Hệ thống giao thông thông minh: “Thuốc đặc trị" nạn xe dù, bến cóc

Nhiều năm trở lại đây, song hành với sự phát triển vũ bão về mọi mặt kinh tế - xã hội, Hà Nội phải đối diện với một vấn nạn rất phức tạp là xe dù, bến cóc, xe khách trá hình. Chuyên gia giao thông Đặng Chí Nga nhìn nhận, với khoảng 10 triệu dân, Hà Nội trở thành một đại đô thị với nhu cầu đi lại, giao thông kết nối liên vùng vô cùng lớn.

Rất nhiều DN vận tải hành khách coi Hà Nội là mảnh đất màu mỡ để đầu tư, kinh doanh. Do đó, lượng xe khách đổ dồn về khai thác trên địa bàn TP ngày càng đông. “Nhiều DN chọn cách cạnh tranh không lành mạnh, đưa xe ra chạy rùa bò trên đường phố bắt khách hoặc lách luật đội lốt xe hợp đồng để vận chuyển khách liên tỉnh. Những vi phạm này đã tồn tại quá dai dẳng, gây nhiều hệ lụy và bức xúc cho người dân nhưng được giải quyết dứt điểm” - ông Nga nhấn mạnh.

Thực vậy, những hiện tượng như xe rùa bò, xe dù, bến cóc, xe khách trá hình đã được biết tới cũng như cam kết sẽ xử lý từ nhiều năm qua, song chưa bao giờ thôi nhức nhối. Đặc biệt khu vực xung quanh một số bến xe lớn như Mỹ Đình, Giáp Bát, Nước Ngầm, Gia Lâm, dù trải qua hàng trăm đợt cao điểm, tuần tra, kiểm soát Ngọc Hải với cam kết của tất cả các lực lượng chức năng như CSGT, Thanh tra Sở GTVT, CSTT địa phương… nhưng chưa một ngày nào không tái hiện vẻ xấu xí với những chiếc xe khách ngang nhiên vi phạm luật giao thông.

Gần đây, cơ quan chức năng của Hà Nội lại “đau đầu” với một loại hình vi phạm mới, tinh vi hơn, khó xử lý hơn gấp bội là xe khách trá hình. Những chiếc xe đội lốt xe hợp đồng, đưa đón khách liên tỉnh, dù biết nhưng lực lượng chức năng gần như “bó tay” không xử lý nổi.

Thậm chí, hai tuyến đường được lắp camera ghi hình phạt nguội xe khách là: Phạm Hùng, Kim Đồng cũng vẫn nhan nhản xe rùa bò, bắt khách bất chấp gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến giao thông, an ninh trật tự trong khu vực.

Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội Nguyễn Trọng Thông cho rằng, chỉ cần lực lượng chức năng xử phạt nghiêm minh thì vi phạm đã giảm đi rất nhiều rồi. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, trong bối cảnh vi phạm không thuyên giảm, công tác tuần tra, kiểm soát ở một số nơi cũng chưa hiệu quả, chưa thực chất, Hà Nội cần phải có một hệ thống kiểm soát giao thông thông minh để trị bệnh xe dù, bến cóc.

Thạc sĩ giao thông đô thị Dương Thế Bình cho rằng, ITS sẽ là giải pháp toàn diện, hiệu quả cho các vấn đề giao thông của Hà Nội, trong đó có việc xử lý dứt điểm xe dù, bến cóc, xe khách trá hình. ITS hiểu một cách đơn giản là việc ứng dụng kỹ thuật công nghệ, bao gồm các thiết bị cảm biến, điều khiển điện tử, tin học và viễn thông để điều hành và quản lý hệ thống giao thông vận tải. Trong đó tập trung vào những mục tiêu chủ yếu như: Thiết lập trung tâm chỉ huy điều hành; hệ thống giám sát và thu thập thông tin giao thông; hệ thống điều khiển giao thông; quản lý vận tải; quản lý phương tiện…

Trước tiên, toàn bộ dữ liệu về ô tô kinh doanh vận tải hành khách, người lái, DN của Hà Nội… sẽ được thu thập và đưa lên hệ thống quản trị chung, định danh bằng biển kiểm soát. Trên cơ sở định danh từng phương tiện bằng biển kiểm soát, sẽ áp dụng hệ thống quản lý thông qua các công nghệ: GPS, RFID và Camera, tức là xác định vị trí, giám sát vận tốc, đối soát với thời gian biểu đồ vận hành theo kế hoạch vận tải đăng ký của từng xe ô tô. Thu thập hình ảnh vi phạm trên đường, thông tin lộ trình, vận tốc không thực hiện đúng quy định; từ đó đưa ra các quyết định xử phạt kịp thời, chính xác.

“ITS cần được tích hợp dữ liệu vận hành từ trong bến xe ra đến hệ thống giao thông chung trên toàn địa bàn TP. Với đầy đủ cơ sở dữ liệu và hệ thống xử lý nhanh, chính xác, ITS sẽ giúp phát hiện, cảnh báo vi phạm của xe hay hiện tượng ùn tắc, nguy cơ mất ATGT. Qua đó, công tác điều hành giao thông khu vực, giảm ùn ứ, quản lý xe khách cả trong lẫn ngoài bến sẽ cho hiệu quả cao nhất” - ông Dương Thế Bình phân tích.

Nhiều chuyên gia cũng đồng quan điểm cho rằng, ITS sẽ cơ bản giải quyết được vấn nạn xe dù, bến cóc. Nhờ các thiết bị giám sát chặt chẽ, thu thập dữ liệu đầy đủ, lực lượng chức năng sẽ được cung cấp thông tin chính xác về vi phạm của xe khách làm bằng chứng để xử lý, vừa tiết kiệm công sức, nhân lực, vừa hạn chế tối đa va chạm, cãi cọ với lái xe, chủ xe.

Hiện nay, một số hợp phần nhỏ của ITS đã được triển khai như việc lắp đặt camera phạt nguội tại trên đường Phạm Hùng và Kim Đồng. Tuy nhiên, hiệu quả xử lý chưa cao, chỉ có CSGT mới có dữ liệu này.

Khi ứng dụng ITS vào quản lý, hình ảnh vi phạm sẽ được truyền về một Trung tâm quản lý, điều hành giao thông chung, các lực lượng chức năng đều có thể khai thác để phục vụ công tác xử lý. CSGT có thể phạt lái xe, Thanh tra Sở GTVT có thể xử phạt DN…; đồng thời chấm dứt luôn hiện tượng đùn đẩy trách nhiệm giữa các lực lượng chức năng.

Vừa qua, Hà Nội đã phối hợp với Công ty Hệ thống thông tin FPT để xây dựng và từng bước triển khai hệ thống ITS trên địa bàn TP; tập trung trước hết vào lĩnh vực quản lý, điều hành xe buýt, điểm đỗ xe công cộng.

Tiếp theo, Hà Nội cần tiến hành số hóa cơ sở hạ tầng và phương tiện vận tải để phục vụ quản lý cả giao thông lẫn tài chính; đảm bảo cân bằng lượng phương tiện với năng lực hạ tầng và tránh tình trạng vi phạm luật giao thông hay trốn thuế của các phương tiện kinh doanh vận tải; xây dựng bản đồ số giao thông và hệ thống thông tin giao thông thời gian thực để cung cấp cho người dân những lựa chọn tối ưu khi có nhu cầu di chuyển; xây dựng hệ thống giám sát và thu thập thông tin giao thông từ hệ thống camera và thiết bị GPS, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vận tải hành khách, từng bước kiềm chế, tiến tới trị dứt điểm căn bệnh kinh niên xe dù, bến cóc.

Bên cạnh đó, UBND TP Hà Nội cũng đã kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT thống nhất quản lý thông tin hợp đồng vận chuyển hành khách của loại hình xe hợp đồng bằng phần mềm đăng ký chung trên cả nước. Nếu không có cơ sở dữ liệu chung phục vụ quản lý, phát hiện vi phạm, xe khách trá hình sẽ còn đất diễn, tiếp tục gây nhiều khó khăn cho giao thông Hà Nội.