Hoàn thiện khung pháp lý để thương mại điện tử phát triển bền vững

Dự thảo mở rộng phạm vi điều chỉnh đến mạng xã hội, hoạt động livestream bán hàng, quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể, đồng thời bổ sung cơ chế quản lý đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài, hướng tới môi trường thương mại điện tử minh bạch, an toàn và hiện đại.

Cần cơ chế phối hợp thống nhất trong quản lý nhà nước

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan cho rằng, Dự thảo Luật Thương mại điện tử đã nêu khá đầy đủ các nội dung quản lý nhà nước về thương mại điện tử, song mới dừng ở mức liệt kê nhiệm vụ mà chưa làm rõ nguyên tắc phối hợp và cơ chế liên kết giữa các cơ quan.

“Thương mại điện tử là lĩnh vực liên ngành, liên quan đến thuế, hải quan, tài chính, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân. Nếu thiếu cơ chế phối hợp thống nhất, mỗi cơ quan thực hiện riêng rẽ sẽ dẫn đến chồng chéo, khó kiểm soát giao dịch, nhất là giao dịch xuyên biên giới” - đại biểu nêu rõ.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan đề nghị bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về việc thiết lập cơ chế kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành liên quan, bảo đảm an toàn, đồng bộ, thống nhất trong quản lý. Các quy định chi tiết có thể cụ thể hóa ở nghị định, song trong luật cần nêu rõ nguyên tắc làm cơ sở pháp lý.

Đóng góp ý kiến về phát triển nguồn nhân lực, đại biểu Nguyễn Thị Lan đánh giá quy định hiện hành mới mang tính định hướng, chưa có cơ chế cụ thể gắn kết giữa nhà trường - doanh nghiệp - cơ quan quản lý nhà nước, cũng như chưa xác định được khung chuẩn kỹ năng nghề nghiệp trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan đề xuất xây dựng khung chuẩn kỹ năng thương mại điện tử quốc gia, đồng thời khuyến khích mô hình hợp tác đào tạo với doanh nghiệp, cho phép sinh viên tham gia thực tập, dự án thực tế tại các sàn thương mại điện tử.

“Nhiều quốc gia như Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc đã thành công khi gắn đào tạo với thực hành. Việt Nam cần học hỏi mô hình này để sớm có đội ngũ nhân lực chất lượng cao cho kinh tế số” - đại biểu nhấn mạnh.

Đề cập về chính sách hỗ trợ, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, quy định hiện mới dừng ở định hướng, chưa nêu rõ cơ chế triển khai và tiêu chí đánh giá hiệu quả. Đại biểu đề nghị bổ sung chính sách riêng cho thương mại điện tử trong nông nghiệp, thực phẩm sạch và sản phẩm địa phương, như hỗ trợ tem truy xuất nguồn gốc, kho lạnh, bao bì bền vững, đào tạo kỹ năng số cho hợp tác xã, nông dân. 

Ngoài ra, đại biểu đề nghị quy định rõ hơn trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng trong xác thực danh tính người bán bằng định danh điện tử, xây dựng cơ chế khiếu nại và hoàn tiền tự động cho người tiêu dùng khi giao dịch bị hủy hoặc có gian lận. Theo đại biểu, đây là giải pháp khả thi, phù hợp thông lệ quốc tế, giúp bảo đảm minh bạch, củng cố niềm tin và uy tín của thương mại điện tử Việt Nam.

Làm rõ quy định về quản lý livestream bán hàng

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà đánh giá cao quá trình chuẩn bị công phu, bám sát thực tiễn phát triển của lĩnh vực thương mại điện tử. Tuy nhiên, để dự thảo luật hoàn thiện hơn, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét, chỉnh lý các nhóm vấn đề quan trọng về pháp lý và kỹ thuật lập pháp.

Theo đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà, Dự Luật quy định chủ nền tảng thương mại điện tử trung gian có chức năng đặt hàng trực tuyến phải “liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại” trong một số trường hợp là chưa phù hợp. Quy định này có thể làm thay đổi bản chất pháp lý của sàn thương mại điện tử, không thống nhất với nguyên tắc miễn trừ trách nhiệm cho nhà cung cấp dịch vụ trung gian trong Luật Giao dịch điện tử và thông lệ quốc tế.

“Việc bắt sàn thương mại điện tử liên đới chịu trách nhiệm với người bán vi phạm, ngay cả khi sàn không có lỗi, sẽ đặt gánh nặng pháp lý và tài chính khổng lồ lên doanh nghiệp” - đại biểu phân tích; đồng thời đề nghị chỉ quy định trách nhiệm khi sàn không thực hiện đúng các nghĩa vụ như xác thực, kiểm duyệt, gỡ bỏ nội dung vi phạm, thay vì áp dụng khái niệm “liên đới” chung chung.

Liên quan quy định yêu cầu chủ nền tảng “ngăn chặn, dừng phát trực tuyến theo thời gian thực” khi có nội dung vi phạm pháp luật hoặc trái thuần phong mỹ tục, đại biểu cho rằng, đây là quy định thiếu tính khả thi. Theo đại biểu, yêu cầu giám sát hàng nghìn luồng livestream cùng lúc đòi hỏi hệ thống trí tuệ nhân tạo cực kỳ phức tạp, vượt khả năng của phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bên cạnh đó, các khái niệm như “trái đạo đức xã hội” hay “thuần phong mỹ tục” mang tính định tính, dễ dẫn đến lạm quyền hoặc kiểm duyệt tùy tiện.

Đại biểu đề xuất chuyển sang cơ chế hậu kiểm nhanh, yêu cầu nền tảng tiếp nhận phản ánh và xử lý trong thời hạn hợp lý (ví dụ 24 giờ kể từ khi nhận được thông báo vi phạm), đồng thời loại bỏ các khái niệm không có tiêu chí pháp lý rõ ràng.

Liên quan quy định nền tảng thương mại điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến phải thành lập pháp nhân tại Việt Nam, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà cho rằng, đây là quy định cứng rắn, cần xem xét kỹ lưỡng. Yêu cầu này có thể không phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, vốn chỉ yêu cầu có đại diện pháp lý hoặc văn phòng đại diện, không bắt buộc thành lập pháp nhân. Đồng thời, nội dung này mâu thuẫn với khoản 2 Điều 26, khi cho phép chỉ định pháp nhân đại diện và ký quỹ trong một số trường hợp.

Đại biểu đề nghị làm rõ mối quan hệ giữa hai khoản và cân nhắc giải pháp linh hoạt hơn — áp dụng cơ chế đại diện pháp lý và ký quỹ chung cho tất cả các đối tượng, thay vì bắt buộc thành lập pháp nhân.

“Ba nhóm vấn đề trên nếu được chỉnh sửa phù hợp sẽ giúp Dự thảo Luật Thương mại điện tử bảo đảm tính thống nhất, minh bạch và khả thi hơn, góp phần thúc đẩy môi trường kinh doanh số phát triển lành mạnh, bền vững” - đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà nhấn mạnh.

Đề xuất bổ sung hệ thống chỉ tiêu thống kê về phát triển bền vững kinh tế biển

Thảo luận tại tổ về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê, đại biểu Quốc hội Tạ Đình Thi bày tỏ sự nhất trí cao với hồ sơ dự án Luật, đồng thời đề nghị bổ sung hệ thống chỉ tiêu thống kê về phát triển bền vững kinh tế biển nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 36-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.

Theo đại biểu Tạ Đình Thi, biển và vùng ven biển có vai trò đặc biệt quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và an ninh - quốc phòng. Tuy nhiên, hiện nay chưa có một hệ thống chỉ tiêu thống kê toàn diện và đồng bộ để theo dõi, đánh giá việc thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển. Dữ liệu còn phân tán ở nhiều bộ, ngành, gây khó khăn cho công tác điều hành và hoạch định chính sách. Việc bổ sung nhóm chỉ tiêu này, đại biểu cho rằng, phù hợp với tinh thần của dự thảo Luật, nhất là quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên ngành, liên vùng. Đây là cơ sở để đo lường thống nhất, tăng cường trách nhiệm giải trình và phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương.

Cùng với đó, đại biểu Tạ Đình Thi cho rằng, việc hình thành bộ chỉ tiêu này sẽ tạo cơ sở dữ liệu tin cậy, giúp giám sát thực hiện Nghị quyết 36-NQ/TW, hỗ trợ hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng và nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của kinh tế biển. Nguồn thông tin có thể được tổng hợp từ hệ thống báo cáo thống kê của các bộ, ngành và cơ sở dữ liệu quốc gia, khi được chuẩn hóa và liên thông sẽ bảo đảm tính bao quát, kịp thời và chất lượng.

Đại biểu đề nghị bổ sung quy định trong dự thảo Luật về hệ thống chỉ tiêu thống kê phát triển bền vững kinh tế biển, giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xây dựng, phối hợp với các bộ, ngành liên quan. Đồng thời, thành lập Cơ quan điều phối quốc gia về Chỉ số phát triển bền vững kinh tế biển, có nhiệm vụ thu thập, công bố dữ liệu và tham mưu điều chỉnh chính sách dựa trên bằng chứng.

“Luật hoá hệ thống chỉ tiêu thống kê về phát triển bền vững kinh tế biển không chỉ cụ thể hóa Nghị quyết 36-NQ/TW mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong quản lý và khai thác bền vững biển đảo của Tổ quốc” - đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh.

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường cho rằng, trong 5 nội dung sửa đổi của Luật Thống kê, phần lớn tập trung vào tổ chức bộ máy và quy trình điều tra, trong khi điểm đột phá cần thiết nhất là phương pháp thống kê dựa trên chuyển đổi số và công nghệ hiện đại.

Theo đại biểu, với hạ tầng số hiện nay, việc thu thập, xử lý và tổng hợp dữ liệu có thể được thực hiện tự động, liên thông, giúp tiết kiệm chi phí và phản ánh chính xác thực tiễn. Trước đây, việc thêm một chỉ tiêu thống kê quốc gia phải cân nhắc rất kỹ vì tốn kém, nhưng khi đã có dữ liệu số, các chỉ tiêu này có thể được cập nhật tức thời từ cơ sở.

Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đề nghị xem xét loại bỏ chỉ tiêu “số giường bệnh trên vạn dân” khỏi nhóm chỉ tiêu thống kê quốc gia, vì không còn phù hợp với bối cảnh hiện nay.

Theo đại biểu Nguyễn Anh Trí, chỉ tiêu này có thể vẫn cần thiết, nhưng chỉ nên được sử dụng ở cấp độ ngành y tế, để phục vụ công tác chuyên môn và quy hoạch trong nội bộ Bộ Y tế, thay vì đưa vào thống kê quốc gia.