Khi các start-up tạo liên minh công trình xanh

Khi sáng kiến nhỏ tìm cách bước vào đời sống

Tốc độ đô thị hóa nhanh, nhu cầu nhà ở ngày càng lớn và áp lực biến đổi khí hậu đang đặt ngành xây dựng Việt Nam trước một bài toán: làm thế nào để phát triển mà không đánh đổi môi trường sống? Các báo cáo quốc tế cho thấy, lĩnh vực xây dựng và vận hành công trình tiêu tốn tới 40% tổng năng lượng và phát thải khí nhà kính toàn cầu. Ở Việt Nam, con số này cũng không hề nhỏ, khiến công trình xanh trở thành hướng đi tất yếu để bảo đảm tăng trưởng đi kèm bền vững.

Những năm qua, Chính phủ đã ban hành nhiều chiến lược thúc đẩy phát triển đô thị xanh, khuyến khích ứng dụng vật liệu mới, tiêu chuẩn tiết kiệm năng lượng. Bộ Xây dựng đang hoàn thiện các quy chuẩn để đưa yếu tố xanh thành một phần bắt buộc trong thiết kế, thi công và vận hành công trình. Đây là những bước đi quan trọng, tạo “khung xương” cho quá trình chuyển đổi.

Từ đó, khái niệm “công trình xanh” đã được đưa vào nhiều diễn đàn, quy hoạch và chính sách. Tuy nhiên, nếu như trước đây nó thường gắn với các dự án cao cấp hoặc có quy mô lớn, thì nay xu hướng này đang từng bước dịch chuyển, hướng đến các công trình gần gũi hơn, thiết thực hơn với đời sống hằng ngày.

Song, trong thực tiễn, công trình xanh ở Việt Nam vẫn gặp không ít thách thức. Ý nghĩa của việc tiết kiệm chi phí vận hành thường bị lu mờ trước sự ám ảnh về chi phí đầu tư ban đầu của nhiều chủ đầu tư. Thậm chí người dân, nhất là nhóm thu nhập trung bình, còn mặc định coi công trình xanh là “xa xỉ”. Khoảng trống lớn nhất hiện nay chính là thiếu các điển hình thành công của những giải pháp xanh không quá tốn kém, dễ ứng dụng, có thể nhân rộng ở nhiều quy mô khác nhau và chứng minh được hiệu quả trong thời gian ngắn.

Để lấp đầy khoảng trống ấy, không chỉ các tập đoàn lớn mà cả những DN nhỏ, start-up cũng đang nhập cuộc. Bất lợi về nguồn lực bắt buộc họ phải tập trung nghiên cứu và phát triển rất sâu vào một lĩnh vực hẹp, giải quyết những vấn đề cụ thể như tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm nguồn nước, xử lý chất thải rắn, nước thải, khí thải,...

Kết quả của hoạt động ấy là những giải pháp không mang tầm vóc của các dự án tỷ đô, nhưng lại gần gũi, hiệu quả, dễ áp dụng và có khả năng len lỏi vào nhiều ngóc ngách đời sống. Quan trọng hơn, chúng góp phần thay đổi nhận thức: công trình xanh không phải chỉ dành cho khu đô thị cao cấp, mà hoàn toàn có thể hiện diện ở những khu công nghiệp vừa và nhỏ, bệnh viện và trường học tuyến dưới và cả những dự án nhà ở xã hội.

Liên minh công trình xanh - những mảnh ghép cộng hưởng

Liên minh công trình xanh được hình thành từ nhu cầu kết nối của những start-up chuyên sâu để cùng nhau tạo thành một giải pháp xanh tổng thể. Đây là tập hợp của nhiều DN trẻ cùng theo đuổi mục tiêu phát triển bền vững trong lĩnh vực xây dựng. Không phải một tổ chức dẫn dắt thị trường, Liên minh chọn cách đồng hành: tạo không gian để các start-up kết nối thành chuỗi giá trị, từ đó chia sẻ kinh nghiệm, giới thiệu sản phẩm cho nhau và cùng nhau tiếp cận khách hàng, tiếp cận thị trường.

Điểm đáng chú ý là sự đa dạng của các thành viên. Có đơn vị tập trung nghiên cứu vật liệu tái chế, có start-up phát triển công nghệ giám sát năng lượng, có nhóm khởi nghiệp về giải pháp xử lý lọc không khí. Khi kết nối, họ không chỉ giúp nhau quảng bá được sản phẩm, mà còn tìm thấy cơ hội cộng hưởng - ví dụ, một DN sở hữu công nghệ giám sát năng lượng hoàn toàn có thể hợp tác với một công ty chuyên về đo đạc và xử lý khí thải để tạo thành một nền tảng giám sát đa chỉ số và vận hành tự động chức năng thông gió, lọc nước, lọc khí hoàn toàn tự động, có thể ứng dụng ở nhiều quy mô.

Nếu nhìn từ góc độ thị trường, Liên minh công trình xanh không tạo ra những cú hích lớn về quy mô đầu tư. Song, giá trị họ mang lại nằm ở chỗ gieo mầm thay đổi. Một sản phẩm xanh được ứng dụng ở một công trình nhỏ có thể tạo cảm hứng cho nhiều công trình khác. Một giải pháp tiết kiệm năng lượng ở quy mô hộ gia đình có thể được nhân rộng thành mô hình khu dân cư.

Ở chiều ngược lại, sự hiện diện của liên minh cũng khuyến khích DN lớn tìm kiếm đối tác sáng tạo, thử nghiệm ý tưởng mới. Điều này tạo ra vòng tuần hoàn tích cực: khởi nghiệp xanh có cơ hội phát triển, còn ngành xây dựng có thêm giải pháp bền vững, đa dạng hơn.