Hoàn thiện thể chế, huy động nguồn lực cho phát triển xanh

Chiều 28/10, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về báo cáo của đoàn giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”.

Xử lý rác thải công nghệ - yêu cầu cấp bách của phát triển xanh

Thảo luận tại hội trường, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Huế (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Nguyên) nêu vấn đề nổi cộm hiện nay là rác thải điện tử, pin năng lượng mặt trời - những loại chất thải chứa nhiều kim loại nặng và hóa chất độc hại. Theo đại biểu, dù pháp luật đã quy định trách nhiệm thu hồi, tái chế của nhà sản xuất, nhưng hạ tầng thu gom và xử lý còn thiếu đồng bộ, phần lớn vẫn xử lý thủ công hoặc chôn lấp.

Từ thực tế đó, bà đề xuất các giải pháp: Về chính sách: thiết lập tiêu chuẩn quốc gia về thu gom và tái chế rác công nghệ, mở rộng kinh tế tuần hoàn để giảm khai thác tài nguyên thô. Về công nghệ: Phát triển công nghệ tái chế sạch, xây dựng nhà máy xử lý tập trung và nghiên cứu các thế hệ pin mới dễ tái chế, ít độc hại. Về cộng đồng: tăng cường tuyên truyền, khuyến khích các chương trình thu hồi rác điện tử, mô hình “đổi rác lấy quà”, và hỗ trợ doanh nghiệp xanh có sáng kiến tái chế.

Theo đại biểu, những giải pháp này không chỉ giúp giảm phát thải mà còn “đưa Việt Nam tiến gần hơn tới nền năng lượng xanh, sạch và phát triển bền vững”.

Đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương trong triển khai Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh) đề nghị nâng tầm công tác này trong thời gian tới.

Theo đại biểu, hệ thống pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật đã từng bước hoàn thiện; vai trò của doanh nghiệp và người dân được nâng cao. Tuy nhiên, quy trình thẩm định và cấp phép môi trường vẫn còn kéo dài, chồng chéo về thẩm quyền và chưa được số hóa toàn trình. Đại biểu kiến nghị cần bổ sung cơ chế thẩm định trực tuyến, rút gọn với dự án ít rủi ro; quy định rõ phạm vi, tiêu chí phân cấp cấp phép và các trường hợp được miễn trừ nghĩa vụ môi trường để tránh lúng túng khi áp dụng.

Về xử lý nước thải, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà đề nghị cho phép đấu nối chung hệ thống xử lý nước thải tập trung giữa các khu, cụm công nghiệp có công suất dư thừa, đồng thời sớm ban hành quy chuẩn sử dụng nước thải đã xử lý cho mục đích tưới cây, rửa đường, dập bụi… nhằm tiết kiệm và hiệu quả hơn.

Đại biểu cũng cho rằng, cần quan tâm đến phân cấp nguồn lực và năng lực thực thi: “Nhiều nhiệm vụ đã được chuyển xuống cấp xã nhưng thiếu nhân lực và cơ chế hỗ trợ, dẫn đến quá tải, giảm hiệu quả quản lý.” Đồng thời đề nghị bổ sung cơ chế đào tạo, bố trí kinh phí cho cấp cơ sở, đồng thời thành lập Quỹ môi trường tập trung hỗ trợ doanh nghiệp xử lý ô nhiễm và đầu tư hạ tầng môi trường.

Hoàn thiện thể chế, gắn phát triển hạ tầng với bảo vệ môi trường

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Trần Kim Yến (Đoàn TP Hồ Chí Minh) cho rằng, khoảng cách giữa báo cáo đánh giá tác động môi trường trên giấy và thực tế thực hiện vẫn rất lớn, đặc biệt ở các dự án hạ tầng quy mô lớn.

Đại biểu đề xuất nâng cao chất lượng thẩm định, yêu cầu đánh giá liên vùng, liên khu vực;Bổ sung tiêu chí về thủy văn, xâm nhập mặn, biến đổi khí hậu trong các dự án ven biển và Đồng bằng sông Cửu Long;Rà soát việc khai thác cát biển, khuyến khích vật liệu thay thế và công nghệ tiết kiệm tài nguyên.

Bên cạnh đó, đại biểu kiến nghị sớm ban hành nghị định riêng cho nhà máy đốt rác phát điện, kèm cơ chế ưu đãi tài chính, tín dụng xanh, và thí điểm cam kết cung cấp rác ổn định giữa địa phương với nhà đầu tư để bảo đảm nguồn đầu vào.

Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) đề nghị Quốc hội xem việc xây dựng Luật Biến đổi khí hậu là nhiệm vụ cấp bách, không chỉ định hướng dài hạn đến năm 2030. Đại biểu nhấn mạnh nguy cơ ô nhiễm nước mặt, đất và chất thải đặc thù (như pin mặt trời, cánh quạt điện gió) đang đặt ra yêu cầu đầu tư, làm chủ công nghệ xử lý mới.

Theo đại biểu, “biến đổi khí hậu luôn gắn chặt với ô nhiễm môi trường, và Việt Nam đang chịu tác động ngày càng nặng nề”. Do đó, việc thể chế hóa sớm các giải pháp là yếu tố then chốt để bảo vệ tài nguyên, sinh kế và an ninh môi trường quốc gia.

Các đại biểu Quốc hội thống nhất rằng, bảo vệ môi trường không chỉ là yêu cầu pháp lý mà là điều kiện tiên quyết cho phát triển bền vững. Việc hoàn thiện cơ chế, nâng cao hiệu quả quản lý và huy động nguồn lực xã hội sẽ là nền tảng để Việt Nam tiến tới một nền kinh tế xanh, phát thải thấp và thân thiện môi trường.