Hà Tĩnh: ngọt ngào mật mía Sơn Thọ

Làng nghề mật mía Sơn Thọ được hình thành, phát triển từ hàng chục năm nay. Với những người dân gắn bó với nghề trồng mía và nấu mật, dịp cuối năm là thời điểm bận rộn nhất. Bởi mọi người, mọi nhà đều phải tập trung thu hoạch mía đúng lịch thời vụ và nấu mật để bán ra thị trường dịp Tết Nguyên đán.

Trao đổi với phóng viên, chị Nguyễn Thị Nhật, xã Vũ Quang cho biết, gia đình hiện có 3 sào mía. Năm nay, mặc dù thời tiết không thuận lợi, mưa bão xảy ra liên tục, nhiều cây mía bị đổ gãy, nhưng theo ước tính của chị sản lượng mật vẫn đạt khoảng hơn 1 tấn, trị giá 30 triệu đồng. Sang năm 2026, gia đình dự kiến sẽ mở rộng diện tích, trồng thêm 2 sào để cho ra sản phẩm nhiều hơn.

“Cây mía sau khi thu hoạch được làm sạch vỏ, ép lấy nước và nấu thủ công. Việc nấu mật được thực hiện kỹ lưỡng, khuấy đều cho đến khi mật đạt độ chín mới cho ra sản phẩm thơm ngon, chất lượng, không có cặn bã, không bị đóng đường. Hiện nay, toàn bộ mật mía của gia đình sản xuất ra đến đâu đều tiêu thụ hết đến đó” - chị Nguyễn Thị Nhật cho biết.

Theo kinh nghiệm của nhiều người, năm nào thời tiết rét đậm thì dịp cuối vụ sản lượng mật sẽ cao hơn. Còn năm nay mưa nhiều, nhiệt độ cao hơn so với trung bình nhiều năm nên sản lượng mật dự kiến sẽ không tăng. Tuy nhiên, mùa vụ sản xuất mật đã bắt đầu sôi động, nên mọi người vẫn tập trung thu hoạch mía, cạo sạch vỏ, ép lấy nước và nấu mật. Nước mía được nấu sôi trong các chảo lớn khoảng từ 4–5 giờ đồng hồ.Quá trình sản xuất mật, người nấu phải theo dõi lửa, khuấy đều, vớt bọt, để đảm bảo mật đặc, sánh mịn, màu nâu cánh dán. 

Nghề sản xuất mật mía thường phải thức khuya, dậy sớm. Vậy nhưng, với những người dân tâm huyết giữ nghề thì họ luôn cảm thấy rất vui, ấm áp khi được nấu mật bên bếp lửa đỏ rực giữa mùa Đông giá lạnh. Những chảo mật sôi sùng sục, tỏa hương vị ngọt ngào khắp nơi khiến  ai đi xa cũng nhớ, người ở lại thêm gắn bó với quê hương mình.

“Hợp tác xã hiện có 7 hộ gia đình liên kết trồng 5ha mía. Hiện nay bắt đầu bước vào cao điểm sản xuất mật nên mọi người đang tập trung thu hoạch mía, ép lấy nước và nấu mật. Sản phẩm mật đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao nên rất dễ tiêu thụ. Giá bán dao động từ 50-60 nghìn đồng/lít mật, dịp giáp Tết Nguyên đán giá bán thường tăng lên” - Giám đốc Hợp tác xã dịch vụ mật mía Sơn Thọ Đoàn Thị Nhàn cho biết.

Sản phẩm mật mía Sơn Thọ với hương vị đặc trưng không chỉ làm bánh kẹo, chế biến món ăn hàng ngày của người dân mà còn trở thành thức quà quê giá trị. Tiếng lành đồn xa, không ít người ở các vùng miền khác đã đến mua về sử dụng và làm quà biếu tặng người thân. Từ đó, mật mía trở thành một đặc sản tự hào của người dân quê luôn gắn bó giữ lửa làng nghề truyền thống.

Theo thống kê, vùng quê xã Thọ Điền cũ (nay là xã Vũ Quang) có hàng trăm hộ tham gia trồng mía với diện tích hơn 30 ha, mỗi năm cung ứng ra thị trường khoảng 160–200 tấn mật mía thương phẩm, mang lại nguồn lợi kinh tế hàng tỷ đồng. Điều đặc biệt là sản phẩm mật từ nguồn gốc tự nhiên, chế biến thủ công, mật sạch, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm nên đã chiếm lĩnh thị trường nhiều nơi với giá bán ổn định, giúp người dân yên tâm đầu tư sản xuất.

“Địa phương tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm mật mía. Đồng thời có kế hoạch mở rộng ở những diện tích phù hợp nhằm khai thác tiềm năng đất đai, nâng cao thu nhập cho người dân, thúc đẩy công cuộc xây dựng nông thôn mới phát triển bền vững” - đại diện lãnh đạo UBND xã Vũ Quang cho biết.

Mùa mật mía, khắp vùng núi đồi Sơn Thọ thoang thoảng hương thơm dịu ngọt. Những giọt mật vàng óng, cô đặc là kết tinh của cây mía, của đất đai và tinh thần cần cù lao động, sáng tạo của người dân. Để rồi làng nghề truyền thống tiếp tục được gìn giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ, góp phần phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân.