Khát vọng đưa Hà Nội trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực

Trong nhiều năm qua, Thành phố đã chủ động ban hành các chủ trương mạnh mẽ như Nghị quyết 09-NQ/TU của Thành ủy về phát triển công nghiệp văn hóa, tích hợp nhiều quy định ưu tiên trong Luật Thủ đô năm 2024, cùng hàng loạt nghị quyết của HĐND Thành phố về thí điểm, hình thành và phát triển các khu vực công nghiệp văn hóa. Từ tầm nhìn quốc gia đến hành động địa phương, Hà Nội đang đứng trước cơ hội bứt phá lớn để trở thành “trung tâm sáng tạo” của Việt Nam và là điểm đến công nghiệp văn hóa của khu vực.

Thời khắc “mở khóa” động lực văn hóa trong kỷ nguyên mới

Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045 không chỉ là một văn bản quản lý Nhà nước, nó là lời khẳng định rằng Việt Nam bước sang giai đoạn phát triển mới, nơi văn hóa được nhìn nhận như một động lực, một nguồn lực mềm, một trụ cột quan trọng của tăng trưởng. Mục tiêu công nghiệp văn hóa đóng góp 7% GDP vào năm 2030 là một bước nhảy lớn so với thực tiễn, nhưng hoàn toàn phù hợp với xu thế thế giới khi văn hóa - sáng tạo - công nghệ - thị trường đang đan xen tạo thành những mô hình kinh tế mới.

Trong bối cảnh đó, Hà Nội không chỉ là một địa phương thụ hưởng chính sách. Hà Nội là nơi được kỳ vọng đi đầu và dẫn dắt. Từ bề dày văn hóa nghìn năm, hệ thống di sản đồ sộ, cộng đồng nghệ sĩ - trí thức đông đảo, đến các trường đại học lớn, lực lượng lao động trẻ và môi trường hội nhập mở, Thủ đô có đầy đủ điều kiện để trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa mạnh nhất cả nước.

Điều đáng nói là Hà Nội đã không chờ đến khi Chiến lược 2486 được ban hành mới hành động. Ngay từ năm 2022, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến 2030, xác định công nghiệp văn hóa là một trong những “động lực phát triển mới” của Thủ đô. Đây là một trong những nghị quyết đầu tiên cấp tỉnh trên toàn quốc đề cập trực tiếp và toàn diện đến công nghiệp văn hóa, thể hiện tầm nhìn đi trước của Hà Nội.

Nhờ đó, các ngành sáng tạo của Thành phố đã có những bước chuyển rõ rệt: từ thiết kế, điện ảnh, quảng cáo, phần mềm – game, thủ công mỹ nghệ, thời trang đến du lịch văn hóa. Danh hiệu Thành phố Sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế do UNESCO vinh danh là minh chứng rõ ràng cho sức sống sáng tạo đang trỗi dậy tại Thủ đô.

Khi Chiến lược 2486 xác định mục tiêu và các nhóm ngành trọng tâm, Hà Nội bước vào giai đoạn có khả năng “kết nối hai chiều”: từ chiến lược quốc gia đến quy hoạch địa phương, từ bản sắc nghìn năm đến khát vọng sáng tạo đương đại, từ chính sách của Trung ương đến điều kiện đặc thù mà Luật Thủ đô (sửa đổi) trao quyền.

“Đi trước một bước” bằng cơ chế, không gian và nguồn lực sáng tạo

Nếu tiềm năng là gốc rễ, thì cơ chế và nguồn lực là đôi cánh giúp khu vực công nghiệp văn hóa vươn lên. Kinh nghiệm của các đô thị sáng tạo trên thế giới – như Seoul, Montreal, Berlin, Busan hay Barcelona – đều cho thấy: không một đô thị nào trở thành trung tâm sáng tạo nếu thiếu cơ chế thông thoáng, nguồn lực đầu tư, và các không gian sáng tạo quy mô lớn.

Với Hà Nội, ba yếu tố này đang hình thành ngày càng rõ rệt. Thứ nhất, Luật Thủ đô năm 2024 đã tạo ra khung pháp lý đặc biệt cho Hà Nội trong việc phát triển không gian sáng tạo, ưu tiên đầu tư công nghiệp văn hóa, thí điểm cơ chế tài chính mới, thu hút nhân tài sáng tạo, đặc biệt là triển khai mô hình khu công nghiệp văn hóa – điều mà nhiều nơi trên cả nước chưa thể làm được. Quy định “mở” về phân cấp – phân quyền, về sử dụng tài sản công cho mục đích sáng tạo, về thủ tục đầu tư – cấp phép, là nền tảng quan trọng để Hà Nội thực sự cất cánh trong lĩnh vực này.

Thứ hai, HĐND Thành phố Hà Nội thời gian qua đã ban hành hàng loạt nghị quyết quan trọng liên quan đến thiết chế, không gian và khu vực công nghiệp văn hóa. Nhiều địa bàn như Gia Lâm, Mỹ Đình, Tây Hồ, Hoàng Mai, Sơn Tây… được nghiên cứu, khảo sát để hình thành các khu tổ hợp sáng tạo, trung tâm phim ảnh, khu thiết kế – trình diễn thời trang, không gian ẩm thực – nghệ thuật truyền thống hay khu đổi mới sáng tạo tích hợp công nghệ số. Đây là các “cực tăng trưởng văn hóa” mà khi đi vào vận hành sẽ tạo ra nguồn thu lớn, việc làm mới và chuỗi giá trị sáng tạo bền vững.

Thứ ba, Hà Nội đang chủ động kết nối lại hệ sinh thái sáng tạo bằng cách phát triển mạnh không gian sáng tạo cộng đồng, khuyến khích doanh nghiệp văn hóa – nghệ thuật, đồng thời thúc đẩy liên kết “Nhà nước – nhà trường – nhà doanh nghiệp”. Những mô hình như Hanoi Creative Design Festival, các không gian sáng tạo nội đô, các festival nghệ thuật, các dự án phục dựng – tái sinh di sản kết hợp công nghệ… đang tạo ra dòng chảy sáng tạo rất rõ rệt trong đời sống đô thị.

Đặc biệt, sự kết hợp giữa chuyển đổi số và công nghiệp văn hóa đang mở ra một hướng đi chiến lược. Từ dữ liệu di sản, bản quyền số, nền tảng trình diễn trực tuyến đến sản phẩm đa phương tiện, Hà Nội có thể tạo ra những giá trị kinh tế mới từ kho tàng văn hóa vốn có. Đây là cơ hội để Thủ đô bứt phá trong các lĩnh vực như phim ảnh, nội dung số, thiết kế, quảng cáo và công nghệ nghệ thuật.

Để Hà Nội trở thành trung tâm văn hóa mới của khu vực

Cơ chế và hạ tầng là điều kiện cần nhưng điều kiện đủ chính là khát vọng sáng tạo của cộng đồng. Hà Nội có một lợi thế đặc biệt mà ít thành phố nào trong khu vực sánh được: sự hội tụ của truyền thống nghìn năm với sức sống hiện đại của đô thị trẻ. Đây là “chất liệu vàng” để hình thành các sản phẩm văn hóa có giá trị cao và mang bản sắc rõ rệt.

Những năm gần đây, số lượng không gian sáng tạo, lễ hội nghệ thuật, chương trình giao lưu quốc tế, sự kiện thiết kế – thời trang – phim ảnh – âm nhạc tại Hà Nội tăng lên chưa từng có. Các lễ hội như Festival Thăng Long – Hà Nội, Lễ hội Thiết kế sáng tạo, Lễ hội Áo dài, các tuần lễ nghệ thuật, trình diễn thủ công mỹ nghệ, triển lãm mỹ thuật đường phố, các hoạt động tại Hoàng thành Thăng Long, khu vực Hồ Gươm, phố đi bộ, không gian văn hóa Tràng Tiền – Quảng trường Ba Đình… đang làm thay đổi cảm nhận của người dân và du khách về một Hà Nội sáng tạo, mở, đẹp, giàu năng lượng.

Nếu được tiếp sức mạnh từ Chiến lược 2486, Hà Nội có cơ hội không chỉ dẫn đầu trong nước mà còn vươn ra khu vực. Thế giới đã có Seoul với K-pop và điện ảnh, Paris với thời trang, Busan với liên hoan phim, Montreal với thiết kế, Melbourne với sân khấu. Vậy tại sao Hà Nội – thành phố giàu lịch sử và trí tuệ – không thể? Những trụ cột như di sản, thiết kế, ẩm thực, thủ công mỹ nghệ, nghệ thuật biểu diễn, phim ảnh, du lịch văn hóa… hoàn toàn có thể trở thành những ngành kinh tế tầm khu vực trong 10 – 15 năm tới.

Sự kết hợp giữa tầm nhìn quốc gia (Chiến lược 2486), điều kiện pháp lý đặc thù (Luật Thủ đô năm 2024), quyết tâm chính trị của Thành phố (Nghị quyết 09-NQ/TU), cùng hành động cụ thể của HĐND và các sở, ngành, sẽ tạo nên lực đẩy mạnh mẽ. Nếu Hà Nội tận dụng tốt cơ hội này, Thủ đô sẽ trở thành “trung tâm sáng tạo” của Việt Nam, nơi chính sách được thử nghiệm, nơi mô hình thành công được nhân rộng, và nơi văn hóa được chuyển hóa thành sức mạnh mềm, sức mạnh kinh tế và sức mạnh hội nhập quốc tế.

Như vậy, Chiến lược 2486/QĐ-TTg là cơ hội hiếm có để Hà Nội khẳng định vai trò trung tâm văn hóa – sáng tạo của cả nước. Hà Nội đã có nền tảng văn hóa, có con người, có bản sắc, có tầm nhìn chiến lược và giờ đây có thêm khung pháp lý đặc biệt cùng sự hỗ trợ mạnh mẽ của Trung ương. Khi các nguồn lực này được kết nối bằng tư duy đổi mới và khát vọng sáng tạo, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành đầu tàu công nghiệp văn hóa của Việt Nam và một điểm đến sáng tạo của châu Á trong tương lai gần.