Làm sao để con không áp lực với các kỳ thi quốc tế?

Các kỳ thi quốc tế ngày càng phổ biến

Trước đây, nhắc đến các kỳ thi quốc tế, giáo viên, phụ huynh, học sinh thường nói đến 5 kỳ thi Olympic quốc tế mang tính chất chính thống uy tín bậc nhất do Bộ GD&ĐT có quyết định cử tham dự, gồm: Olympic Toán học quốc tế (IMO), Olympic Tin học quốc tế (IOI), Olympic Hóa học quốc tế (ICHO), Olympic Vật lý quốc tế (IPhO), Olympic Sinh học quốc tế (IBO).

Bên cạnh đó, có các kỳ thi Olympic có tính chất châu lục như: Olympic Tin học châu Á – Thái Bình Dương (APIO), Olympic Vật lý châu Á – Thái Bình Dương (APhO), Olympic Vật lý Bắc Âu – Baltic (NBPhO). Có 2 kỳ thi Bộ GD&ĐT ủy quyền cho Hà Nội thành lập đội tuyển dự thi Olympic quốc tế là Olympic Khoa học trẻ (IJSO); Olympic Thiên văn học và Vật lý thiên văn (IOAA).

Gần đây, Bộ GD&ĐT cũng ủy quyền cho các đơn vị tại Việt Nam thành lập đội tuyển tham dự các kỳ thi quốc tế, như: Olympic Giao lưu Toán học Turkmenistan, Olympic Hóa học Quốc tế Mendeleev…

Với lĩnh vực khoa học kỹ thuật, Bộ GD&ĐT có quyết định cho học sinh tham dự Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế (ISEF). Và 2025 là năm đầu tiên Việt Nam có học sinh dự thi Olympic trí tuệ nhân tạo quốc tế (IOAI). Ngoài ra còn một số cuộc thi quốc tế uy tín khác cũng tương đối phổ biến với học sinh Việt Nam, như: Vô địch Tin học văn phòng thế giới, Vô địch Thiết kế đồ họa thế giới ACP…

Trong xu thế giáo dục mở, ngoài các kỳ thi nêu trên, hiện có vài chục kỳ thi quốc tế được các cá nhân, tổ chức “nhập khẩu” về Việt Nam; nhiều nhất là các kỳ thi về toán học. Đại đa số các kỳ thi này, thí sinh đều phải đóng phí, trong đó có kỳ thi đóng phí tượng trưng, có kỳ thi đóng phí đầy đủ. Không ít kỳ thi gồm nhiều vòng, nhiều môn; sau mỗi vòng đều có sơ kết, trao giải; phụ huynh muốn con tham gia phải đóng phí nhiều lần, tổng phí từ vài trăm nghìn đến cả triệu đồng. Chi phí tham dự vòng quốc tế (nếu có) hầu hết là tự túc (trừ trường hợp đặc biệt).

TS Đặng Minh Tuấn - giảng viên Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, thời gian gần đây, các kỳ thi học thuật chủ yếu là kỳ thi mở rộng, tạo điều kiện cho mọi đối tượng học sinh (công lập, tư thúc) được tham gia một cách công bằng.

Trước nhiều luồng dư luận lo ngại về việc nở rộ quá nhiều kỳ thi quốc tế, các chuyên gia cho rằng, nếu kỳ thi uy tín, được tổ chức bài bản, chất lượng thì rất có giá trị với học sinh. TS Đặng Minh Tuấn nêu quan điểm, khi học tập mà không có đánh giá, thường não bộ sẽ chỉ coi đó là bài học; có nhớ và có quên. Nhưng khi vừa học tập, vừa nghiền ngẫm, vừa ôn tập để đi thi, học sinh có cơ hội xem lại cách học, cách hiểu của mình với các bài học. Mỗi kỳ thi nhất định đều có đánh giá theo năng lực hoặc có định hướng riêng.

Minh họa về một kỳ thi quốc tế mang tính chất tự nguyện nhưng rất uy tín, đó là Đấu trường Toán học châu Á (AIMO), TS Đặng Minh Tuấn cho hay: AIMO là kỳ thi đánh giá tư duy sáng tạo; các dữ liệu, dữ kiện trong bài thi đều dựa trên kiến thức phổ thông nền tảng, đúng trình độ học sinh; không đánh đố, không yêu cầu biết trước hay học trước kiến thức.

“Chúng tôi cho rằng, AIMO là hoạt động phụng sự xã hội, phi lợi nhuận, tạo sân chơi giúp học sinh có nơi đánh giá đúng năng lực của mình; học sinh có thể xem lại phần nào, cách học nào chưa tốt, chưa hợp lý sẽ phải điều chỉnh để cải thiện. Như vậy, tham gia kỳ thi không phải để lấy thành tích mà để nỗ lực nhiều hơn, từ đó có kết quả học tập tốt hơn” - TS Đặng Minh Tuấn cho biết.

Cần sự lựa chọn thông thái

Đại diện Ban Tổ chức một kỳ thi toán quốc tế chia sẻ: “Chúng tôi có tâm niệm đơn giản: có học thì phải có thi, không phải học cho vui mà học để đạt mục tiêu và có kết quả. Niềm đam mê có mục tiêu, có mục đích đòi hỏi những nỗ lực vô cùng lớn. Kỳ thi của chúng tôi hướng học sinh có đam mê và đam mê phải có mục đích. Việc tham dự kỳ thi là tự nguyện; phụ huynh, học sinh hiện rất thông thái và có nhiều thông tin. Vì vậy, hãy lựa chọn kỳ thi nào phù hợp với mục tiêu và đam mê của mình/con mình. Khi đó, việc tham dự một kỳ thi không còn là áp lực mà đó là lựa chọn”.

Với các bậc phụ huynh, chuyên gia này cho rằng, khi con bước vào kỳ thi, phụ huynh không nên đặt nặng thành tích, không cần quá quan tâm đến việc có đạt giải hay không mà hãy coi đó là sân chơi, là đấu trường của tri thức, trí tuệ để con có cơ hội được khám phá, chinh phục, phát triển năng lực, tư duy một cách thực chất. Việc phụ huynh nên làm là tích cực hỗ trợ, chăm chút, đồng hành với học sinh, tư vấn cho con cách phân bố thời gian học tập hợp lý.

Chị Lê Thị Hiên, phụ huynh một học sinh lớp 8 chia sẻ, con trai chị rất yêu thích toán. Chị cho con tham dự nhiều kỳ thi toán và toán logic từ lớp 1. Tiêu chí chọn kỳ thi của chị, đó là chất lượng đề thi, số vòng thi, kết quả của kỳ thi có được ưu tiên trong các kỳ thi chuyển cấp không. Đặc biệt, chị Hiên luôn mong muốn, ngôn ngữ khi làm bài ưu tiên tiếng Anh để không chỉ rèn toán mà còn rèn và nâng cao trình độ tiếng Anh. Chị cho rằng, nếu cha mẹ và con chọn lọc được các kỳ thi uy tín, tham gia thi với sự quyết tâm, lòng đam mê thì các kỳ thi rất bổ ích, ý nghĩa, mang đến những trải nghiệm quý báu con.

Ở góc độ quản lý, Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội Trần Thế Cương cho rằng, các kỳ thi quốc tế có ý nghĩa trong việc tăng cường giao lưu, mở rộng mối quan hệ hiểu biết, nâng cao kiến thức… nhưng nếu là kỳ thi không chất lượng dễ dẫn đến việc học sinh và phụ huynh có tâm lý huyễn hoặc về bản thân/con em của mình. Điều này ảnh hưởng xấu đến tương lai của các em.

Vấn đề đặt ra là khi tham dự các kỳ thi quốc tế mang tính chất tự nguyện, không bắt buộc, học sinh và phụ huynh cần tìm hiểu kỹ về quy chế, thể lệ, mọi khâu của kỳ thi. Từ đó cân nhắc xem có phù hợp không, có nên tham dự hay không, tránh việc đưa mình vào guồng quay của huy chương, giải thưởng, vô hình trung sẽ tạo áp lực; khi đó việc tham gia dự thi sẽ thành “lợi bất cập hại”.