Hoàn thiện quy định pháp luật tương trợ tư pháp về dân sự

Xem xét lộ trình áp dụng yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự trên nền tảng số

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu Quốc hội đồng tình với việc xây dựng, ban hành Luật này nhằm thể chế hoá chủ trương của Đảng về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; cải cách pháp luật, tư pháp, tăng cường hợp tác quốc tế; tiếp tục nội luật hoá cam kết trong các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; góp phần hoàn thiện pháp luật tương trợ tư pháp về dân sự, bảo đảm chuyên sâu; khắc phục bất cập, vướng mắc trong thực tiễn thi hành Luật Tương trợ tư pháp.

Đánh giá cao dự thảo Luật đã quy định về thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự trên môi trường điện tử được quy định tại Điều 33, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Bà Rịa – Vũng Tàu) đề nghị Ban soạn thảo xem xét quy định rõ lộ trình áp dụng thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự trên nền tảng số; đồng thời xác định rõ giá trị pháp lý của tài liệu điện tử được xác thực bằng chữ ký số chuyên dùng thông dụng.

Liên quan tiếp nhận và thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam, đại biểu Quốc hội Nguyễn Minh Tâm (Đoàn Quảng Bình) đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, nghiên cứu chỉnh sửa quy định về trả lại hồ sơ cho cơ quan, người có thẩm quyền yêu cầu trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ theo quy định theo hướng trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ thì yêu cầu cơ quan, người có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự bổ sung, hoàn thiện hồ sơ trong một khoảng thời gian nhất định; quá thời gian đó mà không bổ sung, hoàn thiện hồ sơ thì trả hồ sơ.

Cơ bản tán thành với quy định về nguyên tắc tương trợ tư pháp về dân sự tại dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Minh Tâm đề nghị bổ sung nguyên tắc “có đi có lại” với lý do đây là nguyên tắc cơ bản trong quan hệ quốc tế.

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) đề nghị quy định rõ hơn về việc mở rộng thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự cho “Cơ quan, người có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật Việt Nam” tại dự thảo Luật.

Bảo đảm quyền, lợi ích của người dân, doanh nghiệp

Phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, liên quan đến ý kiến đề nghị bổ sung nguyên tắc “có đi có lại” tại Điều 6 của dự thảo Luật, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, dự thảo Luật không quy định trực tiếp và chặt chẽ về nguyên tắc “có đi có lại” mà tiếp cận linh hoạt hơn bằng việc bổ sung trường hợp có thể từ chối yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của nước ngoài khi có căn cứ cho thấy nước đó không hợp tác thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam tại điểm a, khoản 2, Điều 25 của dự thảo Luật.

Quy định này tạo cơ sở pháp lý cho cơ quan có thẩm quyền có thể tuỳ trường hợp cụ thể để xem xét và quyết định việc “có đi có lại” trong thực hiện tương trợ tư pháp với phía nước ngoài với mục đích bảo đảm tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp trong các vụ việc dân sự cũng như mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này. Đây cũng là điểm mới của Luật so với quy định của Luật hiện hành.

Liên quan ý kiến của đại biểu Phạm Văn Hòa, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, quy định tại khoản 4, Điều 15 dự thảo Luật mở rộng thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự cho “cơ quan, người có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật Việt Nam” là điều khoản quét, để dự phòng trong những trường hợp tương lai mà các luật chuyên ngành có quy định về thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp cho các chủ thể khác, thì không phải sửa đổi luật. Ví dụ, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự đang được xây dựng có quy định về chức năng tổ chức thi hành án dân sự của văn phòng thừa phát lại, khi đó, thừa phát lại cũng có thẩm quyền yêu cầu về tương trợ tư pháp về dân sự nếu có phát sinh.

Liên quan việc trả lại hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, trên thực tế, đối với những hồ sơ có sai sót nhưng có thể hoàn thiện, bổ sung được, Bộ Tư pháp vẫn liên hệ trực tiếp với cơ quan gửi hồ sơ để khắc phục mà không trả lại. Chỉ những hồ sơ mà sau khi đã đề nghị các cơ quan gửi hồ sơ khắc phục mà vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu mới trả hồ sơ để hoàn thiện thêm.

Cùng với đó, thực hiện yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề mang tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, không quy định cụ thể về thời hạn, trình tự thực hiện mà Chính phủ sẽ quy định chi tiết, bao gồm cả quy trình, hồ sơ hợp lệ…

Liên quan thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp trên môi trường điện tử, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, ngoài Điều 33, tại Điều 12 về Hệ thống thông tin tương trợ tư pháp về dân sự đã quy định hệ thống thông tin tương trợ tư pháp về dân sự được xây dựng, hoàn thiện và vận hành để đảm bảo xử lý, lưu trữ thông tin tương trợ tư pháp về dân sự trên môi trường điện tử. Nội dung này cần có thời gian vì cần bảo đảm nguồn lực triển khai, khảo sát, báo cáo.

“Do đó, Chính phủ sẽ tiếp thu, hướng dẫn nội dung này sau khi Luật có hiệu lực thi hành để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả hoạt động của hệ thống” - Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh.