Làm rõ chức năng và đóng góp của thành Dền trong Kinh đô Hoa Lư

Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Hoàng Đạo Cương đã ký Công văn số 1631/QĐ-BVHTTDL cho phép Sở VH&TT tỉnh Ninh Bình phối hợp với Viện Khảo cổ học khai quật khảo cổ mở rộng tại địa điểm tường thành Dền, thôn Chi Phong, xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Thời gian khai quật được từ ngày 11/6 - 10/9/2025 trên diện tích 300m2.

Quyết định nêu rõ, trong thời gian khai quật khảo cổ, các cơ quan được cấp giấy phép cần chú ý bảo vệ địa tầng của di tích; có trách nhiệm tuyên truyền cho Nhân dân về việc bảo vệ di sản văn hóa ở địa phương, không công bố kết luận chính thức khi chưa có sự thỏa thuận của cơ quan chủ quản và Cục Di sản văn hóa.

Những hiện vật thu thập được trong quá trình khai quật, Bảo tàng tỉnh Ninh Bình, Sở VH&TT tỉnh Ninh Bình có trách nhiệm giữ gìn, bảo quản tránh để hiện vật bị hư hỏng, thất lạc và báo cáo Bộ trưởng Bộ VHTT&DL phương án bảo vệ và phát huy giá trị những hiện vật đó.

Sau khi kết thúc đợt khai quật, Sở VH&TT tỉnh Ninh Bình và Viện Khảo cổ học phải có báo cáo sơ bộ và đề xuất phương án quản lý, bảo vệ khu vực đã khai quật trong thời gian chậm nhất một tháng và báo cáo khoa học trong thời gian chậm nhất một năm, gửi về Bộ VHTT&DL.

Trước đó, Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) đã có văn bản số 201/KCH gửi Bộ VHTT&DL, Cục Di sản văn hóa đề nghị cấp phép khai quật khảo cổ mở rộng địa điểm thành Dền, tỉnh Ninh Bình. Mục đích khai quật mở rộng nhằm nghiên cứu móng tường và hào thành Dền nhằm làm sáng tỏ kỹ thuật, cách thức và niên đại xây dựng. Đồng thời tìm hiểu chức năng và đóng góp của thành Dền trong tổng thể Kinh đô Hoa Lư.

Thực hiện Quyết định số 554/QĐ-SVHTT ngày 6/3/2025 của Bộ VHTT&DL về việc khai quật khảo cổ, trong thời gian từ ngày 15/3 - 30/5/2025, Viện Khảo cổ học phối hợp với Sở VH&TT tỉnh Ninh Bình tiến hành khai quật địa điểm tường thành Dền. Kết quả của đợt khai quật tường thành Dền năm 2025 đã tiếp tục khẳng định về kỹ thuật đắp dựng tường thành Hoa Lư ở thế kỷ X cùng với các cuộc khai quật ở tường Đông vào năm 1969, thăm dò tường Dền năm 2018, cuộc khai quật khẩn cấp tường Đông Bắc cùng với cuộc khai quật lần này cho biết về sự thống nhất trong kỹ thuật đắp thành Hoa Lư.

Đến nay, đã có thể làm rõ các tường thành nhân tạo ở Hoa Lư đều được đắp trên nền đất có kết cấu khá yếu, lầy thụt, do vậy đều sử dụng kỹ thuật đắp rải thân cây thực vật và gia cố bằng các thanh gỗ kết hợp đóng cọc chống sạt lở. Tường thành được đắp cong hình bán nguyệt hoặc gần hình thang, trong đó sườn ngoài thường được tạo dốc hơn bên trong.

Về kỹ thuật, sau khi đắp móng tường bằng một lớp đất sét lẫn lá cây chống sụt lún; trên bề mặt móng được người xưa xếp hai hàng tường gạch có tác dụng bo móng tường thành cho thẳng hàng lối, chân tường gạch được lót đá hộc để tạo độ chắc đồng thời cũng là cách để gia cố thêm chống sạt lở cho tường. Cuối cùng là lớp đắp tường con trạch bằng đất sét nối giữa hai đoạn núi đá.

Lớp đất sét đắp tường thành khả năng được vượt thổ từ ngay việc đào hào thành phía ngoài di tích. Việc vượt thổ đắp thành, đào hào là kỹ thuật truyền thống của các ngôi thành truyền thống của Việt Nam đã từng hiện diện ở Cổ Loa, Luy Lâu, La thành Thăng Long, La thành nhà Hồ…

Kết quả khai quật đã cung cấp thêm những tư liệu mới góp phần nghiên cứu làm rõ về tường thành và quá trình xây dựng tường thành Hoa Lư, đồng thời cũng góp phần giúp đưa đến những nhận thức đầy đủ hơn về Kinh đô Hoa Lư dưới triều Đinh - Tiền Lê ở thế kỷ X.