Khi "chiếc bẫy" công nghệ len lỏi từng cú nhấp chuột

Tội phạm không cần đột nhập nhà hay cướp bóc - chỉ cần “click” chuột

Sự bùng nổ của Internet và mạng xã hội mang đến nhiều tiện ích, nhưng cũng mở ra cánh cửa cho tội phạm công nghệ cao. Từ giả danh cơ quan công an, tòa án, ngân hàng đến chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội để lừa người thân, các chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi và khó lường.

Theo Trung tá Nguyễn Tiến Cường - Trưởng phòng 3, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Cục A05 (Bộ Công an), công tác đấu tranh hiện gặp 3 khó khăn lớn. "Thứ nhất là dòng tiền. Mục tiêu của tội phạm lừa đảo là chiếm đoạt tài sản, nhưng việc ngăn chặn dòng tiền bất hợp pháp vẫn rất khó khăn. Thứ hai là nơi ẩn náu, các đối tượng hoạt động xuyên biên giới, trú ngụ tại các quốc gia lân cận nên việc hợp tác quốc tế là vô cùng phức tạp. Và thứ ba là trong các đường dây lừa đảo luôn có người Việt tham gia, khiến việc phát hiện, xử lý càng thêm khó".

Những "tử huyệt" này phản ánh rõ tính xuyên biên giới và tổ chức chặt chẽ của tội phạm mạng. Việc truy vết dòng tiền qua hàng chục tài khoản ảo, đường đi vòng vèo qua nhiều quốc gia khiến công tác điều tra thường kéo dài hàng tháng. Trong khi đó, các đối tượng luôn lợi dụng công nghệ để xóa dấu vết nhanh, biến mất chỉ sau vài phút thực hiện hành vi.

Số vụ việc không ngừng tăng cho thấy, nếu như trước đây, tội phạm mạng tập trung vào lĩnh vực tài chính thì nay, mọi người dùng Internet đều có thể trở thành nạn nhân. Sinh viên, nhân viên văn phòng, người cao tuổi… bất kỳ ai thiếu kỹ năng số đều có thể bị lừa bằng tin nhắn "người thân cần giúp đỡ", hay "nhận quà từ nước ngoài". Thực tế, tội phạm không cần đột nhập nhà, không cần cướp bóc mà chỉ cần vài cú click, nạn nhân tự tay "chuyển" tài sản của mình đi.

"Chậm mà chắc": chiến dịch từ cảnh báo đến hành động

Trước tình hình đó, Bộ Công an đã khởi động chiến dịch "Chống lừa đảo trực tuyến 2025 - Chậm mà chắc", với công thức an toàn 3C: Chậm - Chặn - Chắn. Mục tiêu là giúp người dân hình thành thói quen kiểm chứng thông tin trước khi hành động, chủ động phòng ngừa thay vì bị động xử lý.

Sự kiện phát động Chiến dịch tại Hà Nội với sự tham gia của nhiều nền tảng công nghệ cùng các chuyên gia an ninh mạng và cơ quan báo chí. Đại tá Hà Văn Bắc - Phó Cục trưởng Cục A05 cho biết, việc phối hợp đa bên này giúp mở rộng phạm vi tiếp cận cảnh báo đến hàng triệu người dùng, đặc biệt là giới trẻ. Năm 2024, riêng TikTok đã gỡ hơn 420.000 video lừa đảo, trong đó 97% bị xóa trước khi có lượt xem, minh chứng cho hiệu quả của việc áp dụng công nghệ vào phòng chống tội phạm mạng.

Chiến dịch cũng phát động hai thử thách hashtag #ChamMaChac và #LuaDaoTrucTuyen, khuyến khích người dân chia sẻ kinh nghiệm nhận diện lừa đảo, cách xử lý khi bị kẻ xấu tiếp cận.

Theo ông Nguyễn Lâm Thanh, đại diện TikTok Việt Nam, các nền tảng mạng xã hội cần trở thành "hàng rào cảnh báo sớm". "Chúng tôi không chỉ truyền thông, mà còn ứng dụng công nghệ để phát hiện sớm, hiển thị cảnh báo ngay khi người dùng tìm kiếm các từ khóa rủi ro" - ông Thanh nói.

Các chuyên gia cũng chỉ ra xu hướng đáng lo: lừa đảo deepfake và đầu tư tài chính ảo. Các video giả mạo giọng nói, khuôn mặt người thân hay lãnh đạo doanh nghiệp xuất hiện ngày càng nhiều, khiến người dùng dễ sa bẫy nếu thiếu kỹ năng xác thực. Đại tá Hoàng Ngọc Bách - Trưởng phòng 4, Cục A05 cảnh báo: "Không có khoản đầu tư nào vừa nhanh vừa chắc lời. Nếu thấy cam kết lợi nhuận phi thực tế, người dân cần kiểm chứng tính pháp lý trước khi chuyển tiền".

Trung tá Nguyễn Tiến Cường - Trưởng phòng 3 - Cục A05 nhấn mạnh, một yếu tố tưởng chừng đơn giản nhưng lại quyết định sự sống còn của nạn nhân: kết nối xã hội. "Khi phân tích các vụ án, chúng tôi nhận thấy, điểm chung là nạn nhân bị cô lập. Các đối tượng luôn tìm cách ngắt kết nối, khiến người bị lừa không dám chia sẻ với người xung quanh. Khi họ làm được điều đó, nạn nhân gần như mất khả năng tự vệ" - Trung tá Nguyễn Tiến Cường nói.

Theo Trung tá Nguyễn Tiến Cường, nhiều nạn nhân khi rơi vào bẫy lừa đảo không hề thiếu kiến thức, mà thiếu phản xạ chia sẻ. "Khi bị dụ dỗ, đe dọa hay thao túng trên mạng, điều đầu tiên cần làm là nói với bạn bè, người thân, thầy cô hoặc cơ quan chức năng. Chỉ cần giữ được kết nối, cơ hội ngăn chặn lừa đảo sẽ rất cao" - Trung tá Nguyễn Tiến Cường khuyến nghị.

Thông điệp "Không một mình - Cùng nhau an toàn trực tuyến" vì thế được xem như lá chắn tinh thần của chiến dịch năm nay. Trong thời đại mà tội phạm ẩn danh, "sức đề kháng số" không chỉ đến từ công nghệ, mà còn đến từ cộng đồng.