Kỷ lục thí sinh và làn gió mới giữ lửa ca trù Hà Nội

ín hiệu khởi sắc từ kép đàn trẻ

Liên hoan ca trù Hà Nội lần thứ tư năm 2025, diễn ra trong hai ngày 27–28/9 tại Bảo tàng Hà Nội, đã khép lại thành công. Trưa 28/9, Sở VH&TT Hà Nội tổ chức tổng kết sự kiện với sự tham dự của Giám đốc Sở Bạch Liên Hương.

Phát biểu tổng kết Liên hoan ca trù Hà Nội lần thứ tư - năm 2025, NSND Trần Quốc Chiêm – Chủ tịch Hội đồng thẩm định cho biết, liên hoan ca trù năm nay là kỳ liên hoan có số lượng thí sinh, CLB tham gia đông đảo nhất so với các kỳ liên hoan trước, với 21 nhóm CLB và các thí sinh tự do, 16 tiết mục dự thi múa hát tập thể, 105 thí sinh dự thi Đào nương, Kép đàn và Trống chầu. Thí sinh lớn tuổi nhất là 86 tuổi, thí sinh nhỏ nhất 8 tuổi...

Về chất lượng, Liên hoan ca trù Hà Nội năm nay có nhiều giọng hát tốt, có giọng vang, giọng truyền cảm, giọng tròn vành rõ chữ, chọn cách thể hiện phù hợp với giọng, đàn và trống quyện hòa, khăn nhạt, nhiều ca nương phách tốt. Một số tiết mục tập thể cũng rất tốt. “Nếu như xưa kia, ca trù thường là trao truyền con nối nhưng ngày nay đã có sự yêu thích của cộng đồng, nhất là các bạn sinh viên, học sinh trẻ. Năm nay, có nhiều kép đàn khá. Đó là tín hiệu đáng mừng. Có thời gian chúng tôi có nhiều lo lắng, do kép đàn của ca trù quá ít. Tuy nhiên, từ Liên hoan năm 2022 đến nay đã có bước chuyển biến, nhiều thí sinh dự thi kép đàn với ngón đàn tốt hơn, có đơn âm, đa thanh, đã cho thấy sự khởi sắc của ca trù. Ngoài các thể cách như hát nói, mưỡu, ngâm, bồng mạc, hát ru, chèo đò, thét nhạc, xẩm huê tình, lời cổ,...” - NSND Trần Quốc Chiêm cho biết.

Liên hoan ca trù Hà Nội năm nay có nhiều tác phẩm hát nói với lời mới ý nghĩa, ca ngợi quê hương, đất nước, lãnh tụ và vẻ đẹp của thời đại, rất đáng được khuyến khích và trân trọng. Ban tổ chức đặc biệt đánh giá cao các nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú đã dành nhiều tâm huyết truyền dạy cho thí sinh đến từ nhiều câu lạc bộ, cùng sự tham gia hỗ trợ của các kép đàn, trống chầu. Có thể thấy rõ nhiệt huyết và tình yêu dành cho ca trù của các nghệ nhân.

Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền là thành viên Ban Giám khảo Liên hoan ca trù Hà Nội lần thứ tư - năm 2025 cũng phấn khởi cho rằng: Nhìn về số lượng, chưa bao giờ có cuộc liên hoan ca trù có số lượng CLB, thí sinh tham gia đông đảo như năm nay, gấp 2,5 lần so với kỳ liên hoan lần trước. Đây là điều rất đáng mừng bởi vì số lượng người tìm học và yêu quý ca trù nhiều hơn, như thế, trong tương lai ca trù sẽ tìm thấy công chúng của mình. Còn về chất lượng thì không thể một sớm một chiều đòi hỏi các nghệ nhân đàn hát đúng khuôn thước của bài bản ngày xưa được.

Đề xuất đưa ca trù vào trường học 

Liên hoan ca trù Hà Nội lần thứ tư – năm 2025 là dịp để các CLB, nghệ nhân, ca nương, kép đàn… trình diễn, giao lưu và lan tỏa thông điệp gìn giữ di sản. CLB Ca trù Lỗ Khê, thành lập từ năm 1995, hiện có 58 hội viên và khoảng 15 cộng tác viên là học sinh, sinh viên tham gia biểu diễn.

CLB Lỗ Khê tham gia 6 tiết mục, gồm 2 tiết mục múa và 4 tiết mục ca trù, với sự ưu tiên dành cho các thành viên trẻ và người lớn tuổi lần đầu tham dự. Ông Nguyễn Thế Đạm – Chủ nhiệm CLB cho biết: “Chúng tôi mong muốn giới thiệu đến công chúng di sản quý báu của cha ông, đồng thời đề xuất Sở VH&TT Hà Nội tổ chức liên hoan định kỳ 2 năm/lần để các CLB có thêm sân chơi, góp phần gìn giữ và phát huy giá trị ca trù”.

Em Hoàng Hải Đăng (17 tuổi), cộng tác viên CLB Ca trù Thượng Mỗ, chia sẻ cảm xúc khi tham gia đánh chiêng trong tiết mục Lễ dâng hương: “Cháu mới tham gia CLB được 2 tháng nhưng đã cảm nhận được vẻ đẹp cổ xưa, hoài niệm của ca trù. Cháu rất tự hào khi được góp phần gìn giữ và phát huy nghệ thuật truyền thống này”.

Tại Liên hoan ca trù Hà Nội lần thứ tư – năm 2025, đại diện chuyên gia và CLB đánh giá cao sự quan tâm của Nhà nước, TP Hà Nội trong việc tổ chức liên hoan, hỗ trợ kinh phí, phong tặng danh hiệu nghệ nhân. Tuy nhiên, để bảo tồn và phát huy ca trù, các CLB mong muốn có chế độ bồi dưỡng cho người tham gia tập huấn, nhằm khuyến khích sự gắn bó và nhiệt huyết. Việc học ca trù đòi hỏi người tham gia phải dành nhiều thời gian, công sức, đặc biệt với học sinh phải tranh thủ sinh hoạt hè để theo học.

Chủ nhiệm nhiều CLB ca trù đề xuất cần đưa ca trù vào chương trình học phổ thông như một môn chính, nhằm giới thiệu và truyền dạy di sản quê hương ngay từ trong trường học. Đồng thời, các tài liệu chuyên sâu như sách kỹ thuật ca trù của nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền nên được phổ biến rộng rãi. Ngoài ra, có thể truyền dạy ca trù qua mạng xã hội để tiếp cận được đông đảo người quan tâm.

Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền cho rằng, việc đưa ca trù trở lại đúng khuôn thước truyền thống là rất khó, đòi hỏi người theo nghề phải tự học hỏi và kiên trì rèn luyện. Hiện đã có tài liệu khoa học hệ thống hóa các khuôn thức, nhưng quá trình tập luyện cần thời gian dài. Ông hy vọng các đào nương, kép đàn trẻ sẽ chủ động tìm hiểu, hiệu chỉnh kỹ thuật để gìn giữ và phát huy di sản ca trù – vốn đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.