Kiểm soát quyền lực, phòng chống tiêu cực trong xây dựng văn bản pháp luật

Giải pháp nào khắc phục tình trạng ban hành văn bản trái pháp luật?

Tham gia chất vấn trong khuôn khổ phiên họp thứ 36 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 21/8, đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông) cho biết, qua công tác kiểm tra văn bản của Bộ Tư pháp vẫn phát hiện rất nhiều văn bản có quy định trái pháp luật đã tác động ảnh hưởng nhất định đến đời sống xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân. Tuy nhiên, việc tiến tiến hành xem xét, xử lý trách nhiệm đối với cá nhân, đơn vị liên quan trong quá trình tham mưu, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, ban hành văn bản trái pháp luật mới chỉ dừng lại ở mức phê bình, nhắc nhở.

Đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết giải pháp căn cơ để khắc phục tình trạng trên gắn với việc thực hiện Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật?

Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương), trong Báo cáo 287 của Chính phủ có nêu nguyên nhân một số trường hợp văn bản có quy định trái pháp luật đã được Bộ Tư pháp phát hiện, kết luận, kiến nghị và có đôn đốc xử lý nhiều lần theo quy định nhưng cơ quan ban hành vẫn chậm xử lý theo quy định, tiềm ẩn tác động tiêu cực đến xã hội.

Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, vấn đề đáng nói ở đây là những quy định đã được kết luận là trái pháp luật cũng được đôn đốc, xử lý nhiều lần chứ không phải một lần nên có tác động tiêu cực đến toàn dân và xã hội, dẫn đến kỷ cương, kỷ luật trong thực hiện thực thi công vụ không nghiêm. Vấn đề này cũng được Phó Thủ tướng đề cập là có 20 văn bản ở 4 Bộ, ngành đã được rà soát nhưng chưa xử lý…

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh) đề nghị làm rõ có tình trạng lợi ích nhóm trong xây dựng pháp luật hay không? Đại biểu cho biết, công tác xây dựng pháp luật liên quan đến trách nhiệm của tất cả các bộ, ngành và địa phương. Ngày 27/6/2024, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 178-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật. Đại biểu đề nghị, với trách nhiệm là Bộ quản lý ngành trong xây dựng thể chế, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết thời gian qua, có tình trạng lợi ích nhóm, lợi cục bộ trong xây dựng pháp luật hay không?

Ngoài ra, đại biểu đề nghị, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết đã dự kiến tham mưu cho Chính phủ triển khai Quy định số 178 này như thế nào để giúp kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật có hiệu quả?

Có biểu hiện của lợi ích nhóm trong xây dựng văn bản pháp luật 

Trả lời các đại biểu, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, có biểu hiện của lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ trong xây dựng văn bản pháp luật qua các vụ án tham nhũng kinh tế, kết luận của các vụ việc có vi phạm do cơ quan thanh tra, cơ quan kiểm tra công bố, tuy nhiên mức độ của lợi ích nhóm đến đâu thì cần có căn cứ để khẳng định.

Vừa rồi Bộ Chính trị đã ban hành Quy định 178-QĐ/TW quy định về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật. Trong số các quy định mà Bộ Chính trị ban hành trong thời gian vừa qua liên quan đến các lĩnh vực khác nhau: kiểm tra, thanh tra, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, xây dựng pháp luật… thì Quy định 178 để kiểm soát quyền lực trong lĩnh vưc xây dựng pháp luật là khó hơn cả. Xuất phát từ đặc thù trong công tác xây dựng pháp luật, xây dựng thể chế, đây là một công trình tập thể, kinh qua các giai đoạn khác nhau.

Bộ Tư pháp đã tham mưu cho Chính phủ quán triệt rất kỹ về công tác xây dựng pháp luật, nhận diện rõ những dấu hiệu của lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật. Đồng thời, Bộ sẽ tiếp tục hiện thực hóa vấn đề này trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật mà Bộ đề nghị sửa đổi, bổ sung sắp tới.

Theo Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, tổng số các văn bản Chính phủ và các bộ cần xây dựng và ban hành là 261 văn bản quy định chi tiết. Đối với 128 văn bản quy định chi tiết thi hành các luật, nghị quyết đã có hiệu lực, đến thời điểm này, đã ban hành được 106 văn bản, còn nợ 22 văn bản. So với những năm trước, tiến độ ban hành văn bản đã tốt hơn.

Phó Thủ tướng cũng nêu nguyên nhân của việc chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, có những văn bản nội dung khó, mặc dù đã được bàn thảo nhiều lần nhưng chưa có giải pháp. Một trong những giải pháp đặt ra là sửa đổi, bổ sung quy chế làm việc của Chính phủ; tăng cường các cuộc làm việc trực tiếp để đôn đốc các cấp, các ngành tích cực soạn thảo, ban hành văn bản quy định chi tiết.

Liên quan đến vấn đề kiểm tra văn bản, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, theo quy định của pháp luật hiện hành, các bộ, ngành có nhiệm vụ thường xuyên phải tự kiểm tra các văn bản do cơ quan mình ban hành. Bộ Tư pháp cũng thực hiện như các bộ, ngành khác; đồng thời giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ kiểm tra các văn bản vi phạm pháp luật thuộc thẩm quyền ban hành của Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, đề xuất giải pháp xử lý. Nội dung kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật chủ yếu tập trung vào thẩm quyền ban hành, tính hợp pháp, các vấn đề liên quan đến kỹ thuật soạn thảo văn bản.

Qua số liệu có được, công tác tự kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của các bộ, ngành chưa được thực hiện tốt. Nguyên nhân là do các cơ quan chưa chủ động trong thực hiện; công tác giám sát, kiểm tra còn hạn chế.

Tới đây, khi sửa đổi, bổ sung Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, hy vọng sẽ thiết kế một cách cụ thể hơn, chi tiết hóa các hành vi để rõ hơn nội dung về thực hiện chức năng, chức trách của bộ trưởng, trưởng ngành liên quan đến công tác ban hành văn bản, kiểm tra, sau đó mới dẫn chiếu sang pháp luật về cán bộ, công chức, cần tính toán thêm để thiết kế các chế tài về hành chính tương đương để khi phát hiện có thể xử lý hiệu quả. Đồng thời, cần thực hiện tốt quy định của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng pháp luật.