Kiến tạo văn hoá mới cho dệt may Việt Nam

Chuyển mình thân thiện môi trường

Năm 2025, kim ngạch xuất khẩu dệt may ước đạt 46 tỷ USD, tăng 5,6% so với năm 2024, trong khi tỷ lệ giá trị nội địa hóa đạt khoảng 52%. Đây không đơn thuần là sự tăng trưởng về lượng, mà là bằng chứng cho thấy một sự chuyển mình mang chiều sâu văn hóa và công nghiệp theo hướng xanh hóa.

Ngành dệt may trong 10 tháng đầu năm đã xuất khẩu được 38,4 tỷ USD, tương đương mức tăng gần 6% so với cùng kỳ. Ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) khẳng định, giữa bối cảnh thay đổi chính sách mua hàng từ các thị trường lớn, bất ổn địa chính trị và những ràng buộc môi trường mới, sự tăng trưởng này phản ánh năng lực thích ứng ngày càng mạnh mẽ của DN Việt Nam, cũng như sự định hình rõ nét của một văn hóa sản xuất mới: tiết kiệm hơn, tinh gọn hơn và thân thiện với môi trường hơn.

"Xu hướng tiêu dùng xanh trên toàn cầu đang tạo ra một áp lực lớn nhưng cũng mở ra một không gian phát triển rất khác cho ngành dệt may Việt Nam" - ông Vũ Đức Giang nhấn mạnh. Đồng thời cho rằng, người tiêu dùng ở Mỹ, châu Âu hay Nhật Bản không còn chạy theo những dòng thời trang nhanh vốn đẩy lượng rác thải dệt may tăng lên chóng mặt, mà đang hướng đến một lối tiêu dùng chậm rãi hơn, có trách nhiệm hơn và tìm kiếm những sản phẩm có giá trị lâu dài. Đó là những bộ quần áo mang tinh thần bảo vệ môi trường, chứ không muốn tiếp tục nuôi dưỡng các chu kỳ tiêu dùng chỉ kéo dài vài tháng rồi kết thúc bằng các bãi rác công nghiệp.

Sự thay đổi buộc DN Việt Nam phải đặt quyền lợi của môi trường song hành với quyền lợi kinh tế. Khi nhiều DN bắt đầu chú trọng đến việc sử dụng sợi tái chế, hay mạnh dạn nghiên cứu những dòng sợi mang bản sắc Việt như sợi gai, sợi tre, sợi chuối hoặc sợi dứa, ngành không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật mà còn gieo vào sản phẩm một giá trị văn hoá mới. Đây giá trị của sự trở về với thiên nhiên và triết lý hài hòa giữa con người và môi trường. Văn hóa sản xuất và văn hóa tiêu dùng cùng tôn trọng hệ sinh thái, trân trọng các nguồn lực tự nhiên và ưu tiên sự bền vững.

Sản phẩm thân thiện môi trường- xu hướng mới của ngành thời trang 

Ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch VITAS cho hay, năm 2025 Việt Nam đang đứng trước những thách thức, áp lực liên quan đến vấn đề thuế quan của các nước. Ngành thời trang luôn luôn phải biến đổi theo xu thế thời trang toàn cầu, nhưng không thể bỏ được hồn cốt văn hóa. Xu hướng hiện nay của thời trang của Việt Nam nói riêng, các nhà thiết kế, sản xuất đang rất quan tâm đến một số dòng sợi thân thiện môi trường, như sợi gai, sợi đay, sợi tre, sợi dứa, kể cả sợi chuối. DN buộc phải đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa khách hàng và đa dạng hóa đối tác khách hàng để đạt mục tiêu tăng trưởng.

Bên cạnh câu chuyện về vật liệu xanh, một mạch văn hoá khác cũng đang thay đổi sâu sắc. Đó là sự chuyển biến trong tư duy thiết kế và thẩm mỹ thời trang. Trong chia sẻ của mình, ông Vũ Đức Giang nói rõ rằng thời trang thế giới đang trở nên đời thường hơn, gần gũi hơn và chú trọng nhiều hơn đến yếu tố ứng dụng thay vì chỉ trưng bày. Những bộ trang phục được đưa lên sàn diễn quốc tế giờ đây không còn được đánh giá chỉ bởi vẻ đẹp hay sự cầu kỳ, mà bằng khả năng gắn kết với đời sống và phản ánh được tinh thần văn hoá của dân tộc nơi chúng được tạo ra.

Vì vậy, xu hướng xanh hoá không làm thời trang Việt bị thu hẹp, mà trái lại mở ra một cơ hội để khai thác chiều sâu văn hoá dân tộc. Từ cách khai thác chất liệu đến cách đưa yếu tố thủ công vào thiết kế, từ cảm hứng bản địa đến câu chuyện về cộng đồng làng nghề – tất cả đều có thể trở thành dấu ấn đặc trưng của thời trang Việt Nam trong bản đồ thời trang bền vững thế giới. Điều quan trọng là ngành thời trang Việt đang có một thế hệ nhà thiết kế trẻ đam mê nghiên cứu văn hoá, đồng thời đủ tinh tế để lồng ghép bản sắc vào ngôn ngữ thiết kế hiện đại. Khi văn hoá được thể hiện qua thời trang xanh, sản phẩm Việt không chỉ là hàng hóa xuất khẩu, mà còn là tác phẩm mang thông điệp.

Không chỉ thay đổi trong sản phẩm và thiết kế, quá trình xanh hóa còn len sâu vào mô hình tổ chức và vận hành của doanh nghiệp. Ông Vũ Đức Giang chia sẻ rằng nhiều nhà máy dệt may đã bắt đầu đưa robot và hệ thống tự động hóa vào vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm giữa các khâu sản xuất, không chỉ để nâng cao năng suất mà còn nhằm giảm thiểu sai sót, tiết kiệm năng lượng và hạn chế tác động đến môi trường. Mô hình sản xuất tiên tiến này thể hiện rõ tinh thần chủ động tiếp cận công nghệ mới.

Đơn cừ như Tổng Công ty May 10 - CTCP từ năm 2022 đã đưa ra hàng chục bộ thiết kế dành cho phái đẹp được ấp ủ là sự đột phá với dòng sản phẩm mang thương hiệu DeThEIA, vừa đi làm, đi chơi, dạ hội… do nhà thiết kế Nicky Vũ sáng tạo cho thời trang Việt.

Việc ra mắt thương hiệu DeThEIA nằm trong chương trình phát triển của May 10 là tôn chỉ, mục tiêu phát triển của thế hệ trẻ - kế cận trong giai đoạn tiếp theo. Mục tiêu nhằm khẳng định vị thế trong ngành công nghiệp thời trang (không còn chỉ là gia công), mà hướng đến có thể sánh vai, tự hào cùng bạn bè quốc tế với những thương hiệu thời trang Việt tôn vinh trí tuệ, sáng tạo Việt dành cho phái đẹp…

"Việc ngày càng nhiều DN chuyển sang phương thức bán hàng trực tiếp DDP, đưa hàng đến thẳng kho của khách quốc tế, cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận chuỗi cung ứng, từ thụ động sang chủ động. Đây không chỉ là chiến lược kinh tế, mà còn là biểu hiện của một văn hoá kinh doanh mới. Một văn hoá làm chủ thị trường, dám chịu trách nhiệm về sản phẩm của mình ở mọi công đoạn, từ thiết kế đến vận tải" - người đứng đầu VITAS khẳng định.

Mục tiêu mà VITAS đặt ra cho giai đoạn 2026 – 2030 là đạt kim ngạch xuất khẩu khoảng 66 tỷ USD, tăng trưởng bình quân 6,5 – 7% mỗi năm. Sự tăng trưởng này không chỉ dựa trên năng lực sản xuất, mà dựa vào toàn bộ hệ thống giá trị đang hình thành. Văn hóa xanh, văn hóa sáng tạo, văn hóa ứng dụng công nghệ và văn hóa hội nhập quốc tế.

Bối cảnh năm 2025 cho thấy ngành dệt may Việt Nam không chỉ cố gắng phục hồi sau những thách thức mà đang đi từng bước chắc chắn để định hình một nền công nghiệp mang chiều sâu văn hoá và bền vững. Sự xanh hóa từ vật liệu đến công nghệ, từ thẩm mỹ đến mô hình kinh doanh, đã đưa dệt may Việt Nam vào một hành trình mới không chỉ nhằm chinh phục thị trường mà còn gìn giữ và lan tỏa những giá trị sống tốt đẹp hơn cho cộng đồng.