã và đang trở thành công cụ giúp các tỉnh có thể tham chiếu và đo mức độ công khai, minh bạch trong quản lý ngân sách Nhà nước (NSNN) và mức độ thực thi Luật NSNN năm 2015.
POBI góp phần tăng niềm tin của người dân và đối tác phát triển đối với quản lý ngân sách của địa phương thông qua các hình thức minh bạch, giải trình và sự tham gia về ngân sách. Khảo sát POBI 2021 bao gồm 3 trụ cột về minh bạch ngân sách, sự tham gia của người dân trong chu trình ngân sách và trách nhiệm giải trình.
Kết quả khảo sát POBI 2021 cho thấy mức độ công khai ngân sách các tỉnh cải thiện không đáng kể so với năm 2020. Điểm xếp hạng trung bình về công khai ngân sách của các tỉnh đạt 69,53/100 điểm, tăng 0,44 điểm so với năm 2020.
Năm 2021, có 31 tỉnh công khai đầy đủ tài liệu và thông tin về NSNN, tăng 4 tỉnh so với 2020. Số tỉnh công khai tương đối đầy đủ là 24. Số tỉnh công khai chưa đầy đủ và công khai ít lần lượt là 6 và 2.
Bà Rịa - Vũng Tàu là tỉnh đứng đầu bảng xếp hạng khảo sát POBI 2021, đạt 98,59 điểm. Khánh Hòa xếp thứ hai với 92,69 điểm và Lai Châu xếp thứ ba với 91,99 điểm.
Bình Phước và Hà Tĩnh là các tỉnh đứng cuối bảng xếp hạng với số điểm 5,15 và 9,14 điểm. Quảng Bình, Khánh Hòa, Quảng Ninh là 3 tỉnh có sự tiến bộ vượt bậc trong kết quả xếp hạng POBI 2021 so với năm 2020. Cụ thể, Quảng Bình tăng 45 bậc, Khánh Hòa tăng 42 bậc, Quảng Ninh tăng 39 bậc trên bảng xếp hạng POBI 2021.
Trong khi đó, Ninh Bình, Tây Ninh và Lâm Đồng lại là 3 tỉnh có sự sụt giảm đáng kể về thứ bậc trên bảng xếp hạng. Trong đó, Ninh Bình giảm 38 bậc, Tây Ninh giảm 35 bậc và Lâm Đồng giảm 23 bậc so với năm 2020.
Với 82.11 điểm, Hà Nội cùng 30 tỉnh, thành vào nhóm A - công khai đầy đủ về kết quả bảng xếp hạng chỉ số công khai ngân sách tỉnh POBI 2021, nhóm những tỉnh có mức điểm cao nhất từ 75 - 100 điểm dựa trên tính công khai, minh bạch. Còn theo vùng địa lý, với số điểm như vậy, Hà Nội đứng thứ 4 khu vực Đồng bằng sông Hồng.
Đối với xếp hạng về sự tham gia của người dân vào quy trình ngân sách, kết quả cho thấy, Hà Nội nằm trong 27 tỉnh thành trên cổng thông tin điện tử của HĐND có công khai báo cáo góp ý, báo cáo tổng hợp tiếp nhận ý kiến cử tri của MTTQ tỉnh trình HĐND tỉnh tháng 12/2021 (tăng 8 bậc so với năm 2020).
Đối với xếp hạng về giám sát và trách nhiệm giải trình; đồng thời xếp hạng các tỉnh công khai tài liệu dự thảo dự toán ngân sách tỉnh năm 2022 trình HĐND tỉnh; xếp hạng các tỉnh có công khai dự toán ngân sách tỉnh năm 2021 đã được HĐND tỉnh quyết định… Hà Nội cũng nằm vào nhóm đầu dựa trên tài liệu các tỉnh công khai. Điểm xếp hạng các tỉnh công bố báo cáo tình hình thực hiện ngân sách tỉnh 9 tháng 2021 đứng thứ 16, tăng 3 bậc so với kết quả 6 tháng 2021, đặc biệt cả năm nằm ở top đầu với cùng 5.63 điểm, đứng vị trí thứ 13…
Trách nhiệm giải trình
Theo POBI 2021, các tỉnh vẫn ít tạo điều kiện để người dân tham gia vào quy trình ngân sách. Số điểm quy đổi trung bình của 63 tỉnh, thành phố là 41,8/100 điểm, tăng 2,55 điểm so với 2020 và 3,78 điểm so với 2019.
Bảng xếp hạng POBI trong 3 năm gần đây. Ảnh: Khắc Kiên
Như vậy, có thể thấy sự cải thiện về điểm số trụ cột sự tham gia của người dân là rất hạn chế. Đà Nẵng vẫn là địa phương đạt số điểm cao nhất với số điểm tuyệt đối, cải thiện rất tốt so với năm 2020. Đắk Nông là tỉnh có số điểm người dân tham gia thấp nhất nước (8,3 điểm).
Về trách nhiệm giải trình, theo kết quả khảo sát POBI 2021 cho thấy, cần cải thiện mức độ giám sát và trách nhiệm giải trình của HĐND các tỉnh. Điểm trung bình của 63 tỉnh, thành phố của trụ cột trách nhiệm giải trình là 48,2/100 điểm, Bà Rịa – Vũng Tàu đang là tỉnh dẫn đầu.
Có 41 tỉnh (65,08%) công khai kế hoạch giám sát thường xuyên và chuyên đề, 14 HĐND các tỉnh (22,2%) có công khai báo cáo giám sát về ngân sách, 1 tỉnh (33,3%) có công khai biên bản kỳ họp/thảo luận về dự toán và phân bổ ngân sách của tỉnh năm 2022 trên cổng thông tin điện tử (TTĐT) của HĐND tỉnh, 38 tỉnh (60,3%) công khai báo cáo thẩm tra ngân sách của Ban Kinh tế - Ngân sách trên cổng TTĐT của HĐND tỉnh. Trên cổng TTĐT của HĐND tỉnh, có 41 tỉnh có thư mục hỏi đáp trên cổng TTĐT của HĐND tỉnh và có thể sử dụng được, 7 tỉnh có thư mục hỏi đáp nhưng không sử dụng được và 15 tỉnh không có thư mục hỏi đáp.
Đánh giá một cách khái quát, PGS.TS Nguyễn Đức Thành (VESS), đại diện nhóm Nghiên cứu nhận định, qua cuộc khảo sát năm nay (2022), có thể thấy việc tuân thủ công khai ngân sách tỉnh nhìn chung tiếp tục được cải thiện. Có 31 tỉnh đạt mức độ công khai “đầy đủ”, so với 27 tỉnh vào năm trước, và 0 tỉnh nào vào năm khảo sát đầu tiên (2018). Đây là một bước tiến đáng khích lệ từ khi Chỉ số POBI ra đời.
Quan sát cho thấy, những tỉnh nào đã thực hành công khai ngân sách tốt thường tiếp tục thực hành điều này một cách tích cực (Vũng Tàu, Vĩnh Long, Đà Nẵng, Cao Bằng, Lai Châu), trong khi đó, có những tỉnh còn thiếu ý thức tuân thủ Luật Ngân sách 2015, như Hà Tĩnh và Bình Phước (liên tục trong nhóm thấp nhất).
“Có những tỉnh lúc đầu chưa tuân thủ tốt, nhưng đã cải thiện mạnh mẽ và giữ ổn định vị trí cao, như Hòa Bình và Lạng Sơn. Đặc biệt, so với năm trước, những tỉnh có sự cải thiện tốt nhất bao gồm: Quảng Bình, Khánh Hòa, Quảng Ninh. Chúng tôi hy vọng các tỉnh ngày càng nghiêm túc trong việc thực hành công khai minh bạch theo đúng tinh thần pháp luật” - ông Nguyễn Đức Thành cho biết.
Giám đốc điều hành Trung tâm Phát triển và Hội nhập, tổ chức điều phối BTAP Nguyễn Quang Thương chia sẻ, khảo sát POBI 2021 cho thấy có 5 tỉnh đạt 91 điểm trở lên, trong đó Bà Rịa - Vũng Tàu đứng đầu xếp hạng minh bạch ngân sách POBI2021 với số điểm 98,59/100. Điều này cho thấy, việc công khai ngân sách theo như Luật NSNN 2015 hoàn toàn có thể thực hiện được. Các tỉnh còn công khai “chưa đầy đủ”, hoặc công khai ít cần thực hiện công khai thông tin về ngân sách một cách đầy đủ và có chế tài xử lý đối với các cơ quan, cá nhân chưa hoàn thành trách nhiệm trong về công khai ngân sách.
Tại sự kiện, các chuyên gia, nhà quản lý, đại diện các tỉnh cũng đã có những thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm, cũng như nêu lên khó khăn, vướng mắc trong thực hiện báo cáo công khai ngân sách cấp tỉnh.
Đại diện tỉnh Quảng Bình cho biết, để có kết quả tốt trước hết là ở sự quan tâm chỉ đạo của lãnh đạo tỉnh, sở, cán bộ quản lý thực hiện công khai ngân sách. Trước đây khi bị xếp ở nhóm chỉ số thấp, tỉnh cũng hơi bị “tự ái”, vì thế Quảng Bình buộc phải quyết tâm cải thiện, đặt mục tiêu vào nhóm giữa hoặc cao, từ đó dần dần nâng chỉ số lên cao. Nguyên nhân lúc đầu tỉnh vẫn làm công khai nhưng không theo chỉ số mẫu mã biểu, để đạt kết quả của năm 2021, địa phương đã cử cán bộ tìm hiểu, học hỏi ở những tỉnh dẫn đầu thực hiện và đã cải thiện được chỉ số theo đúng lộ trình…
POBI là một sáng kiến quốc gia, được thực hiện độc lập bởi các tổ chức nghiên cứu, phi lợi nhuận. Khảo sát POBI 2021 được thực hiện chính bởi hai tổ chức thành viên của Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) là Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) và Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS). POBI 2021 là khảo sát dựa trên bằng chứng về công khai các tài liệu ngân sách địa phương của toàn bộ 63 tỉnh, thành phố Việt Nam. Nguồn minh chứng là các tài liệu ngân sách tỉnh được công khai trên cổng TTĐT của UBND, HĐND, sở tài chính theo đúng hạn định.
