Thúc đẩy phát triển công trình xanh

Hà Nội đứng thứ hai cả nước về công trình xanh

Theo số liệu từ Hội đồng Công trình xanh Việt Nam (VGBC), tính đến hết năm 2024, Việt Nam có tổng cộng 559 công trình xanh, với diện tích sàn hơn 13,6 triệu mét vuông. Hà Nội là địa phương có số lượng công trình xanh đứng thứ hai cả nước, với hơn 2,16 triệu mét vuông, chỉ sau TP Hồ Chí Minh. Những con số này cho thấy sự chuyển biến đáng ghi nhận trong nhận thức và hành động của các nhà đầu tư, đơn vị thiết kế và quản lý đô thị tại Thủ đô.

Nhiều công trình tiêu biểu tại Hà Nội đã cho thấy hiệu quả rõ rệt của việc ứng dụng các tiêu chuẩn công trình xanh. Trường Quốc tế Liên Hợp quốc (UNIS) là một trong những công trình đạt chứng chỉ LEED Gold, với hệ thống thu gom nước mưa, sử dụng ánh sáng tự nhiên và VLXD môi trường. Tòa nhà Green Office Tower tại quận Cầu Giấy áp dụng hệ thống thông gió tự nhiên và kính hai lớp cách nhiệt, giúp giảm đến 30% chi phí năng lượng. Một số dự án dân cư quy mô lớn như Vinhomes Ocean Park 2 (Gia Lâm) cũng triển khai kính Low-E và hệ thống chiếu sáng tự động, giúp cư dân tiết kiệm 15 - 20% hóa đơn điện hằng tháng.

Trong những năm qua, TP Hà Nội đã ban hành nhiều chính sách quan trọng để thúc đẩy công trình xanh, hạ tầng đô thị thông minh và phát triển bền vững Thủ đô. Đáng chú ý, Luật Thủ đô 2024 được ban hành, trong đó đặc biệt chú trọng xây dựng các quy định, cơ chế và chính sách nhằm thúc đẩy phát triển đô thị xanh, đô thị thông minh và phát triển bền vững…, sẽ tạo nền tảng pháp lý thực thi có hiệu quả cho sự phát triển lâu dài của Thủ đô theo định hướng xanh - thông minh - hiện đại. Lãnh đạo UBND TP Hà Nội khẳng định, phát triển công trình xanh và hạ tầng đô thị thông minh là nhiệm vụ chiến lược, đưa Hà Nội trở thành thành phố xanh - thông minh - hiện đại, xứng tầm với vị thế Thủ đô.

Chuyển đổi xanh trong xây dựng cần được thực hiện từ quy hoạch tổng thể đến từng công trình đơn lẻ. Do đó, để những công trình xanh trên địa bàn Hà Nội được phủ dày thêm, nhiều chuyên gia trong ngành cho rằng cần có sự bắt tay chặt hơn nữa của chính quyền, DN.

Chuyên gia về VLXD, thạc sĩ Phạm Ngọc Trung nhìn nhận, Hà Nội vẫn còn gặp khó khi chưa có các công cụ đánh giá mang tính pháp lý mạnh để phục vụ công tác quản lý của Nhà nước. Việc thiếu quản lý có thể dẫn tới những dự án mới chỉ dừng lại ở việc tích hợp một vài yếu tố "bề ngoài" của công trình xanh – như lắp đặt pin mặt trời, sử dụng sơn ít độc hại, hay trồng cây cảnh trên mái. Những cải tiến này dù cần thiết, nhưng chưa đủ để đạt tiêu chuẩn toàn diện về công trình tiết kiệm năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, vận hành bền vững và có khả năng tái tạo.

Chủ đầu tư thậm chí có thể đăng ký đạt tiêu chuẩn xanh ở bước thiết kế để dễ tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, nhưng khi triển khai lại cắt giảm, hoặc không vận hành đúng quy trình đã cam kết. "Ngoài ra, công trình xanh không chỉ là việc xây dựng theo thiết kế mà còn cần vận hành đúng quy chuẩn, từ hệ thống thông gió, điều hòa đến xử lý nước thải. Tuy nhiên, việc thiết kế, xây dựng, vận hành công trình xanh đòi hỏi đội ngũ kỹ sư, kiến trúc sư, công nhân có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm thực tế. Tuy nhiên, nguồn nhân lực này hiện còn thiếu hụt tại Việt Nam, gây khó khăn cho việc triển khai các dự án công trình xanh" - thạc sĩ Phạm Ngọc Trung nhìn nhận.

Tại Phiên họp thứ 46 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức vào ngày 9/6 mới đây, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy đã trình bày báo cáo một số vấn đề lớn trong việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Trong đó, đề xuất bổ sung quy định về dán nhãn năng lượng đối với VLXD (khoản 16 Điều 1, sửa đổi Điều 39) khi VLXD có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả năng lượng của công trình, do đó việc bổ sung quy định dán nhãn năng lượng cho các VLXD là cần thiết.

Để chuẩn bị thực hiện việc dán nhãn năng lượng cho VLXD, Bộ Xây dựng đã và đang nghiên cứu xây dựng đề án, trong đó có nội dung đánh giá tác động, tính khả thi (lựa chọn tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội; năng lực tổ chức thử nghiệm; năng lực của DN sản xuất trong nước theo từng thời kỳ; tập trung vào một số đối tượng, chủng loại VLXD)...

Bệ phóng cho ngành vật liệu xây dựng

Phó Giám đốc Công ty CP Module9 Phạm Tuấn Linh cho rằng, khi VLXD được gắn nhãn năng lượng, người tiêu dùng sẽ có căn cứ để lựa chọn những sản phẩm tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường hơn. Điều này giống như cách người dân hiện nay chọn điều hòa, tủ lạnh theo mức sao năng lượng.

Khi bị “ép” phải công bố hiệu suất năng lượng qua nhãn dán, các DN sản xuất vật liệu sẽ buộc phải cải tiến quy trình, đầu tư công nghệ sạch, nếu không muốn bị thị trường đào thải. Ngoài ra, có nhãn năng lượng đồng nghĩa với việc có dữ liệu thống kê và tiêu chuẩn hóa, Nhà nước dễ triển khai ưu đãi tài chính, thuế cho vật liệu hiệu suất cao. Các cơ quan có thể giám sát việc sử dụng vật liệu trong các dự án công hoặc kiểm toán năng lượng sau xây dựng.

"Hiện tại chúng tôi đang cung cấp các sản phẩm xanh cho các dự án nước ngoài và rất nhiều quốc gia (đặc biệt như EU, Mỹ, Nhật Bản) đang siết chặt các yêu cầu xanh đối với hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt với VLXD. Việc áp dụng dán nhãn năng lượng từ sớm sẽ giúp DN Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh CBAM (Cơ chế điều chỉnh carbon tại biên giới) của EU đang triển khai đồng thời thị trường trong nước cũng tiệm cận chuẩn quốc tế, giảm lệch pha" - ông Phạm Tuấn Linh thông tin.

Lấy ví dụ từ quốc tế, Giám đốc công ty CP Kỹ thuật và giải pháp công trình ITSPRO Bùi Văn Dũng cho biết, Hàn Quốc hiện là một trong những quốc gia đi đầu về phân loại năng lượng VLXD. Thông qua chương trình G-SEED, các loại vật liệu như xi măng, bê tông, gạch, kính… đều được phân hạng từ 1 - 5 sao. Công trình sử dụng vật liệu đạt sao cao thường tiết kiệm 25 – 35% năng lượng. Trong khi đó, Singapore biến nhãn năng lượng thành điều kiện bắt buộc khi cấp phép xây dựng, đồng thời gắn liền với chính sách ưu đãi tài chính. "Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi mô hình đó. Tuy nhiên, cần sự phối hợp giữa nhiều cơ quan quản lý, nhất là Bộ Xây dựng, Bộ Công Thương và Bộ Khoa học & Công nghệ. Quan trọng không kém là thiết lập hệ thống kiểm định độc lập, tin cậy và dễ tiếp cận cho DN" - ông Bùi Văn Dũng nhìn nhận.

Về lâu dài, nhãn năng lượng sẽ trở thành tiêu chí bắt buộc trong đánh giá hồ sơ thầu xây dựng – như cách Singapore đang thực hiện. Các chuyên gia nhận định, nếu có chiến lược phù hợp, chính sách này không chỉ nâng cấp ngành VLXD trong nước mà còn hỗ trợ Việt Nam thực hiện các mục tiêu giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên và phát triển đô thị bền vững.

Có thể thấy, dán nhãn năng lượng không phải là rào cản mà là bệ phóng cho ngành VLXD Việt Nam hiện đại hóa, minh bạch hóa và hội nhập. Đây là cách tiếp cận mới mẻ nhưng hoàn toàn cần thiết để bảo đảm chất lượng công trình, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường.