Đền Và hay còn gọi là Đông Cung, tọa lạc tại thôn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây là một cung trong tứ cung của xứ Đoài thờ Tản Viên Sơn Thánh, vị thần đứng đầu trong Tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian. Đền đã được nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử văn hoá cấp Quốc gia năm 1964. Xuân Thu nhị kỳ, vào dịp tháng Giêng và tháng Chín hàng năm, Đền Và tổ chức lễ hội đón tiếp những người con quê hương và du khách thập phương về dâng hương để tỏ lòng tri ân Đức Thánh Tản.
| Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Doãn Toản đã trao Bằng công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia lễ hội Đền Và cho đại diện chính quyền thị xã Sơn Tây. |
Lại định kỳ ba năm một lần, vào các năm: Tý, Ngọ, Mão, Dậu thì tổ chức lễ hội lớn một lần với sự tham gia của 8 làng cùng thờ Đức Thánh Tản.
Tâm điểm của lễ hội là lễ rước long ngai bài vị Tam vị Đức Thánh Tản qua sông Hồng sang đền Ngự Dội là nơi theo truyền thuyết Thánh Tản Viên đã tắm để tế lễ diễn lại sự tích này rồi quay trở lại Đền Và. Lễ hội Đền Và được tổ chức không chỉ tưởng nhớ đến những công tích của Đức Thánh Tản đối với dân, với nước mà còn thể hiện ước nguyện của người dân về sự yên bình, ấm no hạnh phúc, đồng thời trở thành cây cầu tâm linh bền vững kết nối đông đảo Nhân dân đôi bờ tả - hữu sông Hồng thành một khối. Với những giá trị văn hóa, lịch sử quý giá, ngày 19/1/2016, Lễ hội Đền Và đã vinh dự được Bộ VHTT&DL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.Tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Doãn Toản đã trao Bằng công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia lễ hội Đền Và cho đại diện chính quyền thị xã Sơn Tây. Phát biểu tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Doãn Toản đề nghị trong thời gian tới, thị xã Sơn Tây cần tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, quảng bá hình ảnh, giá trị của di tích và lễ hội Đền Và gắn với giáo dục lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết trong các tầng lớp Nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Đồng thời tăng cường quản lý, bảo tồn có chọn lọc các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, đặc sắc trong lễ hội truyền thống của thị xã nói chung, lễ hội Đền Và nói riêng. Đặc biệt, triển khai hiệu quả quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tích Đền Và đã được phê duyệt gắn với bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể lễ hội.Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Doãn Toản cũng đề nghị chính quyền thị xã cần quan tâm, đề ra các biện pháp để bảo tồn rừng lim góp phần tăng giá trị cảnh quan của khu di tích, đồng thời quan tâm phát triển du lịch văn hóa gắn với du lịch tâm linh để Đền Và trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài nước mỗi khi đến thăm vùng đất Sơn Tây.
Nhân dịp này, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam đã trao quyết định công nhận 90 cây cổ thụ trong khuôn viên khu di tích lịch sử Đền Và là cây Di sản Việt Nam.
